Kam Böri'nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu'nun Tarihi

Year 2023, Volume: 8 Issue: 1, 37 - 99, 30.06.2023

Dursun Can Eyüboğlu

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1292617

Abstract

Dede Korkut Kitabı’ndaki üçüncü boy Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’dur. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nda ve Bamsı Beyrek ve Banu Çiçek tiplerinde en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nda tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka En Eski Devirler Tabakası, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası, Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. Bütün bu tarihi dönemler Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nu ve Bamsı Beyrek/Beyrek ve Banu Çiçek tiplerini şekillendirmiştir. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun en alt tabakasında, destanın mitolojik köklerinde, insanın üremesi ve toprağın üretkenliği ile ilgili unsurlar ve kozmolojik unsurlar yer alıyor olabilir. Bamsı Beyrek’in Kamlık/Şamanlık ile ilgili yönlerinin olduğu anlaşılmaktadır. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan bir alt tabakası vardır. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun antik Grek/Yunan anlatılarıyla olan benzerlikleri bu boyun tarihin derinliklerine uzanan tarihi-destani-efsanevi-mitolojik köklerinin olduğunu göstermektedir. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun önemli bir tarihi tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Dede Korkut’ta önemli bir yere sahip olan Bamsı Beyrek/Beyrek tiplerinde en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Dede Korkut’taki Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’ndaki Bamsı Beyrek tipinin önemli bir tarihi tabakası Batı Gök-Türk Devleti’nin kurucu hükümdarı Tardu Kağan (576-603) ile ilgilidir. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun bir alt tabakası Oğuz dönemiyle ilgilidir. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun Bamsım Birek adlı bir Türkmenistan varyantının ve çok sayıda rivayet şeklindeki varyantının olması, boyda geçen birçok yer adı, bu boyun Orta Asya’da geniş yayılım gösteren Alpamış, Kozı Körpeş-Bayan Sulu, Aşık Garip, Şahsenem-Garip, Boz Oğlan-Yusuf Ahmet, Sayatlı Hemra, Şah Kasım, Dengiboz vb. farklı adlar altındaki birçok varyantının olması, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın henüz Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun en üst tabakası ise sonraki dönemlerle ilgilidir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun tarihi incelenmiştir.

Keywords

Dede Korkut, Bamsı Beyrek, Banu Çiçek, Bay Böri, Bay Bican

The History Of Kam Bori'nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu

Abstract

The third tribe in the Book of Dede Korkut is the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu. There are many historical-epic-legendary-mythological layers, the oldest of which go deep into history, in the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu and in the Bamsi Beyrek and Banu Cicek types. There are two main historical-geographical-literary-cultural layers in Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu: the Lower Layer and the Upper Layer. The Lower Layer consists of the Oldest Periods Layer, the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun Layer, the Gokturk-Turgesh Layer, the Oghuz Layer. All these historical periods shaped the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu and Bamsi Beyrek/Beyrek and Banu Cicek types. In the lowest layer of the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu, there may be elements related to human reproduction and soil fertility and cosmological elements in the mythological roots of the epic. It is understood that Bamsi Beyrek has aspects related to Kamlik/Shamanism. Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu has a lower layer dating back to the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun period. The similarities of Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu with ancient Greek narratives show that this epic has historical-epic-legendary-mythological roots going deep into history. An important historical layer of the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu is related to the Gokturk-Turgesh period. In the Bamsi Beyrek/Beyrek types, which have an important place in Dede Korkut, there are many historical-epic-legendary-mythological layers, the oldest of which dates back to the depths of history. An important historical layer of Bamsi Beyrek type in Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu is related to Tardu Kagan (576-603), the founding ruler of the Western Gokturk State. A lower layer of the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu is related to the Oghuz period. The existence of a Turkmenistan variant called Bamsim Birek and a variant in the form of many rumors of the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu, many place names in the epic, Alpamysh, Kozi Korpes-Bayan Sulu, Asik Garip, Boz Oglan-Yusuf Ahmet, Sayatli Hemra, Sah Kasim, Dengiboz etc. the fact that there are many variants under differents names, the historical roots of this epic date back to before the 10th-11th centuries, when the Oghuzs were still in Central Asia. The top layer of the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu is related to the latter periods. In this study, the history of the Kam Bori’nin Oglu Bamsi Beyrek Boyu in Dede Korkut was examined.

