Macroeconomic Determinants of Dollarization: 2010:01-2024:03 The Case of Türkiye

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 478 - 492, 30.06.2025

Halit Yalçın

Abstract

Dollarization, which occurs as a result of the loss of confidence in the national currency, is a phenomenon that should be taken into consideration especially for developing country economies. The deepening of the dollarization process may cause the weight of the national currency in the relevant country's economy to decrease, thus leading to losses in seigniorage revenues and a decrease in the effectiveness of economic policies designed based on the national currency. It is very important to determine the macroeconomic reasons in order to eliminate the negativities caused by dollarization. Based on this, the effects of the real effective exchange rate, inflation rate and CDS premium on deposit dollarization for the period 2010:01-2024:03 in Türkiye were analyzed using the Distributed Autoregressive bounds test and the causality relationship between the variables was analyzed with the Toda-Yamamoto causality test. According to the bounds test results, it was determined that the variables were cointegrated in the long term, the inflation rate and the exchange rate had a negative effect on the dollarization rate, and the CDS premium had a positive effect on the dollarization rate. According to the causality test results, it was concluded that the causality relationship between both inflation rate and exchange rate and dollarization is bidirectional.

Keywords

Dollarization Rate, Inflation Rate, Exchange Rate, CDS Premium, ARDL Boundary Test

Dolarizasyonun Makroekonomik Belirleyicileri: 2010:01-2024:03 Türkiye Örneği

Abstract

Ulusal para birimine yönelik güven kaybı neticesinde ortaya çıkan dolarizasyon, özellikle gelişmekte olan ülke ekonomileri için dikkate alınması gereken bir olgudur. Dolarizasyon sürecinin derinleşmesi ulusal para biriminin ilgili ülke ekonomisindeki ağırlığının azalmasına dolayısıyla senyoraj gelirinde kayıplara ve ulusal para birimine dayalı olarak tasarlanan ekonomi politikalarının etkinliğinin azalmasına neden olabilir. Dolarizasyonun yol açtığı olumsuzlukların ortadan kaldırılabilmesi için makroekonomik nedenlerinin tespit edilmesi oldukça önemlidir. Buradan hareketle çalışmada Türkiye’de 2010:01-2024:03 periyodu için reel efektif döviz kuru, enflasyon oranı ve CDS priminin mevduat dolarizasyonu üzerindeki etkileri Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif sınır testi kullanılarak değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi ise Toda-Yamamoto nedensellik testi ile analiz edilmiştir. Sınır testi sonuçlarına göre değişkenlerin uzun dönemde eşbütünleşik oldukları, enflasyon oranı ile döviz kurunun dolarizasyon oranı üzerinde negatif yönlü ve CDS priminin dolarizasyon oranı üzerinde pozitif yönlü etkili olduğu tespit edilmiştir. Nedensellik testi sonuçlarına göre hem enflasyon oranı hem de döviz kurunun dolarizasyon ile nedensellik ilişkisinin çift yönlü olduğuna ulaşılmıştır.

