A Study on the Preparation of Textbooks for the Ottoman Sıbyan Schools in the Late 19th Century

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: Education Special Issue, 99 - 116, 28.09.2023

İrfan Davut Çam

https://doi.org/10.53048/johass.1358630

Öz

The nineteenth century witnessed remarkable developments in primary education. The vital importance of the primary education in various aspects was emphasised at every opportunity. In this context, reform in this level of education was one of the issues on the agenda of statesmen. Accordingly, close attention began to be paid to the sıbyan schools. Education in these schools was made compulsory in the above-mentioned century. Efforts were made to ensure that children, who had reached the age of education, acquired some basic knowledge. On the other hand, important steps were taken to improve teaching methods, renew programmes and prepare appropriate textbooks for these children. The publication of the Regulation for Writing and Translation [Telif ve Tercüme Nizâmnâmesi] dated 14 May 1870 [12 Safar 1287] was an important step especially in the context of the aforementioned textbooks. In this sense, the present study focuses on the contents, number of pages, prizes and writing duration of the textbooks to be put into the competition, especially for sıbyan schools, in line with the declaration attached to the end of the relevant regulation, without ignoring the provisions of it regarding the books to be written or translated. This regulation and the declaration attached to it constitute the main material of the study, but the literature on the subject is also included in the evaluation. As a result of the analysis, it was seen that 11 textbooks were aimed to be prepared for sıbyan schools and important provisions were determined in this context. This endeavour constituted a concrete example of the close relationship between education and power.

Anahtar Kelimeler

The regulation for writing and translation, Ottoman sıbyan schools, textbooks

Kaynakça

• Akay, T. (2015). Osmanlı Devleti’nde fikri mülkiyet (1850-1914) [Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Alkan, M. Ö. (2005). İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e modernleşme ve ulusçuluk sürecinde eğitim. K. H. Karpat (der.), Osmanlı geçmişi ve bugünün Türkiye’si (2.bs.), (Çev. S. Taner), (73-242). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Başar, G. (2021). Osmanlı’dan günümüze telif hakları ve uygulamaları. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 8(68), 975-983.
• Berker, A. (1945). Türkiyede ilköğretim 1 (1839-1908). Millî Eğitim Basımevi.
• Bilim, C. Y. (2002). Türkiye’de çağdaş eğitim tarihi (1734-1876) (Gen. 2. bs.). AÜ-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Copeaux, E. (2000). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-İslâm sentezine (2. bs.). (Çev. A. Berktay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çayır, K. (2014). “Biz” kimiz? Ders kitaplarında kimlik, yurttaşlık, haklar-Ders kitaplarında insan hakları III projesi: Tarama sonuçları. Tarih Vakfı Yayınları.
• Fortna, B. C. (2005). Mekteb-i hümayûn: Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde İslâm, devlet ve eğitim. (Çev. Pelin Siral), İletişim Yayınları.
• Gündüz, M. (2023). Türkiye’de ders kitapları tarihi. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• Gürkan, H. (2017). Türkiye’de ilkokullarda tarih öğretimi: Ders kitapları örneği (1869-1920). Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (18), 197-229.
• Kayaoğlu, T. (1996). Türkiye’de tercüme müesseseleri [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kısm-ı Gayr-i Resmî: Mevâdd-ı Dâhiliyye, Takvim-i Vekâyi, No:1275, (25 Cumâde’l-Âhire 1287/22 Eylül 1870), 2.
• Maârif-i umûmiyye nizâmnâmesidir. (24 Cumâde’l-Ûlâ 1286/1 Eylül 1869). Düstûr, Tertîb-i Evvel, Cüz-ü Sânî, Matbaa-i Âmire, 1289, 184-219.
• Marsden, W. E. (2001). The school textbook: Geography, history and social studies. Routledge.
• Meclis-i Kebir-i Maârif-Dâire-i İlmiyye (1287). Te’lîf ve tercüme nizâmnâmesi ve mekâtib-i sıbyan içün müsâbakata vaz’ olunan kitâbların beyânnâmeleri. Matbaa-i Âmire.
• Meşeci, F. (2007). Cumhuriyet sonrası Türk eğitim sisteminde ritüeller: Kuramsal bir çalışma [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Nurdoğan, A. M. (2014). II. Abdülhamid döneminde ilköğretim okullarındaki ders kitapları ve tarih öğretimi. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3(2), 82-111.
• Ortaylı, İ. (2009). Osmanlı toplumunda aile. Timaş Yayınları.
• Öztürk, F. (1998). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e ahlak kitapları. Kebikeç, (6), 31-39.
• Somel, S. A. (2010). Osmanlı'da eğitimin modernleşmesi (1839-1908): İslâmlaşma, otokrasi ve disiplin. (Çev. Osman Yener), İletişim Yayınları.
• Turan, M. (2016). Çağlar boyu düşünce özgürlüğü: Türkiye’de ve dünyada telif haklarının tarihsel gelişiminin değerlendirilmesi. Türk Kütüphaneciliği, 30(2), 206-235.
• Uyanık, E. (2006). Modernleşme döneminde Türk aydınının eğitime bakışı [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Vurgun, A. (2022). Eğitimde modernleşme sürecinde değişimin temel bir dinamiği: Maarif-i umumiye nizamnamesi. S. Sağlam, G. Yüksel, M. Kara, A. S. Bingöl (Ed.), Prof. Dr. Mehmet Çağatay Özdemir Armağanı-Toplumsal Değişim (774-784). Nobel Akademik Yayıncılık.