Keywords

Dede Korkut, Bamsi Beyrek, Banu Cİcek, Bay Bori, Bay Bican

References

• Abdulla, K. (2015). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Akt. Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aça, M. (2002). Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
• Agacanov, S. G. (2015). Oğuzlar. Çev. Ekber N. Necef ve Ahmet Annaberdiyev. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Ahincanov, S. M. (2009). Kıpçaklar - Türk Halklarının Katalizör Boyu. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Akkoyun Koç, T. (2020). Dede Korkut Hikâyelerinde Söylem Çözümlemesi Ve Kültürel Kimliğin Öğretimi. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Alptekin, A. B. (1999). “Bayburt Dede Korkut 5. Kültür-Sanat Şöleni Yapıldı”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Kasım 1999, C. 1999/II, S. 575, s. 1005-1008.
• Alptekin, A. B. (2000). “Bamsı Beyrek Hikâyesinin Motif Yapısı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 35-48.
• Amanoğlu, E. K. (1999). “Kişi Adlarında Eski İnançların İzleri: Dede Korkut”, Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 11, s. 53-59.
• Ata, A. (2004). “Dede Korkut Hikâyeleri’nde Şüpheli Birkaç Kelime Üzerine Düşünceler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1998, S. 41, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 29-38.
• Ata Yıldız, N. (2015). Türk Dünyası Destancılık Geleneği ve Destanlar. Ankara: Akçağ Yayınları. Atalar, M. (1981). “Osmanlı Padişahları”, A.Ü.İ.F. Dergisi, C. XXIV, s. 425-460.
• Avezov, M. (1997). “Kozı Körpeş-Bayan Sulu”, akt. Zeyneş İsmail, Ahmet Güngör, Bilig, S. 5, s. 93-106.
• Aydemir, A. (2010). “Dede Korkut Oğuzları’ndaki Kam Oğullarına Dair”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 189, s. 185-204.
• Aydın, E. (2016). Eski Türk Yer Adları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
• Bahadırova, S. (2005). “Dede Korkut Kitabı ve Alpamıs Destanı’nın Karakalpak Varyantı”, akt. Pınar Dönmez Fedakar, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. V, S. 1, 113-120.
• Bahar, H. (1994). “Türkistan’ın Coğrafi Konumu ve İlkçağ Kaynaklarına Göre Tarihi”, Selçuk Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 1, s. 233-244.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. Haz. Hakkı Dursun Yıldız. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Barthold, V. V. (2004). Orta Asya Türk Tarihi -Dersleri-. Ankara: Çağlar Yayınları.
• Bayat, F. (2003). Korkut Ata: Mitolojiden Gerçekliğe Dede Korkut. Ankara: KaraM.
• Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayat, F. (2016). “Dede Korkut Delilerinin Etnopsiko-Sembolizmi”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 263-274.
• Boratav, P. N. (2015). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Cemşidov, Ş. A. (1995). Kitabi-Dәdәm Qorqud, Əla Lisane-Tayifeyi-Oğuzan. Bakı: Göytürk.
• Çeşmeli, İ. (2016). İskitler, Hunlar ve Göktürkler'de Din ve Sanat. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2015). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Dadan, A. (2006). Taberî Tarihindeki Türklerle İlgili Rivâyetlerin Tespiti ve Değerlendirilmesi (Hz. Peygamber Döneminden Emevîler’in Sonuna Kadar). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• De Groot, J. M. ve Asena, G. A. (2011). 2500 Yıllık Çin İmparatorluk Belgelerinde Hunlar ve Türkistan. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Demir, N. (2017). Ulu Han Ata Bitigi - Türklerin En Eski Destanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Durmuş, İ. (2017). İskitler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Duymaz, A. (1997). Bir Destan Kahramanı Salur Kazan. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ebülgazi Bahadır Han (1974). Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime). Haz. Muharrem Ergin. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Serisi.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar Ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Eliyarlı, S. (2004). “Dede Korkut Kitabı ve Türk Türeyiş Efsanesi”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1998/II, S. 41, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 33-36.