Keywords

Dolarizasyon Oranı, Enflasyon oranı, Döviz Kuru, CDS Primi, ARDL Sınır Testi

References

• Abdi, A. H., Warsame, A. A., & Sheik-Ali, I. A. (2024). Testing the non-linearities of exchange rate pass-through in Somalia: does dollarization affect consumer prices?. Cogent Economics & Finance, 12(1), 2344720.
• Ak, M. Z., Altıntaş, N., & Şimşek, A. S. (2016). Türkiye’de finansal gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisinin nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(2), 151-160.
• Akıncı, O., Özer, Y. B., & Usta, B. (2005). Dolarizasyon Endeksleri: Turkiyeï¿ ½deki Dolarizasyon Surecine Iliskin Gostergeler (No. 0517).
• Akkaya, M. (2023). Türkiye ekonomisinin kronik sorunu dolarizasyon ve dolarizasyon sürecine makroekonomik-finansal değişkenlerin etkileri. TESAM Akademi Dergisi, 10(2), 613-637.
• Aklan, N. A. (2001). Para ikamesi süreci ve Türkiye örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 8(1), 197-208.
• Aktaş, R., & Aydınlık, Ü. (2022). Regional dollarization differences and determinants: The case of Turkey. Öneri Dergisi, 17(57), 295-315.
• Alam, I., & Quazi, R. (2003). Determinants of capital flight: An econometric case study of Bangladesh. International Review of Applied Economics, 17(1), 85-103.
• Altıner, A., ve Sungur, O. (2021). Türkiye’de Döviz Kuru ve Enflasyon Arasında Zamanla Değişen Nedensellik İlişkisi: 1989-2020 Dönemi İçin Kanıtlar. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4), 3398-3420.
• Bawa, S., Omotosho, B. S., & Doguwa, S. I. (2015). Ratchet effects in currency substitution: An application to Nigeria. CBN Journal of Applied Statistics, 6(2), 19-37.
• Bulut, E., Dikmen, F. H., & Çermikli, A. H. (2018). Türkiye’nin Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Yatırım Gelir-Gider Dengesi: 2000-2016. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 49-77.
• Bulut, E., & Tokatlıoğlu, Y. (2022). Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 61-96.
• Bulut, E., & Ulusoy, M. (2018).Analiz Tetra, Ankara: Monopol Yayınları.
• Calvo, G.A., ve Vegh, C.A., (1992), “Currency Substitution in Developing Countries: An Introduction”, IMF Working Paper, No:92/40, International Monetary Fund, Washington, D.C.
• Calvo, G. A. (1999). On Dollarization, University of Maryland. Center for International Economics. Mimeograph, April.
• Civcir, I. (2005). Dollarization and its long-run determinants in Turkey. In Money and Finance in the Middle East: Missed Oportunities or Future Prospects? (pp. 201-232). Emerald Group Publishing Limited.
• Çamdibi, A. M., & Demirci, S. (2024). Dollarization and the Real Exchange Rate Nexus in Türkiye’s Economy. EKOIST Journal of Econometrics and Statistics, (40), 199-207.
• Çelik, S. “Dolarizasyon ve Döviz Kuru İlişkisinin Fourier Alanda İncelenmesi”. Ekonomik Ve Finansal Göstergelere Yönelik Ampirik Analizler, ed. Şebnem Taş, 71-92, Çanakkale, Paradigma Akademi Yayınları, Ekim, 2023.
• Demirel, S. (2024). Makroekonomik İndikatörlerin Finansal Dolarizasyonla İlişkisinin Test Edilmesi: Türkiye Örneği. Uluslararası Sosyal Siyasal ve Mali Araştırmalar Dergisi, 4(2), 232-256.
• Demirgil, B., & Birol, Y. E. (2020). Türkiye’de Enflasyon Ve Para İkamesi İlişkisi Üzerine Uygulamalı Bir Analiz.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: journal of the Econometric Society, 1057-1072.
• Dumrul, C. (2010). Türk Ekonomisinde Para İkamesinin Belirleyicilerinin Sınır Testi Yaklaşımı ile Eş-Bütünleşme Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35), 199-231.
• Erkan, R. ve Ertürk, E. (2024). "(A)Simetrik Dolarizasyon Olgusu: VAR Analizi ve Hatemi-J Nedensellik Testi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 60, Denizli, ss. 269-280.
• Ertuğrul, C., Evren, İ., & Çolak, O. (2010). Küresel mali krizin Türkiye ekonomisine etkileri. Journal of Management And Economics Research, 8(13), 59-72.
• Fabris, N., & Vujanović, N. (2017). The impact of financial dollarization on inflation targeting: Empirical evidence from Serbia. Journal of Central Banking Theory and Practice, 6(2), 23-43.
• Gale, D., & Vives, X. (2002). Dollarization, bailouts, and the stability of the banking system. The Quarterly Journal of Economics, 117(2), 467-502.
• Gazel, S. (2017). BİST sinai endeksi ile çeşitli metaller arasindaki ilişki: Toda-Yamamoto nedensellik testi. The Journal of Academic Social Science, 52(52), 287-299.
• Ghalayini, L. (2011). The impact of dollarization on the efficiency of monetary in Lebanon: Interaction between dollarization and inflation. Middle Eastern Finance and Economics, 14(2), 128-139.
• Göksu, S., & Balkı, A. (2023). ARDL ve NARDL Eşbütünleşme Analizleri: Adım Adım Eviews Uygulaması, Serüven Yayınevi, Ankara.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: journal of the Econometric Society, 424-438.
• Gültepe Çorak, M. & Aksoy, E, E. (2022). Dolarizasyon ile Enflasyon Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi. 4(2), 205-220.
• Hazar,A., Babuşçu, Ş., & Yalçıner, Z (2024). Dolarizasyonun Ekonomik Dinamiklere Etkisi: Türkiye Örneği. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 7(2), 190 – 199. DOI: 10.32951/ mufider.1519449.
• Hekim, D. (2008). Para ikamesi histerisi: Türkiye örneği. Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 27-43.
• Hijazeen, I., & Al-Assaf, A. (2018). Dollarization in Jordan. International Journal of Economics and Financial Issues, 8(2), 14-24.
• Ize, A., & Yeyati, E. L. (2003). Financial dollarization. Journal of International Economics, 59(2), 323-347.
