Taziye Hitabının Şiirselliğ, Örnek Olarak el-Buhturi'nin Hemziyesi

Year 2021, Volume: 6 Issue: 11, 65 - 79, 27.06.2021

Muhammed Elmehdi Rifai

Abstract

Bu araştırma, Abbasi dönemi şairlerinden Ebî Ubade el-Bahterî’nin şiirini incelemeyi amaçlar. Ebu Ubade şiirinde, çarpıcı duygusal davranışa dayanan örtük bir kültürel modele dayanmaktadır. Şairin renkliliğinde birden çok renk görülür ve iddiasını dramatik durumun gerektirdiğine uygun olarak gerçek duygularının aksiyle ortaya çıkarır. Mesela hüznü, kadının ölümüyle ileri sürer ki kendisi kadından kurtulduğu için mutludur. Ondan ayrıldığı için dertli olduğunu iddia eder ama onunla buluşmaktan da rahatsızdır. Araştırma konusu için diğer Arap kasideleri dışında Bahterî’nin şiirinin seçilmesinin sebebi Bahterî’nin okuyanda oluşturduğu dehşettir. Mesela o, Muhammed b. Humeyd et-Tusî’ye yönlendirdiği ilk beyitlerinde kızının vefatından dolayı Tusî’yi teselli eder, onu dünya musibetlerine karşı sebata davet eder. son beyitlerde ise içlenmeye değer görmediği bu musibet karşısında etkilendiği için Tusî’yi azarlar. Şair, saldırgan tavrından kurtulmak için -bu metinler ile şair arasında metinsel örtüşme temelinde kurulan- zengin kültürel birikime dayanan metinlere göndermelerde bulunur. Bu metinler, çeşitli bilişsel alanlara uzanır; üslup, üretildiği zaman ve kültürel ve amaçsal doğasında çeşitlilik arz eder. Şair, kutsal metinler, tarihsel metinler veya ikna edici edebi metinler vasfıyla bu metinlere dayanır. Mesela Kur’ân’dan, hadîs-i şeriften ya da bir halk ezgisinden alıntılar yapar. Bu alıntıyı yaparken ya harfi harfine alır ya da bağlamın gerektirdiği amaçlara göre tasarrufta bulunur.

Keywords

Arap Dili ve Belâgatı, Taziye Hitabı, Şiirsellik, Buhturi

Poetics of the consoling discourse: Hamziaht Al-Buhturi as a model

Abstract

This research sought to study an ancient poetic text by the Abbasid poet Abu Ubadah Al-Buhtari, which is based on an underlying cultural pattern based on a shocking emotional behavior that reveals the poet's deception (coloring) in more than one color -and exposes his claim in contradiction to his true feeling- according to what the tragic situation demands, claiming grief over the death of the female while he is in joy that she is gone. Al-Buhtari's text was chosen exclusively from Arabic poems for the astonishment it creates for the recipient, as it begins with an opening verse directed to the leader Muhammad bin Humaid al-Tusi, condoling with him on the death of his daughter, and calling him to stand up against the calamities of life. Then he ends with a passage criticizing him for being soft and affected by this calamity in which Al-Buhtari does not consider it worthy of al-Tusi’s emotions. The poet takes textual references as a savior for him from his offensive position because of the rich cultural stock they are based on, where that stock is based on the textual overlap that occurs between him and several texts that belong to various fields of knowledge, which differ in their formation, the time of their production, the nature of their cultures, and their goals. So, he relies on them as sacred texts, informative texts, or persuasive texts, where he quotes a Quranic text, a prophetic hadith, or a common meaning from its known context to take it either literally or by altering it for purposes determined by the context.

