KUZEY KAFKASYA’DAN ORTADOĞU ÇÖLLERİNE IRAK ÇERKESLERİ: RUSLAR’IN KUZEY KAFKASYALILAR’A UYGULADIĞI SÜRGÜN/ SOYKIRIM’DAN BİR KESİT
Öz
Kuzey Kafkasya halkları olarak bilinen Adıge (Çerkes), Çeçen ve Dağıstanlılar, Ruslar’ın istilalarına yaklaşık üç asır direndiler. Mücadeleyi kaybeden Kuzey Kafkasyalılar, Ruslar tarafından vatanlarından sürüldüler. Yaygın olarak Çerkes olarak adlandırılan Kuzey Kafkas halkları Osmanlı Devleti’ne sığındılar. Yüzbinlerce Çerkes, en hafifi yağma olmak üzere türlü eziyet ve tecavüzlerin yanında Sibirya’ya sürülmek, ya da dinlerini değiştirmek gibi tehditleri, aslında ölümün farklı türleri gibi gördüklerinden, Osmanlı Halifesinin topraklarını tercih ettiler. XIX. yüzyılın sonlarında, özellikle 1864 yılında yoğunlaşan sayılara bakıldığında yaklaşık olarak bir milyonun üzerinde Kuzey Kafkas halkı vatanlarından sürülerek Osmanlı Devleti’ne sığındılar. Osmanlı Devleti bu yoğun nüfus hareketi sırasında zaman zaman zorluklarla karşılaşmışsa da gelenlerin yerleştirilmesi için yoğun çaba sarf etmiştir. Özellikle Osmanlı Devleti tarafından tutulmuş olan resmi kayıtlardan geçici barınma, iaşe ve iskân ile ilgili gelişmeleri takip etmek mümkün olmaktadır. Kuzey Kafkas halkları, Anadolu ve Rumeli başta olmak üzere o dönemde Osmanlı Devleti’nin elinde olan Şam, Musul gibi vilayetlere de yerleştirilmişlerdir. 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı sonundaki Osmanlı yenilgisi ile beraber Rumeli’ye yerleştirilmiş olan Çerkesler bir kez daha göç etmek zorunda kalmışlardır. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı sonunda yıkılması ve topraklarının parçalanması üzerine Çerkesler de kurulan yeni devletler içerisinde varlıklarını ve kültürlerini devam ettirmeye çalışmışlardır. Sayıları nispeten Türkiye, Suriye ve Ürdün’deki Çerkesler’e nazaran çok daha az olsa da bugünkü Irak Devleti içinde de Kuzey Kafkasya halkları yer almaktadır. Irak’ta yaşayan Çerkesler’in bölgenin etnik yapısında baskın olan Arap, Kürt ve Türkmen nüfusu içinde eridikleri ve kültürel kimliklerini büyük ölçüde kaybettikleri anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akbulat, Emir Fatih, “Suriye Çerkesleri: Suriye İç Savaşı ve Mülteci Krizine Suriye Çerkesleri Perspektifinden Bir Bakış”, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: II, Sayı: 2, 2018, ss.1-17.
- Aksoy, Elbruz, Benim Adım 1864, İletişim Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul 2018.
- Alçiçek, Pınar, “Kafkas Üçlemesi’nde 1864 Çerkez Sürgünü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: XII, Sayı: 65, Ağustos 2019, ss.13-23.
KUZEY KAFKASYA’DAN ORTADOĞU ÇÖLLERİNE IRAK ÇERKESLERİ: RUSLAR’IN KUZEY KAFKASYALILAR’A UYGULADIĞI SÜRGÜN/ SOYKIRIM’DAN BİR KESİT
Öz
Kuzey Kafkasya halkları olarak bilinen Adıge (Çerkes), Çeçen ve Dağıstanlılar, Ruslar’ın istilalarına yaklaşık üç asır direndiler. Mücadeleyi kaybeden Kuzey Kafkasyalılar, Ruslar tarafından vatanlarından sürüldüler. Yaygın olarak Çerkes olarak adlandırılan Kuzey Kafkas halkları Osmanlı Devleti’ne sığındılar. Yüzbinlerce Çerkes, en hafifi yağma olmak üzere türlü eziyet ve tecavüzlerin yanında Sibirya’ya sürülmek, ya da dinlerini değiştirmek gibi tehditleri, aslında ölümün farklı türleri gibi gördüklerinden, Osmanlı Halifesinin topraklarını tercih ettiler. XIX. yüzyılın sonlarında, özellikle 1864 yılında yoğunlaşan sayılara bakıldığında yaklaşık olarak bir milyonun üzerinde Kuzey Kafkas halkı vatanlarından sürülerek Osmanlı Devleti’ne sığındılar. Osmanlı Devleti bu yoğun nüfus hareketi sırasında zaman zaman zorluklarla karşılaşmışsa da gelenlerin yerleştirilmesi için yoğun çaba sarf etmiştir. Özellikle Osmanlı Devleti tarafından tutulmuş olan resmi kayıtlardan geçici barınma, iaşe ve iskân ile ilgili gelişmeleri takip etmek mümkün olmaktadır. Kuzey Kafkas halkları, Anadolu ve Rumeli başta olmak üzere o dönemde Osmanlı Devleti’nin elinde olan Şam, Musul gibi vilayetlere de yerleştirilmişlerdir. 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı sonundaki Osmanlı yenilgisi ile beraber Rumeli’ye yerleştirilmiş olan Çerkesler bir kez daha göç etmek zorunda kalmışlardır. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı sonunda yıkılması ve topraklarının parçalanması üzerine Çerkesler de kurulan yeni devletler içerisinde varlıklarını ve kültürlerini devam ettirmeye çalışmışlardır. Sayıları nispeten Türkiye, Suriye ve Ürdün’deki Çerkesler’e nazaran çok daha az olsa da bugünkü Irak Devleti içinde de Kuzey Kafkasya halkları yer almaktadır. Irak’ta yaşayan Çerkesler’in bölgenin etnik yapısında baskın olan Arap, Kürt ve Türkmen nüfusu içinde eridikleri ve kültürel kimliklerini büyük ölçüde kaybettikleri anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akbulat, Emir Fatih, “Suriye Çerkesleri: Suriye İç Savaşı ve Mülteci Krizine Suriye Çerkesleri Perspektifinden Bir Bakış”, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: II, Sayı: 2, 2018, ss.1-17.
- Aksoy, Elbruz, Benim Adım 1864, İletişim Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul 2018.
- Alçiçek, Pınar, “Kafkas Üçlemesi’nde 1864 Çerkez Sürgünü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: XII, Sayı: 65, Ağustos 2019, ss.13-23.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 4 Mart 2022 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Şubat 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 6 Sayı: 1 - IRAK'ta OSMANLI İZLERİ SEMPOZYUMU |
