ESKİÇAĞ’DA NİKSAR VE ÇEVRESİ ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Year 2020, Volume: 5 Issue: 1, 86 - 97, 30.06.2020

Hatice Uyanık

Abstract

Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Niksar, Doğu Anadolu Bölgesi’ni batıya bağlayan ve İç Anadolu Bölgesi’ni Karadeniz Bölgesi’ne bağlayan geçiş yolları üzerinde bulunmaktadır. Gerek stratejik konumu gerekse bol su kaynaklarına ve geniş tarım alanlarına sahip olması Niksar’ı, tarih boyunca bir cazibe merkezi haline getirmiştir. Günümüze kadar sınırlı sayıda yapılmış olan çalışmalarda Niksar’da ilk yerleşim izlerinin İlk Tunç Çağı’na ait olduğu tespit edilmiştir. Asur Ticaret Kolonileri döneminde de Niksar, ticari açıdan önemli bir potansiyele sahip olmalıydı. MÖ II. binyıla gelindiğinde ise Niksar’ın büyük bir kısmı Hititlerin baş düşmanı Kaşkaların topraklarının bir bölümünü teşkil etmekteydi. Bölgede MÖ II. binyıla ait maddi kalıntıların az olması da bu durumu kanıtlar niteliktedir. Niksar ve çevresinde Frig keramiklerine rastlanılması Demir Çağı’nda Frig hâkimiyetinin Niksar’a kadar ulaştığını göstermektedir. Perslerin Anadolu hâkimiyetini ele geçirmesi üzerine bir süre Pers egemenliğinde kalan Niksar, Helenistik Dönem’de askeri, siyasi ve dini açıdan önemli bir Pontos şehri olmuştur. Askeri ve dini özelliğini Roma döneminde de korumayı başaran Niksar toprakları daha sonra sırasıyla Bizans, Danişmentliler, Selçuklular, Eretna Beyliği ve Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde kalmıştır.

