JEOPOLİTİK RİSKLER İLE SAVUNMA HARCAMALARININ İLİŞKİSİ VE TÜRKİYE ANALİZİ

Year 2025, Issue: 4, 44 - 75, 30.06.2025

Şenol Alparslan

Abstract

Savunma harcamalarındaki artışa neden olan çeşitli faktörler bulunmakla birlikte, ülkelerin jeopolitik konumu, uluslararası ilişkileri ve ittifak yapıları ile birlikte, özellikle jeopolitik riskler ve bu risk bölgelerine yakınlık belirleyici unsurlar arasında yer almaktadır. Bu çalışmada, dünyada bölgesel çatışma risklerinin artması, devletlerin menfaatlerinin örtüşmesi, etnik, dini ve ideolojik farklılıkların çatışmalara ve savaşlara yol açması, ekonomik krizler ile yaşam alanlarının ve kaynakların yetersizliği gibi pek çok etkenin, çatışmaların artmasına ve savunma harcamalarının yükselmesine neden olduğu ortaya konulmaktadır. Bu çalışmanın amacı, jeopolitik risklerin dünya savunma harcamaları üzerindeki etkisini analiz ederek, Türkiye’nin bu bağlamdaki konumunu ve stratejik yönelimlerini değerlendirmektir.

Keywords

Jeopolitik, Jeopolitik Risk, Strateji, Savunma Harcaması, Millî Menfaat

THE RELATIONSHIP BETWEEN GEOPOLITICAL RISKS AND DEFENSE EXPENDITURES: AN ANALYSIS OF TURKEY

Abstract

This study examines how the rise in regional conflict risks worldwide, overlapping state interests, and differences based on ethnicity, religion, and ideology—combined with economic crises, scarcity of resources, and insufficient living space—have led to an increase in conflicts and, consequently, defense expenditures. Numerous factors contribute to the escalation in defense spending; however, a country’s geopolitical position, including its proximity to risk zones and its international relations and alliances, plays a prominent role. The primary aim of this study is to investigate the impact of geopolitical risks on global defense expenditures and to evaluate Turkey's position and strategic orientation within this context.

Keywords

Geopolitics, Geopolitical Risk, Strategy, Defense Expenditure, National Interest

References

• Alparslan, Ş. (2025). Stratejik gücün kodları (Yenileştirilmiş 2. baskı). Nobel Yayın Evi.
• Kocakenar, M. (2015). Amerikan Dış Siyasetinde Jeopolitik Teoriler ve Pratikler. TASAM- Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. (2021). Türk Savunma Sanayinin Yükselişi Ve Ambargolar, Kritik Teknoloji, Bileşen Ve Alt Sistemlerde Yerlileşme Ve Millîleştirme Hamlesi. Optimist Yayın Grubu.
• Buzdağlı, Ö., ve Özdemir, D. (2021). Jeopolitik Risk Endeksinin Askerî Harcamalar Üzerindeki Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 188-203.
• Çıtak, E. (2019). Savaş Stratejisinde İstihbaratın Önemi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 778–782.
• Korkmaz, Ö., ve Bilgin, T. (2017). Askerî Harcamalar ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Karşılaştırmalı Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18, 289-316. https://doi.org/10.18092/ulikidince.279835
• Özşahin, Ş., ve Şahin, T. (2023). 1960 Sonrası Türkiye Ekonomisinde Askerî Harcamalar ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 52-76. https://doi.org/10.51124/jneusbf.2023.49
• Yıldırım, N. E. (2024). Askerî Harcamalar, İşsizlik Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Analiz. Maliye ve Finans Yazıları, 122, 134-156. https://doi.org/10.33203/mfy.1495932
• Euronews. (2019, Şubat 21). “DSÖ: Dünyada Sağlık Harcamalarının Yıllık Maliyeti 7,3 Trilyon Dolar.” Euronews Türkçe, Erişim: 23.04.2024 https://tr.euronews.com/2019/02/21/dso-dunyada-saglik-harcamalarinin-yillik-maliyeti-73-trilyon-dolar
• Foreign Policy. (2024). “Main Conflict Regions of the World for the USA.” Foreign Policy, Erişim: 19.11.2024 https://foreignpolicy.org.tr/main-conflict-regions-of-the-world-for-usa/
• Grant Thornton. (2023). “Global Sağlık Sektörü ve Medikal Turizm Trendleri.” Grant Thornton, Erişim: 15.07.2024 https://www.grantthornton.com.tr/globalassets/__shared__/global-salk-sektoru-ve-medikal-turizm-trendleri—rapor-2023__1.08_ifreli.pdf
• İlhan, S. (2024). “Jeopolitik Kavramı Ve Unsurları.” 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Erişim: 30.08.2024 https://www.21yyte.org/assets/uploads/files/318-322_suat_ilhan.pdf
• İzgi, A. R. (2007). “Kıbrıs Barış Harekâtı Sonrasında Türkiye’ye Uygulanan Silah Ambargosu ve Sonuçları.” Pamukkale Üniversitesi Açık Erişim Sistemi, Erişim: 20.01.2024 http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/handle/11499/2708
• Murray, A. (2024, January 30). “Grönland Üzerine Jeopolitik Analiz.” BBC News, Erişim: 01.12.2024 https://www.bbc.com/turkce/articles/c9vm13ll8y1o
• RankingRoyals. (2023). “Infographics: Military Spending By Country (Top 144 Countries).” Erişim: 05.05.2024 https://rankingroyals.com/infographics/military-spending-by-country-top-144-countries/
• ReliefWeb. (2024). “World Health Statistics 2024 Report.” Erişim: 27.04.2025 https://reliefweb.int/report/world/world-health-statistics
• SavunmaSanayiST. (2024). “Türk Savunma Sanayii İhracatı 2024: 7,1 Milyar Dolar.” Erişim: 19.04.2025 https://www.savunmasanayist.com/turk-savunma-sanayii-ihracati-2024-7-1-milyar-dolar
• U.S. Energy Information Administration. (2024). “Country analysis brief: World oil Transit Chokepoints.” U.S. Department of Energy, Erişim: 11.11.2024 https://www.eia.gov
• U.S. Navy. (2016). “Trade Routes Analysis. International Journal of Naval History.” Erişim: 04.04.2024 https://www.ijnhonline.org/wp-content/uploads/2016/05/TradeRoutes_Edited1-e1464182469939.jpg
• Yılmaz, S. (2019). Jeopolitik ve Jeostrateji. Academia.edu, Erişim: 19.12.2024 https://www.academia.edu/7648509/jeopolitik_ve_jeostrateji Veri Raporu / Kurum Yayını
• SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute). (2024, Nisan). Trends in world military expenditure, 2023 (N. Tian, D. L. Da Silva, X. İang, & L. Scarazzato, Eds.), Erişim: 29.10.2024 https://www.sipri.org/sites/default/files/2024-04/sipri_fact_sheet_milex_2024.pdf