• Kaya, E., & Açdoyuran, B. (2017). Finansal Dolarizasyon Unsurlari Olarak Kredi Dolarizasyonu ve Mevduat Dolarizasyonu ile Hisse Senedi Getirileri Arasindaki İlişki. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(14), 325-344.
• Kaya, Z., & Kara, O. (2022). Dolarizasyonun belirleyicileri ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24(43), 839-856.
• Kaytancı, U. B., ve Kaytancı, B. G. (2021). Exchange Rate Pass-Through In Turkey: ARDL Bounds Testing Approach. Equinox Journal of Economics Business and Political Studies, 8(1), 77-97.
• Kofoğlu, İ. H. (2013). Türkiyede dolarizasyon olgusu (1999-2011 yılları için bir uygulama) (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Kotil, E. (2020). Exchange rate pass-through investigation for Turkish economy. Frontiers in Applied Mathematics and Statistics, 5, 66.
• Lin, S., ve Ye, H. (2013). Does inflation targeting help reduce financial dollarization?. Journal of Money, Credit and Banking, 45(7), 1253-1274.
• Olayungbo, D. O., & Ajuwon, K. T. (2015). Dollarization, inflation and interest rate in Nigeria. CBN Journal of Applied Statistics, 6(1), 241-261.
• Özatay, F. (2011). Merkez Bankası’nın Yeni Para Politikası: İki Hedef-Üç Ara Hedef-Üç Araç. İktisat, İşletme ve Finans, 26(302), 27-43.
• Özbek, G. B. (2024). Türkiye’de Finansal Dolarizasyonun Belirleyicileri ve Borsa ile İlişkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (102), 109-132.
• Özen, A. (2018). Dolarizasyon olgusu: Teorik bir inceleme ve Türkiye örneği. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(1), 101-113.
• Özer, M. O. (2022). Türkiye’de dolarizasyonun belirleyicileri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 14(26), 105-117.
• Özkul, G. (2021). Türkiye’de finansal dolarizasyonun enflasyon ve istihdam ile olan etkileşimi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59-79.
• Park, H., & Son, J. C. (2020). Dollarization, inflation and foreign exchange markets: A cross‐country analysis. International Journal of Finance & Economics, 27(3), 2724-2736.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. biometrika, 75(2), 335-346.
• Sadeghzadeh Emsen, H. (2022). Dolarizasyon ve Borsa İlişkileri: Türkiye Üzerine İncelemeler. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan Ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5(1), 29-48.
• Schuler, K., (1999), “Basics of Dollarization” Joint Economic Committee Staff Report, July, https://www.jec.senate.gov/public/_cache/files/08020552-766a-42c0-bb83 f4a2f94cbdff/basics-of-dollarization-july-1999.pdf, (Erişim Tarihi, 28.05.2024).
• Serdengeçti, S. (2005). Dolarizasyon/ Ters Dolarizasyon. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/66b76660-1723-433d-b347 3929b6bea2a3/sunumeskisehir.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=66b76660-1723-433d-b347-3929b6bea2a3, (Erişim Tarihi, 28.05.2024).
• Şıklar, İ., Karagöl, V., & Şahin, S. (2017). Is there any meaningful ratchet effect in the process of currency substitution? evidence from Turkey. Business and Economic Research, Macrothink Institute, 7(2), 146-162.
• Terzi, H., & Kurt, S. (2007). Türkiye'de dolarizasyon sürecinde döviz kuru ve enflasyon ilişkisi. Ekonomik Yaklaşım, 18(64), 1-22.
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Toker, K. (2020). Enflasyon Hedeflemesi ve Taylor Kuralı: Türkiye Örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Tufaner, M. B. (2021). The Determinants of Dollarization in Turkey: An Econometric Analysis. Econder International Academic Journal, 5 (2) , 108-118. DOI:10.35342/econder.937985.
• Gündüz, N. (2021). Türkiye’de Dolarizasyon ve Dolarizasyona Etki Eden Faktörlere Dair Bir İnceleme. Gebze Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Tunay, K. B. (2022). Türkiye’de Para İkamesi Süreci ve Hiperenflasyonist Dinamikler: Ekonometrik Bir Analiz. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40(4), 861-883.
• Turgut, E., ve Uçan, O. (2021). Döviz kurunun yurtiçi fiyatlara geçişi: Türkiye örneği. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 124-143.
• Tweneboah, G., & Alagidede, P. (2019). Dollarization, inflation targeting, and inflationary dynamics in Ghana. Journal of African Business, 20(3), 358-375.
• Umut, A. (2022). Gelişmekte Olan Ülkelerde Döviz Kuru Değişimlerinin Enflasyona Etkisi. Maliye Finans Yazıları, (117).
• Yalçın, H. (2023). "Döviz Kurundan Tüketici Fiyatlarına Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği," international conference on empirical economics and social sciences, Balıkesir, Turkey, pp.26-40.
• Webb, R. (2003). 2 Monetary Policy in a Highly Dollarized Economy: The Case of Peru. In Challenges to Central Banking from Globalized Financial Systems. International Monetary Fund.
• Vieira, F. A., Holland, M., & Resende, M. F. (2012). Financial dollarization and systemic risks: New empirical evidence. Journal of International Money and Finance, 31(6), 1695-1714.
• Yılmaz, M., & Uysal, D. (2019). Türkiye’de dolarizasyon ve enflasyon ilişkisi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 286-306.
• Yılmaz, K.Ç., Time-varying causality between dollarization and exchange rate, bmij (2022) 10 (1): 163-175, doi: https://doi.org/10.15295/bmij.v10i1.1982
• Yinusa, D. O. (2008). Between dollarization and exchange rate volatility: Nigeria's portfolio diversification option. Journal of Policy Modeling, 30(5), 811-826.
• Xaiyavong, I., & Toyoda, T. (2016). Currency substitution in Laos. Asian Economic Journal, 30(1), 67-89.