Bütüncülük-İndirgemecilik: Spor Sosyolojisi ve Spor Psikolojisi Ayrı Alanların Bilimi mi?

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 18, 30.06.2025

Ersin Afacan

Abstract

Yaklaşık son elli yıldır Sporda Psikososyal Alanlarda büyük değişiklikler meydana gelmektedir. Bu değişimler, sporun sosyolojik ve psikolojik boyutlarını da içermektedir. Bu değişikliklerden biri de sosyoloji ile psikolojinin birlikteliğidir. Örneğin spor ortamlarında yer alan spor insanlarının davranışlarındaki bozulmalarını (sosyolojik) ve çözümlenmemiş duygularını (psikolojik) fark etmek, kavramak, anlamak ve değerlendirmek verimin artması için gereklidir. Yukarıdaki açıklama doğrultusunda bu makalenin temel amacı, Spor Fakültelerinde birbirlerinden ayrı birer alan olarak görülen ve sosyoloji ile psikolojinin alt dalları olan spor sosyolojisi ve spor psikolojisinin birbirlerinden ayrı birer alan olup olmadığının tartışılmasını sağlamaktır. Bunun yanında bu iki araştırma alanının paylaştığı kuramsal ilgi alanlarını açıklamaya çalışmaktır. Bu bağlamda derleme yöntemi kullanılarak konu ile ilgili literatür taranıp ulaşılan veriler birbiri ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Araştırmada, Spor Sosyolojisi ile Spor Psikolojisinin birbirinden ayrılamayan aynı alanın yani Sporda Psikososyal Alanın bilimleri olduğu bilimsel ve felsefi temellere sahip kaynaklara dayalı olarak ortaya konulmuştur. Türkiye’de ve Dünya’da bazı karmaşıklığa ve tartışmalara yol açan bir konu olması nedeniyle bu çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı ve benzer çalışmalar için örnek olacağı tahmin edilmektedir.

Keywords

Sosyoloji , Psikoloji , Spor Sosyolojisi , Spor Psikolojisi , Sporda Psikososyal Alanlar

Holism-Reductionism: Are Sports Sociology and Sports Psychology The Science of Separate Fields?

Abstract

Last fifty years, major changes have been taking place in psychosocial areas in sports. These changes mostly involve the sociological and psychological dimensions of sports. One of these changes is the union of sociology and psychology. The purpose of this article is to provide a discussion of whether sports sociology and sports psychology, which are considered separate fields from each other in Sports Faculties and are sub-branches of sociology and psychology, are separate fields from each other. In addition, it is to try to explain the theoretical interests shared by these two research areas. The literature related to the subject was scanned using the analytical method and the data obtained were evaluated by correlating with each other. In this research, it is aimed to explain that Sports Sociology and Sports Psychology are the sciences of the same field that cannot be separated from each other, that is, the Psychosociological Field in Sports. Due to the fact that it is a subject that causes complexity and controversy in Turkey and around the world, it is estimated that this study will contribute to the literature and will be an example for similar studies.

Keywords

Sociology , Psychology , Sports Sociology , Sports Psychology , Psychosocial Areas in Sports

