Türkiye’de Özel Gereksinimli Bireylerde Sanat Eğitimini Konu Alan Lisansüstü Tezlerin Eğilimleri

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 255 - 269, 31.12.2024

Gülcan Erden Kocaarslan

Abstract

Görsel sanatlar eğitimi özel eğitim alanındaki her yaştan gelişimsel seviyedeki bireyler için yadsınamaz bir öneme sahiptir. Bu ders, kazanımları ve sınıf içi uygulamalarıyla özel gereksinimli bireylerin topluma entegrasyonuna katkı sağlamanın yanı sıra, toplumun özel gereksinimli bireylere ilişkin farkındalığını artırmada önemli bir alandır. Bu araştırmada, Türkiye’de özel gereksinimli bireylerin sanat eğitimi/görsel sanatlar eğitimi alanında gerçekleştirilen lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu hedef kapsamında, 2007- 2023 yılları arasında Yüksek Öğretim Kurulu’nun (YÖK) ulusal tez merkezinden erişilebilen 38 lisansüstü tez araştırmaya dahil edilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi modeli kullanılmıştır. Bu kapsamda lisansüstü araştırmalar tür, yıl, çalışma grubu, yöntem, desen, konu, veri toplama araçları ve hangi üniversitelerde gerçekleştirildiği gibi değişkenlere göre nasıl bir dağılıma sahip olduğuna bakılmıştır. Elde edilen sonuçlar grafikler ve tablolarla görselleştirilip yüzde ve frekans olarak yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda incelenen tezlerin en sık 2023 yılında yapıldığı ve yüksek lisans düzeyinde çalışıldığı görülmüştür. Çalışma grubu olarak en fazla öğretmenler tercih edildiği ve konu olarak ise öğretmen görüşlerinin belirlendiği tespit edilmiştir. En çok Gazi Üniversitesi’nde gerçekleştirilen bu tezlerde nicel yöntem içinde tarama deseni ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulguların hem özel eğitim hem de görsel sanatlar alanlarını içeren gelecekte yapılacak çalışmalara rehber olacağı düşünülmektedir.

Keywords

Sanat eğitimi, Görsel sanatlar, Özel eğitim, Özel gereksinimli

Ethical Statement

Etik kurul onayı gerektirmemektedir.

A Research on the Trends of Graduate Theses on Individuals with Special Needs in Art Education in Turkey

Abstract

Visual arts education has an undeniable importance for individuals of all ages and developmental levels in the field of special education. This course, in addition to contributing to the integration of individuals with special needs into society with its achievements and classroom practices, is an important area in increasing the awareness of society about individuals with special needs. This study aims to examine postgraduate theses conducted in the field of art education/visual arts education of individuals with special needs in Turkey in terms of various variables. Within the scope of this goal, 38 postgraduate theses that could be accessed from the national thesis center of the Council of Higher Education (YÖK) between the years 2007-2023 were included in the study. The document review model, one of the qualitative research methods, was used. In this context, the distribution of postgraduate studies according to variables such as type, year, study group, method, design, subject, data collection tools and which universities they were conducted in was examined. The obtained results were visualized with graphs and tables and interpreted as percentage and frequency. As a result of the research, it was seen that the theses examined were most frequently made in 2023 and were studied at the master's level. In the study, it was determined that teachers were the most preferred study group, and the subject of obtaining teachers' opinions was ranked first. In these theses, mainly conducted at Gazi University, the survey design was predominantly used within the quantitative method. It is thought that the findings obtained from the research will guide future studies that include both special education and visual arts fields.