Keywords

Arabic Language, Poetics, the consoling discourse, Al-Buhturi

شِعريّة الخطاب العزائيّ: همزيّة البحتريّ نموذجًا

Abstract

يستهدف هذا البحث دراسة رؤيةٍ شعريةٍ قديمة للشّاعرٍ العبّاسيّ أبي عُبادة البُحْتُريّ لما ينطوي عليه من نسقٍ ثقافيٍّ مضمرٍ قائمٍ على أساس سلوكٍ عاطفيٍّ صادم، يكشف تلوّن الشّاعر بغير لون، ويفضح ادّعاءَه نقيضَ شعوره الحقيقيّ، وفقًا لما يقتضيه الموقف المأساويّ، فيصطنع الحزن على موت الأنثى، وهو الفرِح بالخلاص منها، ويتكلّف الإشفاق على فراقها، وهو المستاء من لقائها. وقد اصطُفي نصُّ البحتريّ من دون سواه من التّجارب الشّعريّة لما يخلقه من دهشةٍ لدى المتلقّي، إذ يبدأ بمطلعٍ موجَّهٍ إلى القائد محمد بن حُمَيد الطُّوسيّ، يعزِّيه فيه عن وفاة ابنته، ويدعوه إلى الثّبات أمام نوازل الأيّام، وينتهي بمقطعٍ ينهره لتأثّره بهذه المصيبة التي لا يراها جديرةً بهذا التّأثّر. ويتخذ الشّاعر من الإحالات النصيّة مخلّصًا له من موقفه الهجوميّ لما تنطوي عليه من مخزونٍ ثقافيٍّ ثرٍّ ينبني على أساس التّداخل النّصّيّ الحاصل بينه وبين خطاباتٍ عدّة، تنتمي إلى حقولٍ معرفيّةٍ متنوّعة، تتفاوت في أشكال نسجها، وفي أزمنة إنتاجها، وفي طبيعة ثقافاتها ومراميها، فيتّكئ عليها بوصفها نصوصًا مقدّسة، أو نصوصًا إخباريّة، أو نصوصًا إقناعيّة، فيقتبس نصًّا قرآنيًّا، أو حديثًا نبويًّا، أو معنًى شعبيًّا، من سياقه المعلوم له، فيأخذه إمّا بحرفيته وإمّا بتصرُّفٍ فيه لغاياتٍ ومقاصد يحدّدها السّياق.

Keywords

بلاغة, شعر, اللغة العربية وبلاغتها, الخطاب العزائيّ, ، البحتريّ

References

• Alloş, Sait. Mu'cemu'l-mustalahati'l-edebiyyeti'l-mu'âsıra. Beyrût: Dârü’l Kitabil-Lübnani, 1985.
• Bergugî, Abdurrahman. Şerh-u Dîvanü’l Mütenebbî. Kâhire: Müessesetü Hindevî Lit-T‘alîm ve’s-Sagâfe. 1.Baskı, 2012.
• Buhturî, Velîd b. ‘Ubeyd. Divânü’l-Buhturî, Thk. Hasan Kâmil Sayrafî. Kâhire: Dârü’l Maârif, 3. Baskı, 1963.
• Cohen, Jean. Binyetü'l-lüğati'ş-şi'riyye. çev. Muhammed el-Veli, Muhammed el-'Umrî, Kasablanka:Dâru Topkâl li'n-neşr, 1.Baskı, 1986.
• Ebû Temmâm, Habib b. Evs. Dîvanü’l Hamâse. Şerhu’l Tebrizî. Dâru’l-Kâlem.
• Hassune, Muhammed İsmail. İhâletü’n-Nassi-Şa’rî Diresetü Tahliliyyetü Üslubiyye. Gazze, Cmiatu’l-Aksâ, 2006.
• İbn’ül-Cevzî, Ebu’l-Ferec. el-Mevzûʿât mine’l-ehâdîs̱i’l-merfûʿât. Thk.Abdurrahman Muhammed Osman. Medine-i Münevvere: Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Baskı, 1968.
• İsfahânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn. El-Eġānî. Thk. Abdulkerim İbrâhim ‘Azbâvî ve Mahmûd Muhammed Ğuneym. Kâhire: el-Heyetü’l-Mısreyyetü’l-Âmme Lil-Kitâp. 1993.
• Jakobson, Roman. Kadaya'ş-şi'riyye. çev. Muhammed el-Veli, Mubarek Hanuz. Kasablanka: Dâru Topkâl li'n-neşr, 1.Baskı, 1988.
• