Bilge Kagan (Doğu 41) Yazıtındaki NIñTYn İbaresi Üzerine

Erdem Uçar

doi:10.35236/jots.355504

Research Article

On the Phrase NIńTYn in Bilgä Qaγan Inscription (East 41)

Year 2018, Volume: 2 Issue: 1, 67 - 83, 31.01.2018

Erdem Uçar

https://doi.org/10.35236/jots.355504

Cited By: 3

Abstract

On
the 41st line of the eastern side of the Bilgä Qaγan inscription there is a
phrase in the form of NIÑTYN. However, this phrase is damaged today in the
original inscription. In the old copies of the inscription, this phrase is
found as NẅñTYn, NIATYn, NInčTYn and NIñTYn. For this reason, the phrase has
been read differently. In this article, the previous reading proposals will be
evaluated and the meaning of reading will be emphasized.

Keywords

transcription, Bilgä Qaγan inscription, añıtayın

References

ABDURAHMONOV, G.; A. RUSTAMOV (1982). Kadimgi Turkiy Til, Toşkent: Uki-tuvçi Naşriyeti.
ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Ankara: Kurmay Yayınları.
AYDAROV, G. (1971). Yazık Orhonskih Pamyatnikov Drevnetyurkskoy Pis’mennosti VIII Veka, Alma-Ata: Nauka.
AYDIN, E. (2017). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
BAZILHAN, N. (2005). Kazakstan Tarihi Turalı Türki Derektemeleri, Tom II: Köne Türik Bitiktastarı Men Eskertkişteri (Orhon, Yenisey, Talas), Almatı: “Dayk-Press”.
BERTA, Á. (2010). Sözlerimi İyi Dinleyin: Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını, Çev. E. YILMAZ, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CHAVANNES, E. (1903). Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux, S. Pétersbourg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
DANKOFF, R.; J. KELLY (1984). Mahmut el-Kāşγarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān Luγāt at-Türk), Part II, Harvard: Harvard University Press.
ERCİLASUN, A. B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
ERCİLASUN, A. B.; Z. AKKOYUNLU (2014), Kâşgarlı Mahmud: Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation, a functional approach to the lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
ERGİN, M. (1970). Orhun Abideleri, Ankara: Milli Eğitim Kitapları.
ERKOÇ, H. İ. (2008). Eski Türklerde Devlet Teşkilâtı (Gök Türk Dönemi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Ankara. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
HUDİYEV, N. (2015). Qedim Türk Yazılı Abidelerinin Dili, Bakı: Élim ve Tehsil.
Inscriptions de l’Orkhon (1892). Recueillies par l’expédition Finnoise 1890, Société Finno-Ougrienne, Helsingfors: Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise.
KARCAUBAY, S. (2003). Orhon Muraları: Tarihnamalık-Derektanulık Taldau, 1 Kitap, Astana: Kultegin.
LE COQ, A. von (1909). “Köktürkisches aus Turfan (Manuskriptfragmente in köktürkischen ‘Runen’ aus Toyoq und Idiqut-Schähri [Oase von Turfan]”, Sitzungsberichte der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften, 1909: 41: 1047-1061.
LESSING, F. D. (1960). Mongolian-English Dictionary, Bloomington-Indiana: The Mongolia Society.
MACKENZIE, D. N. (1986). A Concise Pahlavi Dictionary, London: Oxford University Press.
MALOV, S. E. (1959). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti Mongolii i Kirgizii, Moskva-Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
NADELYAYEV, V. M. et al (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad: İzdatel’stvo “Nauka” Leningradskoye Otdeleniye Leningrad.
ORKUN, H. N. (1936). Eski Türk Yazıtları I, İstanbul: Devlet Basımevi.
ÖLMEZ, M. (2007). Tuvacanın Sözvarlığı (Eski Türkçe ve Moğolca Denkleriyle), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
ÖLMEZ, M. (2012). Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları, Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi: Metin-Çeviri-Sözlük, Ankara: Bilge-Su Yayıncılık.
ÖLMEZ, M. (2013). “Moğolların Gizli Tarihi ve Sözvarlığı Üzerine”, Bengü Beläk: Ahmet Bican ERCİLASUN Armağanı, Ed. B. GÜL, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara: 377-384.