References

• Adasal, R. (1977). Normal ve anormal yönleriyle yeni medikal psikoloji. Minnetoğlu Yayınları.
• Adasal, R. (1979). Yeryüzü tanrıları, liderler, komutanlar ve kahramanlar psikolojisi. Minnetoğlu Yayınları.
• Adler, A. (2019). Menschenkenntnis. Karbon Kitaplar.
• Afacan, E. (2020). Beden eğitimi ve sporun sosyolojik boyutları. Akademisyen Kitabevi.
• Afacan, E. (2021). Psikososyal (psikolojik ve sosyolojik) beceri antrenmanı: Bir kavramsallaştırma denemesi.
• A.Tekin- Y.Aygün (Edt.), Multisportif araştırmalar – 3: Spor bilimleri alanında farklı yaklaşımlar. Gazi Kitabevi.
• Afacan, E. & Özbay Özen, N. (2023). Az gelişmişliğin felsefesi temelinde spor bilimleri fakülteleri. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6 (1), 1026- 1044.
• Afacan, E. (2024). Türkiye Futbol Federasyonu futbolda psikolojik performans danışmanlığı sertifikasyonu üzerine eleştirel bir yaklaşım. Yeni Türkiye dergisi, 30 (137), 38-52.
• Afacan, E., & Işık Afacan, M. (2024). Duygular sosyolojisi bağlamında spor kültürünün oluşumu üzerine bir deneme. Sosyolojik Bağlam, 5/2, 328-350.
• Aristoteles. (2016). Metafizik (Çev. Y. Gurur Sev). Pinhan Yayıncılık.
• Aristoteles. (2022). Retorik (Çev. Ari Çokona). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Arslan, H. (1992). Epistemik cemaat. Paradigma Yayınevi.
• Avcıoğlu, G. Ş. (2023). Sosyopati, sosyal uyum ve sosyopatik davranışta anne babanın eğitim rolü. Sosyolojik Düşün, 8(2), 223-246.
• Aydın, M. (1990). Din felsefesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Bacanlı, H. (2015). Eğitim psikolojisi. Pegem Akademi.
• Baltaş, A. (1991). Öğrenmede ve sınavlarda üstün başarı. Remzi Kitabevi.
• Başer, E. (1986). Uygulamalı spor psikolojisi. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayımları.
• Bayet, A. (1982). Bilim ahlakı (Çev. Vedat Günyol). Say Kitap Pazarlama.
• Begel, D., & Burton, W.R. (1999). Sport psychiatry: Theory and practice. WW Norton & Co.
• Begel, D., & Burton, W.R. (2017). Spor psikiyatrisi: teori ve uygulama (Çev. Rıdvan Üney ve R. Emre Tan). Edebi Şeyler.
• Bell, C. (1938). Civilization. Penguin Books.
• Bernard, C. (1865). Introduction à l'étude de la Médecine Expérimentale. Baillière.
• Bilgiseven, A. K. (1982). Benlik duygusu ve biz şuuru açısından XX. asrın tahlili. İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 31, 193-206.
• Bilgiseven, A.K. (1994). Sosyal ilimler metodolojisi. Filiz Kitabevi.
• Butryn, T. M., LaVoi, N. M., Kauer, K. J., Semerjian, T. Z., & Waldron, J. J. (2014). We walk the line: An analysis of the problems and possibilities of work at the sport psychology-sport sociology nexus. Sociology of Sport Journal, 31(2), 162-184.
• Coakley, J. (2016). Sports in society: Issues and controversies. McGraw-Hill.
• Chapman, E.N. (1988). Attitude: Your most priceless possession. Crisp Publications.
• Çelebi, N. (2004). Sosyoloji ve metodoloji yazıları. Anı Yayıncılık.
• Çoban, A. (2005). Müzikterapi. Timaş Yayınları.
• Descamps, P. (1933). La Sociologie Experimentale. Marcel Rivière.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness, and a proposal for a national index. American Psychologist, 55(1), 34-43.
• Dökmen, Ü. (2007). Sosyometri ve psikodrama. Sistem Yayıncılık.
• Düzgüner, S. (2021). Günümüz gençlerinin peygamberimize (S.A.S) yönelik zihinsel şemaları ve duygu dünyaları: Tespit, problem ve öneriler. İçinde: Peygamberimizin Örnekliğinde Gençlerle İletişim. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Elliott, C. (1996). The rules of insanty: Moral responsibility and the mentally III offender. State University of NewYork Press.
• Ergun, D. (1984). 100 soruda sosyoloji el kitabı. Gerçek Yayınevi.
• Ergun, D. (1991). Türk bireyi kuramına giriş. Gerçek Yayınevi.
• Ergun, D. (1995). Sosyoloji ve tarih. İlke Kitabevi Yayınları.
• Eroğlu, F. (1995). Davranış bilimleri. Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Estes, C.P. (2008). Women who run with the wolves. Rider Books.
• Evrim, S. (1972). Şahsiyet alanında psikososyolojik bir kavram olarak rol sorununa giriş. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Eyuboğlu, İ. Z. (1990). Uygarlığın çıkmazları. Uygarlık Yayınları.
• Fichter, J.H. (1971). Sociology. The University of Chicago Press.
• Fisher, B. M. & Strauss, A.L. (1997). Etkileşimcilik (Çev. M. Tunçay ve A. Uğur). T. Bottomore ve R. Nisbet (Edt.), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Furedi, F. (1997). Culture of fear risk-taking and the morality of low expectation. Cassell.
• Garcia, R. (2017). Neurobiology of fear and specific phobias. Learning & Memory, 24(9), 462-471.
