HATAY OVAKENT ÖZBEK GÖÇMENLERİNDE KOD DEĞİŞİMİ VE DİL KARIŞMASI

Year 2020, Volume: 5 Issue: 2, 276 - 291, 31.12.2020

Jale Öztürk

Abstract

Göç, siyasal, toplumsal ya da ekonomik nedenlerle insanların kitlesel olarak veya küçük gruplar halinde oturdukları yerleşim yerinden ayrılarak başka yerleşim yerine ya da başka bir ülkeye gitmeleri olarak tanımlanabilir. Tarihte yeni yerler feth etmek, kendi nizamını yeni yerlere götürmek gibi toplumların kendi iradesi ile karar verdiği göçler yanında savaş, olumsuz iklim koşulları gibi zorlayıcı etkenlerle meydana gelen göçlerin sayıları da oldukça fazladır. Göçler sonucunda büyük tarihi değişimler meydan gelmektedir. Türklerin Avrupa’ya göçleri, Avrupa kıtasından Amerika’ya göçler gibi. Göçler göç eden üzerinde olduğu kadar göç ettikleri yeni yerleşim bölgesinde yaşayan insanlar üzerinde de büyük değişimlere sebep olmaktadır. Bu değişimlerin izini bir kültür taşıyıcısı olan dilde görmek mümkündür. Ülkemiz 1979’dan itibaren Bulgaristan’da, Afganistan’da, Irak’ta ve Suriye’de meydana gelen toplumsal baskılar ve savaşlar sonucunda kitlesel göçler almıştır. Bunlardan Irak ve Suriye’deki olaylar sonucunda sınırımıza dayanan sığınmacılar yanında Bulgaristan’ın Türkler’e uyguladığı asimilasyon politikaları sonucunda Bulgaristan’dan, Sovyetlerin Afganistan’ı işgali ile Afganistan’dan soydaş göçü almıştır.
Bu bildiride Sovyet işgali sonucunda Afganistan’dan Hatay’a getirilen ve Ovakent mahallesinde ( köyünde) iskân edilen Özbek Türklerinin dillerindeki kod değişimi ve dil karışması incelenecektir. Kod değişimi ve dil karışımı kısaca iki dilli insanlarda bir dili konuşurken bildiği diğer dilden sözcük ve gramer kuralı aktarımı şeklinde ifade edilebilir. Hattâ bazen konuşmacının bir dille başladığı cümleyi, diğer dille bitirmesi de söz konusudur. Kod değişimi ve dil karışımı daha çok iki ayrı dil arası aktarım için kullanılan terimler olmakla beraber biz çalışmamızda bu terimleri Türkçenin iki ayrı kolu olan Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesi arasındaki aktarım için kullanacağız. Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesi, ortak yazı dilini kullanırken tarihi süreç içerisinde ayrı coğrafyalarda, ayrı siyasi birlikler içerisinde yaşamlarını sürdürmüş iki Türk ulusunun zamanla birbirinden farklılaşan dilleridir. Günümüzde Türk dilinin bu iki kolunda fonetik, morfolojik ve semantik bazı değişiklikler görülmektedir. Bu bildiride “kod değişimi” ve “dil karışması” terimleri iki dilin değil, bir dilin iki kolundan birbirine aktarımlar için kullanılacak ve iki dil karışması değil iki lehçe karışması üzerinde durulacaktır. Hatay Ovakent mahallesine devlet tarafından yerleştirilmiş Özbek göçmenlerin Türkiye Türkçesi konuşurken dillerine karışan Özbek Türkçesi özellikleri fonetik, morfolojik, leksikolojik ve semantik açılardan incelenecektir. Çalışmada Ovakent mahallesinde yaşayan Özbek Türkleri ile yapılan birebir görüşmelerle elde edilen veriler esas alınacak ve ayrıca bu konuda yapılan diğer çalışmalardan da yararlanılacaktır.

Keywords

Özbekçe, Türkçe, kod değişimi, fonetik, morfoloji

References

• Aksan, Doğan ( 2000), Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bölükbaş Kaya, Fatma & Fatma Burcu HANÇER & Anna GOLYNSKAIA (2019), “İki Dillilik: Tanımı ve Türler Üzerine Kuramsal Tartışmalar”, International Journal of Languages’ Education and Teaching Volume 7, Issue 2, June, s.98-113.
• Cengiz ,Koray (2009), “Hatay’da İki Dillilik ve İki Dillilikten Kaynaklanan Dil Karışması”, Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute.
• Coşkun, Volkan ( 2000), Özbek Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• Gabain A. Mary (1988), Eski Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• Gökçebay, Özcan ( 2006), Türkiye’ye Yerleşen Tatarlarda Dini Hayat ve Adetler (Konya Yöresi Örneği)- Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hatipler, Mustafa (2018), “Cumhuriyet Dönemi Balkan Göçlerinin Sosyal Politikalar İle İlişkileri”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 423 Aralık 2018 Cilt 20 Sayı 2 (423-445)
• İmer, Kamile ( 1997), Türkçe-Lazca Konuşan İki Dillilerde Kod Değiştirimi, VIII. Uluslararası Dilbilimi Konferansı Bidirileri 7-9 Ağustos 1996, Ankara.
• Kavukçu, Orhan ( 2018) “ Özbek Diyaporası”, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C:2, S:1,s: 28-37
• Kaya, İsa (2018) Ortadoğu’dan Türkiye’ye Yapılan Göçler, Lambert Academic Publishing.
• Killi Yılmaz, Gülsüm ( 2014), “İlya Topoyev’in Öykülerinde Hakasça-Rusça Kod Değiştirme”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi C:11, S: 1, s. 208-234.
• Oruç, Şerif (2016) , Ana Dili, İkinci Dil, İki Dillilik, Yabancı Dil, The Journal of Academic Social Scince Studies Number: 45, Spring III 2016.
• Özürk, Jale, (2014)“Hatay İli Samandağ İlçesinde İki Dilli Konuşurların Ağız Özellikleri (Ed. N. Demir ve F. Yıldırım), Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağanı, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Vardar, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• https://www.abdulvahapkara.com/karavahap-2
• http://www.kirimdernegi.org.tr/temel-bilgiler/kirim-dan-turkiye-ye-kirim-tatar- gocleri(https://www.yeniakit.com.tr/haber/kirgiz-turkleri-ulkemizde-nerede-yasiyor-tskda-ilk-kirgiz-subaylar-499284.html)