Keywords

Niksar, Kelkit, Pontos

References

• Ardos, M. (1984). Türkiye Ovalarının Jemorfolojisi I. İÜEF. 3163,3199, İstanbul. Arslan, M. (2007). Mithradates VI Eupator Romanın Büyük Düşmanı. İstanbul. Atalay, İ. (2004). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. İzmir. Baran, A. (2003). “Paphlagonia’daki Pompeiopolis Antik Kenti. Belleten, LXVI: 247.819-839. Barjamovic, G. (2011). A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. Copenhagen. Canik, B. (1987), “Tokat’ın Depremselliği ve Tarihte Geçirdiği Depremler”. Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu 2-6 Temmuz 1986, s. 238, 251. Ceylan,A., Uyanık, H. (2012). “Kaşkalar ve Tokat’ın Eskiçağ Tarihinde Kaşkaların Rolü,” Tokat Sempozyumu 01-03 Kasım 2012 Bildiriler, C. I.71-83. Cornelius, F. (1958). “Geographie Hethiterreiches”, Orientalia: Vol. 27, No.3. s. 225-252. Roma. Darkot, B. (1993). “Niksar”. İslam Ansiklopedisi. C. 9, s. 273- 275, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. Dönmez, Ş. (2008) “Tunç Çağında Orta Karadeniz Bölgesi ve Kelkit Vadisi Yerleşmeleri”, Belleten: 72, 413-430. Durbin, G. E.S. (1971). “Iron Age Pottery From The Provinces Tokat and Sivas”. AS XXI, 99-114. Ermiş, Ü. M. (2014) “Neokaisareia/Niksar’da Roma ve Bizans Dönemine Ait Arkeolojik Veriler”, Höyük, S. 7, s. 43-67. Garstang, J. (1943). “Hittite Military Roads in Asia Minor”, AJA 47,35-62. İnan, S. (1980). Niksar-Erbaa Arasının Jeolojisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Kapusuz, A. (1994). Tarihi, Sosyal ve kültürel Yönleriyle Tokat İlçelerimiz ve Bölgemiz. Ankara. Karayaka, N. (1988). Eski Çağ Tarihinde Tokat, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kaya, M. A. (1998), “Anadolu’da Roma Egemenliği ve Pompeius’un Siyasal Düzenlemeleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, S. 13, s.163-173. Koçak, Ö. (2006). “Eskiçağ’da Orta Karadeniz Bölümü Madenciliği”. Karadeniz Araştırmaları Sempozyum Bildirileri (16-17 Nisan 2004, Ankara). 1-2, İstanbul. Kökten, İ. K. (1948). “Batı Karadeniz Bölgesi Araştırmaları-1947 Yılı Tarihöncesi Araştırmaları”. Belleten, 12/45, 223-226. Kökten, İ.K. (1953). “1952 Yılında Yaptığım Tarih Öncesi Araştırmaları Hakkında”. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 11/24, 177-209. Kuzuoğlu, R. (2012), “Eski Asur Dönemi’nde Tokat ve Çevresi”, Tokat Sempozyumu 01-03 Kasım 2012 Bildiriler, C. I, 207-231. Laflı, E, Patacı S. (2012). “Roma Dönemi’nde Tokat İli’nin arkeolojisi ve Tarihi: Neocaeserea (Niksar) ve Zela (Zile) Kentleri”, Tokat Sempozyumu 01-03 Kasım 2012 Bildiriler,C. 1, 207-231. Lewy, J. (1958). “Some Aspects of Commercial Life in Assyria and Asia Minor in the Nineteenth Pre-Christian Century”, Journal of the American Oriental Society, Vol 78/2, 89-101. Macqueen, J.G. 2001. Hititler ve Hitit Çağı’nda Anadolu,çev. E. Davutoğlu. Anakara Mortan, K., Atalay İ. (2003). Resimli ve Haritalı Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İstanbul. Munro, J.A.R. (1901). “Roads in Pontus, Royal and Roman”, JHS, XXI, 52-66. Önder, H. (2003). “Tokat’ın Depremselliği”, Tokat Kültür Haber Dergisi, 2, 10. Özgüç, T. (1963). “Early Anatolian archaelology in the light of Recent Research”, Anatolia VII., 1-42. Özgüç, T. (1978). Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar. Ankara. Özsait, M. (1982). “Anadolu’da Roma Egemenliği”, Anadolu Uyagarlıkları Ansiklopedisi, C. 2, s. 280-324. Plinius, Natural History, çev. H. Rackham, C. III, London 1947. Savaş, S. Ö. (2006). Çivi Yazılı Belgeler Işığında Anadolu’da İ.Ö. 2. Bin Yılında Madencilik ve Maden Kullanımı. Ankara. Saygılı, K. (2005). 2000’li Yılların Başında Niksar. Niksar. Seymen, İ. (1975). Kelkit Vadisi Kesiminde Kuzey Anadolu Fay Zonunun Tektonik Özelliği, İstanbul. Sivas T., Sivas H. (2008). Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-VIa-b. Demirçağı. İstanbul. Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika XII-XIIIXIV). (Çev. Adnan Pekman). İstanbul. (1993). Şahin, K. (1999). Danişmendiler Döneminde Niksar (1071-1178). Niksar. Tekin, O. (2008). Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş. İstanbul. Temiz, H. (1989). Niksar (Tokat) Güneydoğusu’nda Kuzey Anadolu Fay Zonunun Jeolojik ve Tektonik Özellikleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yalçın, H. (2010). Niksar İlçesi Tarihi ve Arkeolojik Araştırmaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yürüdür, E. (1991), Erbaa ve Niksar Ovalarının Fiziki Coğrafya Özellikleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yürüdür, E. (2009). Niksar Şehir Coğrafyası, Konya. (http://www.kelkithavzasikalkinmabirligi.gov.tr).