POPPE, N. (1960). Vergleichende Grammatik der altaischen Sprachen, Teil I: Vergleichende Lautlehre, Wiesbaden, Otto Harrassowitz.
RADLOFF, W. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, St. Petersburg: Buchdruckerei der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften.
RADLOFF, W. (1896). Atlas der Alterthümer der Mongolei, Dritte Lieferung, St. Petersburg: Buchdruckerei der Akademie der Wissenschaften.
RECEBLİ, E. (2009). Qedim Türk Yazısı Abideleri, 4 Cildde, 1 Cild: Göytürk Yazısı Abideleri, I Hisse, Bakı: Nurlan.
ROUX, J. P. (1984). “Le vocabulaire de la mort chez les anciens Turcs”, Ural-altaische Jahrbücher Neue Folge, 4: 134-149.
RÖHRBORN, K. (1977-1998). Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Texte aus Zentralasien, Lieferung 1-6, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
RÖHRBORN, K. (2010). Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Texte aus Zentralasien, Neubearbeitung, I. Verben, Band 1: ab- - äzüglä-, Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
SERTKAYA, O. F. (1995). “Göktürk Tarihinin Meseleleri: Yenisey Yazıtlarının Yayınlarındaki Bazı Okuma ve Anlamlandırmaların Düzeltilmesi, Yeni Okuma ve Anlamlandırma Teklifleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1993: 67-75.
SEVORTYAN, E. V. (1974). Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov (Obşçetyukskiye i Mectyurkskiye Osnovı na Glasnıye), Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”.
SKEAT, W. W. (1888). An Etymological Dictionary of the English Language, Oxford: Clarendon Press.
SLEPTSOVA, P. A. (1972). Yakutsko-Russkiy Slovar’, Moskva: İzdatel’stvo “Sovyetskaya Entsiklopediya”.
STACHOWSKI, M. (1993). Dolganischer Wortschatz, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
STACHOWSKI, M. (1995). “Arabische Etymologien in der Geschichte der jakutischen Wortforschung”, Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze, 117: 125-138.
STAROSTIN, S. et al (2003). Etymological Dictionary of the Altaic Languages, Vol. I-III, E. J. Brill: Leiden-Boston.
SULTANZADE, V. (2017). “Türk Runik Alfabesindeki ‘Çift Ünsüz’ İşaretleri Üzerine”, Bilig, 82: 201-216.
ŞAYMERDİNOVA, N. G. (2014). Drevnetyurkskaya Kartina Mira v Tekstah Pis’mennıh Pamyatnikov, Uçebneye Posobiye, Astana: S Izdatel’stvo ENU im. L. Gumilyeva.
ŞİRİN, H. (2008) “Şine Usu Yazıtı’nda Kayıtlı ‘t(a)t(a)r(ı)g:(a)y(ı)td(ı)m’ Cümlesi Üzerine”, International Journal of Central Asian Studies, 12: 183-196.
ŞİRİN, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ŞÜKÜRLÜ, E. (1993). Qedim Türk Yazılı Abidelerinin Dili, Bakı: Maarif Neşriyyatı.
ŞÜKÜRLÜ, E. C. (1994). “Eski Türkçe Alfabedeki Ünsüzleri Belirten İşaretlerin İmlâ Özellikleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1990: 189-192.
TATARİNTSYEV, B. İ. (2000). Etimologiçeskiy Slovar’ Tuvinskogo Yazıka, Tom I: A-Б, Novosibirsk: “Nauka”.
TEKİN, T. (1968). A Grammar of Orkhon Turkic, Bloomington: Indiana University.
TEKİN, T. (1988). Orhon Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
THOMSEN, V. (2002). Orhon Yazıtları Araştırmaları: [1.] Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri; [2.] V. Thomsen Tarafından Çözülmüş Orhon Yazıtları; [3.] Yenisey Yazıtlarındaki İyi Değerlendirilmemiş Bir Harf; [4.] Turcica, Çeviren ve Yayıma Haz. V. KÖKEN, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [→ Inscriptions de l’Orkhon déchiffrées, Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise, Helsingfors 1896]
TUGUŞEVA, L. Yu. (2008). Tyurkskiye Runiçeskiye Pis’mennıye Pamyatniki iz Mongolii, Moskva: İnsan.
Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1993). 12 Cilt, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
VASİL’YEV, D. D. (1983). Grafiçeskiy Fond Pamyatnikov Pis’mennosti Aziatskogo Ariala (Opıt Sistematizatsii), Moskva: İzdatel’stvo “Nauka” Glavnaya Vostoçnoy Literaturı.
WEHR, H. (1976). Dictionary of Modern Written Arabic, Ed. J. M. COWAN, 3. Edition, New York: Spoken Language Services.