Образ Османской империи – ближайшего соседа, могущественного мусульманского государства, политического и торгового партнера, традиционно занимал весьма важное место в картине мира черкесов (адыгов). Эти представления нашли свое отражение и в научных работах, литературных произведениях и политических проектах черкесской интеллектуальной элиты XIX века. Одним из ее выдающихся представителей является Султан Хан-Гирей, нарисовавший в своих трудах неоднозначный и зачастую противоречивый образ державы Османов.
«Турецкие» сюжеты, которыми наполнены произведения Хан-Гирея – свидетельство значимости османского фактора в общественно-политической и экономической жизни Черкесии на протяжении столетий. В то же время, выбор и интерпретация этих сюжетов обусловлены уникальностью жизненной и творческой биографии самого Хан-Гирея. Ведь многие из его сородичей – осевших в Черкесии выходцев из клана крымских Гиреев, верно служили османским султанам. С другой стороны, удивительная многоликость образа Османского государства в трудах Хан-Гирея объясняется «многослойностью» его сознания, в котором воедино сплелись идентичности не только этническая и фамильная, но и религиозная и гражданская (общероссийская), служебная и сословная. В итоге современная ему османская история и ее знаковые персонажи воспринимались им главным образом через призму собственного политического опыта, а также с точки зрения тех ролей, которые он для себя предназначал – администратора и реформатора российского Кавказа.Osmanlı İmparatorluğu’nun yakın komşu, kudretli Müslüman devlet, siyasi ve ticari ortak olarak imgesinin geleneksel Çerkes (Adığe) dünyasının tasavvurunda önemli yeri olmuştur. Bu düşünceler XIX. yüzyıl Çerkes entelektüel elitinin bilimsel çalışmalarında, edebi eserlerinde ve siyasi projelerinde yansımasını bulmuştur. Bu elitin önde gelen temsilcilerinden biri, çalışmalarında Osmanlı Devleti’nin farklı ve genellikle çelişkili imgesini resmeden Sultan Han-Girey’dir.
Han-Girey’in eserlerinde sık rastlanan “Türk” süjeleri, Çerkesya’nın toplumsal-politik ve ekonomik yaşamında yüzyıllar boyunca Osmanlı faktörünün ne kadar önemli yer tuttuğunun tanığıdırlar. Aynı zamanda, bu süjelerin seçimi ve yorumlanması, bizzat Han-Girey’in yaşamının ve edebi yaratıcılığının bütünlüğüyle ilgilidir. Zira onun Kırım giraylarının soyundan gelen ve Çerkesya’ya yerleşmiş birçok akrabası Osmanlı sultanlarına sadakatle hizmet etmişlerdir. Diğer yandan, Han-Girey’in çalışmalarında Osmanlı imgesinin şaşırtıcı farklılığı onun bilincinin “çok katmanlılığıyla” açıklanır. Bu bilinçte sadece etnik ve ailevi değil, aynı zamanda dini ve hukuki (genel Rusya), makam ve sınıf kimlikleri bütünleşmiştir. Sonuç olarak, Han-Girey Osmanlı tarihini ve onun kişilerini en başta kendi politik deneyiminin prizmasından ve Rusya Kafkasyası’nda yönetici ve reformcu rollerinin bakış açısından ele almaktadır.
In the Circassian worldview, the Ottoman Empire, their closest neighbor, traditionally occupied a very important place and cast an image of a powerful Muslim state, as well as a political and trading partner. The Circassian intellectuals of the 19th century reflected on the Ottomans in scholarly works, fiction, and policy papers. This article analyzes the writings of Sultan Khan-Girey, a prominent Circassian scholar, writer, and politician who in his works projected ambiguous and contradictory images of the Ottoman Empire. His works have many ‘Turkish motifs’ that demonstrate how significant the Ottoman factor was in the social, political and economic life of Circassia for centuries.
Primary Language | Russian |
---|---|
Journal Section | Article |
Authors | |
Publication Date | March 19, 2016 |
Published in Issue | Year 2016 |