AKSARAY İLİ GÜZELYURT İLÇESİ ÇÖMLEK-TESTİ ve ÇİNİ SANATININ GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU

Year 2017, Volume: 2 Issue: 3S, 423 - 434, 01.09.2017

Semra Kılıç Karatay

Abstract

Güzelyurt (Gelveri) İlçesi, İç Anadolu Bölgesi’nde Aksaray İli’ne bağlı şirin ve turistik bir
ilçedir. En eski adı (Roma ve Bizans Döneminde) “Karballa” idi. Selçuklular zamanında “Gelveri”
olarak değiştirilen ilçenin adı 1965 yılında şimdiki ismi olan Güzelyurt’a çevrilmiş ve 1989 yılında
Aksaray’ın il oluşu ile birlikte ilçe olmuştur.
Yöre ile ilgili akla ilk gelen Güzelyurt’un has toprağıyla yapılan testi ve çömlekleridir. Çömlek
ve testi yapımı sanatında köklü bir geçmişe sahip olan Güzelyurt çanak çömleği kendine özgü
motifleriyle ayrı bir tarz oluşturan ürünlerdir. İnsanlığın çömleği nasıl keşfettiğini tam olarak
bilinmemekle birlikte, genellikle kabul gören varsayım, toprağın ateşte kızarıp sertlik kazandığını
tesadüfen bulduğu yönündedir. Çömlekçiliğin gelişmesi, göçebe kavimlerin yerleşik hayata geçmesiyle
olmuştur. Anadolu’da ilk yapılan çömlekler Neolitik döneme yani yaklaşık MÖ. 7000’li yıllara
tarihlenmektedir. İlk yapılan çömlekler sargı-dolama usulü ile elde şekillendiriliyor ve pişirim ise
genellikle açık ateşte yapılıyordu. MÖ. 3000 yılında da çömlekçi çarkı bulunmasıyla çark üzerinde
şekillendirmeler de başlamış oldu.
Çini sözcüğü Türkçe’de genellikle yapıların içinde ve dışında duvar kaplaması olarak
kullanılan pişmiş topraktan kare ve çokgen gibi çeşitli biçimlerde yapılan yüzeyi renkli yada desenli
olan küçük boyutta levhacıklara verilen addır. Aksaray Güzelyurt ilçesinde çömlekçilik sanatının
tarihi çok eski olup bu sanatın yanında son yıllarda Çini sanatı da gelişme göstermektedir. Çini
neredeyse insanlık tarihi kadar eski olan seramik sanatının alt koludur ve tamamen ilkel yöntemlerle
imal edilir. Tarihi gelişimi içerisinde çok çeşitli tekniklerle çini imal edilmiş olup bugün en yaygın
kullanılan sır altı tekniğidir. Desen olarak genellikle bitkisel motiflerin işlendiği Çini sanatı son
dönemlerde gözde el sanatlarımızdan olmuştur.
Yapılan alan araştırması ile yörede çömlek-testi ve çini sanatının günümüzdeki durumu,
kullanılan malzeme, desen ve kompozisyon özellikleri hakkında bilgi edinilmiş ve edinilen bilgilerin
paylaşımı amaç edinilmiştir.

Keywords

Güzelyurt, Çömlek, Testi, Çini, el sanatları