1927-1928 Yılları Yeni Türk Alfabesi Komitesinin I. Bakü, II. Taşkent ve III. Kazan Kurultayları Üzerine İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 118 - 131, 15.01.2024

Ziyafet Eyvazova (gasimova)

Öz

1928 yılında Türk Toplulukları için hazırlanan Birleştirilmiş Yeni Türk Alfabesi etrafında yoğun çalışmalar başlatıldı. Sovyetler Birliği'ne dahil olan Türk Cumhuriyetlerinin Birleştirilmiş Yeni Türk Alfabesi ile ilgili bu çalışmalar Bakü, Taşkent ve Kazan Kurultaylarında değerlendirildi. Yeni Türk Alfabesi Merkez Komitesinin ilk kurultayı 3-6 Haziran 1927 tarihlerinde Bakü'de yapıldı. Kurultaya Trans Kafkasya Federatif Cumhuriyeti, Kuzey Kafkasya, Dağıstan, Özbekistan, Başkurdistan, Tataristan, Kazakistan, Türkmenistan, Kırım, Kırgız Cumhuriyetleri temsilcileri ile Tacik Özerk Bölgesinden bir temsilci katıldılar. Komite, çalışmalarını devam ettirerek 7 Ocak 1926 tarihinde ikinci kurultayını yapmak amacıyla Taşkent’te toplandı. Komitenin III. Kurultayı ise 18-23 Aralık 1928 tarihlerinde Kazan’da yapıldı. Kurultaya komitenin 44 üyesi, bilim adamları ve diğer katılımcılar iştirak etti. Kurultayda, Merkezî Yeni Türk Alfabe Komitelerinin raporları üzerine kararlar alındı. Bu çalışmada, Yeni Türk alfabesi Merkez Komitesinin çalışmaları, Bakü, Taşkent, Kazan Kurultayları ele alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Birleşik Yeni Türk Alfabesi, Bakü Kongresi, Kazan Kongresi, Taşkent Kongresi, Azerbaycan Basını.

Kaynakça

• “Elifbaların birleştirilmesi etrafında”. (17.08.1927). Yeni Yol, Bakı.
• “Pervoye Zasedaniye Komisii Po Unifikatsii Alfavita Plenuma Vsesoyuznogo Tsentralnogo Komiteta Po Provedeniyu Novogo Tyurskogo Alfavita (vecernee) 5 iyunya 1927 goda”. (1928). Kultura i Pismennost Vostoka, Baku, kniga. 1-ya.
• “Pervoye Zasedaniye Komisii Po Unifikatsii Alfavita Plenuma Vsesoyuznogo Tsentralnogo Komiteta Po Provedeniyu Novogo Tyurskogo Alfavita (vecernee) 5 iyunya 1927 goda”. (1928). Kultura i Pismennost Vostoka, Baku, kniga. 1-ya, s. 129-137.
• “Postanavleniya III-go Plenuma Vsesoyuznogo Tsentralnogo Komiteta Novogo Tyurskogo Alfavita (Zasedavşego v g. Kazani ot 18-23 dekabrya 1928 g.” (1929). Kultura i Pismennost Vostoka, Baku.
• “Postanovleniya prezidiuma VTSK NTA zasedavşego 22-24 iyunya 1928 g. v. g. Baku”. (1928). Kultura i Pismennost Vostoka, Baku.
• “Türk Tatar ölkeleri rehberlerine”. (14.09.1927). Yeni Yol, Bakı.
• “Ümum İttifak Yeni Türk Elifba Komitesi ve onun şöbeleri”, Yeni Yol, Bakı, 22.07.1928,
• “Yeni elifba işleri irelileyir”. (24.07.1927). Yeni Yol, Bakı.
• “Yeni elifba neşriyyatı üçün 1 292 369 manat bırakılmıştır”. (2.08.1928). Yeni Yol, Bakı: S.175 (1190).
• “Yeni herfler hazırlanır”. (21.07.1927). Yeni Yol, Bakı.
• “Yeni Türk elifbasının yayılışı ve Ümum İttifak Merkezi Yeni Elifba Komitesi”. (22.07.1928) Yeni Yol, Bakı: S.168 (1183).
• Ağamalıoğlu, S. (1928). İki Medeniyyet, Bakı.
• Azerbaycan SSR Elmler Akademiyası Nesimi adına Dilçilik İnstitutu, Müasir Azerbaycan Dili, Bakı, “Elm” neşriyyatı, 1978. Çobanzade, B. (1929). “Kazan Plenumunun neticeleri”. Maarif İşçisi, S.1(41-42).
• Leontev, V. N. (1928). “O zaglavnıh bukvah”, Kultura i Pismennost Vostoka, Baku, kniga 2-ya.