• Emeksiz, A. (2016). Dede Korkut’un Paltosu. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2000). “Dede Korkut’taki Olayların Zamanı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 157-160.
• Ercilasun, A. B. (2002). “Salur Kazan Kimdir?”, Millî Folklor, S. 56, s. 22-33.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2015). “Oğuz Adının Etimolojisi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 15-20.
• Erdem, M. (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdem, M. (2005). “Dede Korkut Destanlarının Türkmenistan Varyantının Yazma Nüshalarla İlişkisi Üzerine”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 4 (Aralık 2005), s. 158-188.
• Ergin, M. (1964). Dede Korkut Kitabı / Metin - Sözlük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ergin, M. (1971). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: MEB Yayınları, 1000 Temel Eser.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş - Metin - Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Esin, E. (1976). “Fârâbî’yi Yetiştiren Kengeres Türk Muhitinin Kültür ve Sanatı”, İstanbul Ü. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, C. VI, S. 3-4, s. 81-139.
• Esin, E. (1978). İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası. Eyüboğlu, D. C. (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Eyüboğlu, D. C. (2021). Dede Korkut'taki Karacuk Çoban. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 134-179.
• Eyüboğlu, D. C. (2021b). Dede Korkut'taki Boğazca Fatma. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4 (7), 90-116.
• Eyüboğlu, D. C. (2022). Dede Korkut'taki Deli Dumrul. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 6 (1), 64-86.
• Fedakar, S. (2004). “Alpamış Destanı Ve Dede Korkut Kitabı’nda Kahramanların Ortaya Çıkışı”, Millî Folklor, S. 61, s. 134-141.
• Genç, R. (2015). “XI. Yüzyılda Oğuzlar”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 491-494.
• Golden, P. B. (2012). Türk Halkları Tarihine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• Gömeç, S. (1997). “Kagan ve Katun”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 29, s. 81-90.
• Gömeç, S. (2009). “Divanü Lûgat-it Türk’de Geçen Yer Adları”, Uluslararası II. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu “Kâşgarlı Mahmud ve Dönemi” (Ankara, 28-30 Mayıs 2008); Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 28, S. 46, s. 1-34.
• Gömeç, S. Y. (2013). “Türk Kültüründe Dağ ve Altaylar”, Altay-Türki Alemining Altın Besigi, Öskemen 2013.
• Gumilev, L. N. (2011). Eski Türkler. Çev. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Guzıçıyeva, G. (2000). “Gorkut Ata Kitabı ve Türkmen Destanları”, akt. Güçmurat Sultanmuradov, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 175-180.
• Gülensoy, T. (2004). “Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, Deli Dumrul, Salur Kazan ve Tepegöz Boylarının Anadolu Varyantları ve Dede Korkut Hikâyeleri Coğrafyasının Tespiti Sorunu”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1998/I, S. 41, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 81-92.
• Işankul, C. (2016). “Alpamış Destanı ve Dede Korkut Kitabı Mukaddimelerinin Karşılaştırmalı Analizi”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 2. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 769-774.
• İbn Hurdazbih (2008). Yollar ve Ülkeler Kitabı. Çev. Murat Ağarı. İstanbul: Kitabevi.
• İbrayev, Ş. (2000). “Korkut ve Şamanizm”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 197-281.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Jirmunskiy, V. M. (1961). “Kitabı Korkud” ve Oğuz Destanı Geleneği”, çev. İsmail Kaynak, Türk Tarih Kurumu Belleten, S. 100, s. 609-629.