Keywords

Art education, Visual arts, Special education, Student with special needs

References

• Aksu, M. (2011). Zihinsel engelli çocuklarda görsel sanatlar eğitiminin motor beceri gelişimine katkısı. Doktora Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Artut, K. (2002). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40.
• Boyacı, S., & Demirkol, S. (2018). Türkçe eğitimi alanında yapılan doktora tezlerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 512-531.
• Boyraz, G. & Yazıcı, T. (2019). Türkiye’de özel gereksinimli çocuklarla ilgili yapılmış olan müzik eğitimi lisansüstü tezlerin incelenmesi. Eurasian Academy of Sciences, 10, 59- 67. https://doi.org/10.17740/eas.eus.2019-V10-05
• Coşkun İ., Dündar Ş. & Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi 2 (15), 375-396.
• Çağlayan, N. (2014). Zihinsel engelli bireylerin eğitiminde görsel sanatlar dersinin yeri ve önemi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 91-101.
• Çitil, M.(2020). Özel eğitim alanının kavramsal, tarihsel ve yasal temeller. U. SAK, S.TORAMAN (Ed.), Türkiye’de özel eğitim hizmetleri içinde (s.11-42) Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Çoşkun, A. & Arık, S. (2022). Okul öncesi fen eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin eğilimleri. Anadolu Öğretmen Dergisi, 6(2), 183- 211. https://doi.org/10.35346/aod.1199589
• Çoşkun, İ., Dündar, Ş., & Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 375-396. https://doi.org/10.12984/eed.49993
• Demirel, M. (2007). Eğitim programları ve öğretim alanındaki bilim uzmanlığı tezlerinin incelenmesi üzerine bir araştırma: Hacettepe Üniversitesi örneği. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Eğitim Sempozyumu: Lisansüstü Eğitimde Sorunlar ve Çözüm Önerileri 17-20 Ekim, (s. 208-212).
• Dönmez, B., & Gündoğdu, K. (2016). 2000-2016 yılları arasında Türkçe öğretim programları alanında yayımlanan makale ve tezlerin analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(4). 2109-2125.
• Eker, A. (2020). Özel yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin mesleki yeterliklerini artırmaya yönelik geliştirilen öğretmen eğitimi programının etkililiği. Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Erbay, M. (2000). Plastik sanatlar eğitiminin gelişimi. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Erim, G., & Caferoğlu, M. (2012). Görsel sanatlar eğitimi dersinin zihinsel engelli çocuklara katkısının özel eğitim öğretmenlerinin görüşleriyle belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 321-342.
• Erol, İ., & İlhan Ildız, G. (2020). Özel gereksinimli bireylerin dil gelişim süreçleri ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin analizi. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(21), 559-574. https://doi.org/10.29000/rumelide.843486
• Eyüp, B. (2020). Türkçe öğretmenleri ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin eğilimleri: bir içerik analizi (2000-2019). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (21), 536-558. https://doi.org/10.29000/rumelide.843489.
• Kahraman, D. (2007). Sınıf öğretmenlerinin görsel sanatlar dersi programının uygulanmasında karşılaşılan sorunlara ilişkin görüşleri ve çözüm önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Kan, M., & Uzun, G. (2016). Türkçe eğitimi alanındaki yüksek lisans tezlerinin yöntem bölümlerine ilişkin sözbilimsel yapı özellikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1). https://doi.org/10.17860/efd.08113
• Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik açıdan incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-87.
• Karkın, A. M. (2011). Müzik bilimleri alanında lisansüstü tezlerin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 143-149.
• Kıldan, A. O. & Ahi, B. (2013). Türkiye’de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 23-46.
• Kirişçi, N. (2023). Türkiye’de özel yetenekli öğrencilerin matematik eğitimi alanında yapılan tezlerdeki eğilimler: 1990-2021. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 149-175. https://doi.org/10.51460/baebd.1102259
• Metin, N. E. (2012). Özel Gereksinimli çocuklar. E. Nilgün Metin (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar 1. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Salderay, B. (2010). Engelli bireylerin yapmış olduğu görsel sanatlar çalışmalarının engelli birey aileleri ve engelli bireylerle çalışan eğitimciler tarafından değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 219-229.
• San, İ. (2003). Sanat eğitimi kuramları. Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Yavuzer, H. (2012). Resimleriyle çocuk. (5. Baskı). İstanbul.Remzi Kitabevi,
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: SeçkinYayıncılık.
• Yolcu, E. (2009). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemler (2. Baskı). Nobel Yayınevi, Ankara.