Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Sucul Omurgalı Canlıların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmeliğin Veteriner Hekimliği Açısından Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 44 Issue: 1, 25 - 34, 29.07.2025

Türel Özkul , Soner Altun

Abstract

Avrupa’da 1970’li yıllarda, hayvanlar üzerinde yürütülen araştırmalarda etik ilke ve standartların denetlenmesi için etik kurullar oluşturulmaya başlanmıştır. Türkiye’de 6 Haziran1996 tarihinde Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesinde deney hayvanı kullanımına yönelik faaliyete geçen ilk Etik Kurulu, 10 Temmuz 1996 tarihinde Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinde oluşturulan Etik Kurul ve diğerleri izlemiştir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 2011, Orman ve Su İşleri Bakanlığının 2014 yılında yayımladığı iki Yönetmelikle bilimsel amaçlı kullanılan hayvanların korunması ile ilgili hukuki çerçeve oluşturulmuştur. Avrupa Birliğinin 2010 yılında çıkarttığı Direktifi (2010/63/EU) dayanak alan bu Yönetmelikler ile deney hayvanlarının üretileceği, deneylerin yapılacağı kuruluşların ve hayvan refahından sorumlu etik kurulların taşıması gereken nitelikler belirlenmiştir. Çalışmada, sucul omurgalı canlıların bilimsel amaçlı kullanımına yönelik 2019 yılında yürürlüğe giren Yönetmelik, konuyla ilgili mevzuatla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda: Yönetmeliğin halen yürürlükte olan benzer amaç ve faaliyet alanına sahip Yönetmeliklerle uyuşmazlık gösterdiği ve dayanak aldığı uluslararası ve ulusal mevzuata aykırı hükümler içerdiği belirlenmiştir. Ayrıca, Yönetmeliğin hayvan sağlığı ve refahı gibi konularda veteriner hekimliği hizmetlerinin yerine getirilmesine yönelik görev ve yetki karışıklığı doğurduğu ortaya konulmuştur. Bu yetki karışıklığının deneysel süreçlerin bilimsel ve sağlıklı yürütülmesine engel oluşturacağı vurgulanan çalışmada, ulusal mevzuat kapsamında Yönetmeliğin yeniden bütüncül olarak değerlendirilmesinin gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Sucul Omurgalı Canlı, Bilimsel Amaçlar, Yönetmelik, Veteriner Hekim, Sağlık, Avrupa Birliği

Ethical Statement

-

Supporting Institution

-

Thanks

-

Evaluation of the Regulation on the Welfare and Protection of Aquatic Vertebrates Used for Scientific Purposes from a Veterinary Medicine Perspective

Abstract

In the 1970s, ethics committees began to be established in Europe to monitor ethical principles and standards in animal research. The first Ethics Committee on the use of experimental animals in Turkey was established on June 6, 1996 at the Marmara University, followed by the Ethics Committee established on July 10, 1996 at the Ankara University and others. The protection of animals used for scientific purposes is provided by two Regulations published by the Ministry of Food, Agriculture and Livestock in 2011 and the Ministry of Forestry and Water Affairs in 2014. These Regulations, which are based on the Directive issued by the European Union in 2010, have determined the qualifications that institutions where experimental animals will be produced and must have and the standards regarding the ethical committees. In this study, the Regulation on the scientific use of aquatic vertebrates, which came into force in 2019, was evaluated comparatively with the relevant legislation. As a result of the evaluation: It was determined that the Regulation was issued without reference to the Regulations currently in force with similar purposes and fields of activity and that it contains provisions contrary to the international and national legislation on which it is based. The Regulation creates confusion in the duties and authorities regarding the veterinary services on issues such as animal health and welfare. It was emphasized that this confusion of authority would prevent the scientific and healthy conduct of experimental processes. Within the framework of these determinations, it has been concluded that the Regulation should be re-evaluated holistically within the scope of national legislation.

Keywords

Aquatic Vertebrate, Scientific Purposes, Regulation, Veterinarian, Health, European Union