• Jirmunskiy, V. M. (1961b). “Sirderya Boyunda Oğuzlara Dair İzler”, çev. İsmail Kaynak, Belleten, XXV/99, s. 471-483.
• Kafesoğlu, İ. (2012). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kalenderoğlu, İ. (2011). “Türkmenistan’da Dede Korkut Hakkında Yapılan Çalışmalar”, Turkish Studies, Volume 6/1, s. 1339-1348.
• Karayev, Ö. (2000). “Türkler ve Kağanlıkları”, akt. Mustafa Kalkan, Bilge, S. 20, Bahar 2000, s. 33-38.
• Kaya, D. (1995). “Alpamış Destanı”, 1995 Dünya Hoşgörü-Manas-Abay Yılı VII. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri ve Türk Dünyası Kültür Kurultayı (Kırıkkale 9-11. 6. 1995) Bildirileri, s. 87-93.
• Kemaloğlu, M. (2019). Dede Korkut (Destan İçre Tarih). Ankara: Raf Kitabevi.
• Kırzıoğlu, M. F. (1963). “<<Dede-Korkut Oğuznâmeleri>> Arsaklıklar Devleti Oğuzları’nın Destanlarıdır”, Türk Dili, S. 139, s. 363-369.
• Konıratbayev, A. (2000). “Korkut Ata Hakkında”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 147-182.
• Köprülü, F. (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kurat, A. N. (1937). Peçenek Tarihi. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Küçük, S. (2014). “Dede Korkut Hikâyelerinde Eski Türkçenin İzleri”, Turkish Studies, 9/9, s. 785-798.
• Ligeti, L. (1986). Bilinmeyen İç Asya. Çev. Sadrettin Karatay. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Margulan, A. (2000). “Korkut: Efsane ve Hakikat”, akt. Banu Muhyayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 123-146.
• Oh, E. ve Joreyev, M. (2011). “Alpamış Destanında Baysın Kelimesinden Görünen Kurt Totemi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz (15), s. 149-157.
• Omorov, T. (2008). Kırgız Şecerelerine Göre Türk Boyları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Orhan (Kurulay), S. (2007). Hudûd el-Âlem'e Göre 10. Asırda Türk Boyları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Ögel, B. (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 1. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ögel, B. (1994). “Dede Korkut Kitabı’nın Eski ve Yazılı Kaynakları Hakkında (Topkapı Sarayındaki Oğuz Destanı Parçaları ile Karşılaştırma)”, I. Sovyet-Türk Kollokyumu, Bakü, 1-8 Temmuz 1988; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1988, TDK Yay., Ankara, 1994, s. 113-128.
• Ölçer Özünel, E. (2015). “Baharı Getiren Kahraman: Bamsı Beyrek”, Millî Folklor, S. 107, s. 34-48.
• Özçelik, S. (2009). “Dede Korkut Metinleri Üzerinde Tespitler (1) -Dede Korkut’ta Çözülememiş Bir İbare-”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. IX, S. 1, s. 145-151.
• Özdemir, H. (2003). “Dede Korkut’un Kişiliği ile İlgili Efsaneler”, Türkoloji Dergisi, S. 16/2, s. 23-33.
• Özkan, N. (2015). “Gagavuz Kültüründe Oğuz Unsurları”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 455-464.
• Özkul, Ü. (2013). Bizans Tarih Yazarlarından İoannes Skylitzes'in, Sinopsis İstorion Adlı Eserinde Türkler (1025-1057). Yüksek lisans tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla. Öztürk, A. (2012). Çağlar İçinde Türk Destanları. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Özyetgin, A. M. (2003). “14. Yüzyılda Ünlü Arap Filolog Ebū Hayyān’ın Bilgisi Dâhilindeki Türk Dünyası”, Türkoloji Dergisi, 16/2, s. 35-51.
• Paksoy, H. B. (1985). “Alpamış ve Bamsı Beyrek: İki Ad, Bir Destan”, Türk Dili, S. 403, s. 619-622.
• Radloff, W. (1956). Sibirya'dan II (Aus Sibirien). Çev. Ahmet Temir. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Radloff, W. (2012). “Şamanlık”, Türklük ve Şamanlık, edit. Ö. Andaç Uğurlu, çev. A. Temir, T. Andaç, N. Uğurlu. İstanbul: Örgün Yayınevi. s. 13-103.
• Roux, J.-P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Sakaoğlu, S. (1998). “Dedem Korkut Hikâyeleri’nin Avrupa Dillerine İlk Çevirileri ve Anadolu’daki İlk Derlemeleri”, Dede Korkut Kitabı / İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar (I İncelemeler-Derlemeler). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları. s. 27-35.