• Gedo, J. E., & Goldberg, A. (1994). Zihin modelleri psikanalitik bir kuram (Çev. Cüneyt İşcan). Hekimler Yayın Birliği.
• Giddens, A. (1982). Sociology a brief but critical introduction. Macmillan Education Ltd.
• Gökalp, Z. (2006). Türkleşmek, islamlaşmak, muasırlaşmak. Akçağ Yayıncılık.
• Güleç, C. (2006). Ötekini bilmek. Say Yayınları.
• Halkin, L.E. (2014). Tarih tenkidinin unsurları (Çev. Bahattin Yediyıldız). Türk Tarih Kurumu.
• Hernon, P., & Schwartz, C. (2015). A view of successor adviceto developing scholars. Library & Information science research, 37(4), 277-384.
• Horney, K. (1964). New ways in psychoanalysis. WW Norton & Co Inc.
• Hochschild, A. R. (1983). The managed heart: Commercialization of human feeling. University of California Press.
• Jahoda, G. (2007). A history of social psychology. Cambridge University Press.
• Jung, C.G. (1938). Psychology & Religion. Yale University Press.
• İzbırak, R. (1978). Hidrocoğrafya akarsular ve göller. Erol Ofset Matbaacılık.
• Kayalı, K. (1994). Türk düşünce dünyası 1. Ayyıldız Yayınları.
• Kızılçelik, S. (1996). Sosyoloji teorileri-3. Saray Kitabevleri.
• Koç, Ş. (1994). Spor psikolojisine giriş. Saray Kitabevleri.
• Kongar, E. (1995). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği. Remzi Kitabevi.
• Köktürk, M. (2006). Koçluk mentorluk. Morpa Kültür Yayınları.
• Köse, A. & Ayten, A. (2012). Din psikolojisi. Timaş Yayınları.
• Lauster, P. (2010). Selbstbewusstsein. Rowohlt Taschenbuch.
• Lee, S.M., Kang, W.S., Cho, A.R., Kim, T. & Park, J. K. (2018). Psychological impact of the 2015 MERS outbreak on hospital workers and quarantined hemodialysis patients. Comprehensive Psychiatry, 87, 123-127.
• MacIver, R.M., & Page, C.H. (1969). Cemiyet (Çev. Amiran Kurtkan). Milli Eğitim Basımevi.
• Malinowski, B. (1990). İnsan ve kültür (Çev. Fatih Gümüş). Verso Yayıncılık.
• Maxwell, J. C. (2006). The 17 essential qualities of a team player. HarperCollins Leadership.
• Moreno, J. L. (1940). Psychodramatic treatment of marriage problems. Sociometry, 3(1),1-23.
• Moreno, J. L. (1952). Current trends in sociometry. Sociometry, 15(1), 146-163.
• Morgan, C.T. (1977). A brief introduction to psychology. McGraw-Hill Book Company.
• Myers, D.G., & Diener, E. (1995). Who is happy?. Psychological Science, 6(1), 10-19.
• Norfolk, D. (1977). Executive stress. Associated Business Programmes.
• Parker, I., & Spears, R. (1996). Psychology and society: Radical theory and practice. Pluto Press.
• Pooley, J. C. (1981). Drop-outs from sport: A case study of boys age group soccer. American Alliance for Health, Physical Education, İçinde: Recreation and Dance. Ninety Sixth National Eastern District Convention.
• Reid, C., Stewart, E. & Thorne, G. (2004). Multidisciplinary sport science teams in elite sport: Comprehensive servicing or conflict and confusion? The Sport Psychologist, 18(2), 204-217.
• Rosenwein, B. H., & Cristiani, R. (2018). Old and new in the history of emotions. C. Price ve E. A. Walle (Ed.), ISRE’s Sourcebook for Research Emotion and Affect. USA: ISRE Press.
• Rosdahl, C.B. (1995). Basic nursing-theory and practice. Nursing in health and illness. Mosby Year Book, J.B. Lippincott Company.
• Sanderson, D. (1943). Discussion of sociometry. Sociometry, 6(3), 214-218.
• Saran, N. (1992). Antropoloji. İnkılâp Kitabevi.
• Songar, A. (1980). Psikiyatri psikobiyoloji ve ruh hastalıkları. Serhat Yayınevi.
• Tanyol, C. (1970). Sosyolojik açıdan din, ahlak, laiklik ve politika üzerine diyaloglar. Okat Yayınevi.
• Tezcan, M. (1997). Türk kişiliği ve kültür-kişilik ilişkileri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tolan, B. (1975). Toplum bilimlerine giriş. Kalite Matbaası.
• Tolstoy, L.N. (2018). İtiraflarım (Çev. M. Kayacı). Anonim Yayıncılık.
• Tönnies, F. (1906). Philosophische Terminologie in Psychologisch-Soziologischer. T. Thomas.
• Turgut, İ. (1998). Yirmi birinci yüzyıl ve müslümanların dramı. Onur Ofset.
• Türkmen, M. (2018). Beden terbiyesi: Erken dönem Türk spor politikalarının sosyo-politik temelleri. Spor Yayınevi ve Kitabevi.
• Özbek, A. (1971). Sosyal psikiyatriye giriş. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları.
• Öztürk, M.O. (1990). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Evrim Basım.
• Ülken, H.Z. (1983). Bilim felsefesi. Ülken Yayınları.
• Woolgar, S. (1988). Science, the very idea. Routledge.
• Yücel, H.A. (2011). İyi vatandaş iyi insan. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zimmerman, C.C. (1964). Yeni sosyoloji dersleri (Çev. Amiran Kurtkan). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
• Ziyalar, A. (1982). Sosyal psikiyatri. Ar Basım Yayım.