References

• 1. Başağaç Gül, RT Bilimsel Araştırmalar ve Hayvan Deneyleri. (Alınmıştır: Bilim Etiği ve Bilim Tarihi), Ankara Üniversitesi Basımevi, 2004, s. 141-160.
• 2. Özkul T. Deney Hayvanlarının Kullanımında Genel Mevzuat, Düzenleme ve Kurallar. Küçük Deney Hayvanlarından Rat (Ed. Orhan Yücel) Journal of Clinical and Analytical Medicine Kitap Serisi. ISBN: 978-605-87501-2-8, 2012, sy. 1-4.
• 3. Yaşar A. Veteriner Hekimliğinde Etik Kurullar. Türk Veteriner Hekimleri Birliği Dergisi, 2001;1(3-4), s.41-45.
• 4. Veteriner Hekimliği Deontoloji Yönetmeliği. Resmi Gazete tarih: 09.06.1994, sayı: 21984.
• 5. The protection of animals used for scientific purposes. Directive 2010/63/EU of the European Parliament and of the Council of 22 September 2010, Offical Journal of the European UNION L276, p. 33-52.
• 6. Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri ile Deney Yapacak Olan Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete tarih: 16.05.2004, sayı: 25464.
• 7. Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete tarih: 06. 07.2006, sayı: 26220.
• 8. Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete tarih: 13.12.2011, sayı: 28141.
• 9. Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete tarih: 15.02.2014, sayı: 28914.
• 10. Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Sucul Omurgalı Canlıların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete tarih: 20.04.2019, sayı: 30751.
• 11.The requirements for establishments and for the care and accommodation of animals, and as regards the methods of killing animals. Commission Delegated Directive (EU) 2024/1262 of 13 March 2024 amending Directive 2010/63/EU of the European Parliament and of the Council, Offical Journal of the European UNION L series.
• 12. Hayvanları Koruma Kanunu. Resmi Gazete tarih: 01.07.2004, sayı: 25509.
• 13. Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmeliğin Uygulama Talimatı. 12/12/2018 tarih ve E.3679106 sayılı Olur.
• 14. Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik Çerçevesinde Çalışma İzni Verilen Deney Hayvanı Kuruluşları. Erişim: https://hadmek.tarimorman.gov.tr/Sayfa/Detay/1477, Erişim Tarihi: 21.03.2025.
• 15. Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu 2018 - 2020 Yılları Faaliyet Raporu: Erişim: https://cdniys.tarimorman.gov.tr/api/File/GetFile/423/Sayfa/649/942/DosyaGaleri/rapor.pdf. Erişim tarihi: 20.03.2025.
• 16. Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Sucul Omurgalı Canlıların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmeliğe İlişkin Uygulama Esasları Yönergesi. Yönerge No: 2023.
• 17. Sucul Omurgalı Canlı Deney Hayvanları Kullanım ve Bakım Eğitimlerine İlişkin Usul ve Esaslar. Erişim https://www.tarimorman.gov.tr/BSGM/Belgeler/SOCMEK/Dokumanlar/E%C4%9Fitimler%2. Erişim Tarihi: 20.03.2025.
• 18. Sucul Omurgalı Canlı Merkezi Etik Kurulundan Çalışma İzni Alan Kuruluşlar. Erişim: https://www.tarimorman.gov.tr/BSGM/Belgeler/SOCMEK/Dokumanlar/%C3%87al%C4%B1%C5%9Fma%20%C4%B0zni%20Alan%20Kurulu%C5%9Flar.pdf. ErişimTarihi: 21.03.2025.
• 19. Sucul Omurgalı Canlı Merkezi Etik Kurulu Tarafından Onaylanan Kurum Kuruluş Yönergeleri. Erişim: https://www.tarimorman.gov.tr/BSGM/Belgeler/SOCMEK/Dokumanlar/Onaylanan%20Kurum%20Kurulu%C5%9F%20Y%C3%B6nergeleri.pdf Erişim tarihi: 20.03.2025.
• 20. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sucul Omurgalı Canlı Deneyleri Yerel Etik Kurulu Kuruluş ve İşleyiş Yönergesi. Erişim: https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/socyek_757e1.pdf Erişim Tarihi: 21.03.2025.
• 21.İstanbul Üniversitesi Sucul Omurgalı Canlı Deneyleri Yerel Etik Kurulu Kuruluş ve İşleyiş Yönergesi Erişim: https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=23.senato-kurulu-karari-(i.u.-sucul-omurgali-canli-deneyleri-yerel-etik-kurulu-kurulus-ve-isleyis-yonergesi).pdf Erişim Tarihi: 21.03.2025.
• 22. Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu. Resmi Gazete tarih: 13.06.2010, sayı: 27610.
• 23. Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanun. Resmi Gazete tarih: 18 Mart 1954, sayı: 8661.
• 24. Altun S., Duman M., Satıcıoğlu İ.B., Özkul T., Veteriner Hekimliği Eğitimi ve Mevzuat Çerçevesinde Su Ürünleri Hastalıklarının Değerlendirilmesi. Türk Veteriner Hekimleri Birliği Dergisi, 18 (1-2): 2018,101-115.
• 25. EEHowe, K., Clark, M. D., Torroja, C. F., Torrance, J., Berthelot, C., Muffato, M., ... & Teucke, M. The zebrafish reference genome sequence and its relationship to the human genome. Nature, 496(7446), 2013, 498-503.
• 26. FFKayhan, F., Kaymak, G., Duruel, H. E. E., & Kızılkaya, Ş. T. Biyolojik araştırmalarda zebra balığının (Danio rerio Hamilton, 1822) kullanılması ve önemi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 2018, 7(2), 38-45.