• Salman, H. (1998). Türgişler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Salman, H. (2002). “Türgişler”, Türkler, edit. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. 2. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 412-420.
• Sarıtaş, E. (1996). Çin Kaynaklarına Göre Türgişler Boyu ve Hakimiyeti. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sarıtaş, S. (2008). “Dede Korkut Hikâyeleri ve Âşık Garip Hikâyesi’nde Yer Alan Maddi Kültür Ürünleri”, Turkish Studies, Volume 3/1, s. 89-95.
• Sertkaya, O. F. (2012). “Adana, Begrek > Beyrek ve Elma Kelimelerinin Kökeni Üzerine”, Ankara Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, S. 19, 2, s. 101-113.
• Sümer, F. (1959). “Oğuzlar’a Ait Destani Mahiyetde Eserler”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XVII/3-4, s. 359-455.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Sümer, F. (2007). “Oğuzlar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 33, s. 325-330.
• Sümer, F. (2009). “Salur”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 36, s. 57-59.
• Şen, M. (2003). “Tepegöz Hikâyesi ile Polyphemos Efsanesi Arasındaki Anlayış Farkı”, Türk Dili, S. 618, s. 602-611.
• Şenol, M. (2018). Macar Kroniki Chronica Hungarorum: Birinci ve İkinci Bölümlerin Tercüme ve Değerlendirmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Taşağıl, A. (2002). “Göktürkler”, Türkler, edit. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. 2. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 15-48.
• Taşağıl, A. (2013). Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslâm Öncesi Türk Tarihi). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
• Taşağıl, A. (2014). “Gök-Türkler I”, Gök-Türkler I-II-III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 1-218.
• Taşağıl, A. (2015). “Oğuzların Tarih Sahnesine Çıkışı Hakkında”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 21-30.
• Taşağıl, A. (2017). Gökbörü’nün İzinde / Kadim Türklerin Topraklarında. İstanbul: Kronik Kitap.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları / Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınevi.
• Tezcan, S. ve Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Togan, Z. V. (1982). Oğuz Destanı. Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Tulum, M. M. (2015). “Dede Korkut Metni Neşirlerinde Geçen Püre/Büre ve eňşeş-/eňşiş- Üzerine”, Düşünce Hayatımızda ve Kültürümüzde Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu (Bayburt, 21-22 Mayıs 2015) Tebliğler, edit. Fatih Yalçın ve Kürşad Kara. Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları. s. 73-78.
• Türktaş, M. M. (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinde Adı Geçen Hayvanlar ve Bu Hayvanların Diğer Türk Lehçelerindeki Adlandırılışları”, Önder Göçgün’e Armağan Cilt: 2, Ed. Mithat Aydın, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Yayınları. s. 1093-1102.
• Üçüncü, K. (2006). Kazak Türklerinin Kahramanlık Destanı Alpamış. İstanbul: Töre Yayın.
• Woods, J. E. (1991). “Akkoyunlu Devletini Meydana Getiren Aşiretler”, çev. İlhan Erdem, Tarih İncelemeleri Dergisi, S. 6/1, s. 243-265.
• Yatsenko, S. A. (2011). “Çin Sanatında Erken Dönem Türk Erkeğinin Giyim-Kuşamı 6. yy’ın İkinci Yarısı-8. yy’ın İlk Yarısı (Ötekilerin İmajları) - I”, çev. Hicran Karataş, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 3(9), s. 182-199.
• Yılar, Ö. (2000). “Dede Korkut Kitabındaki Bamsı Beyrek İle Anadolu’da Anlatılan Bey Böyrek Hikâyeleri Ve Masalları Üzerine Motif Bakımından Bir Karşılaştırma Denemesi”, Millî Folklor, S. 48, s. 43-47.
• Yıldız, N. (2000). “Gorkut Ata - Türkmen Nüshasının Değeri Ve Önemi”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 363-370.
• Yörükan, Y. Z. (2014). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm. İstanbul: Ötüken Neşriyat.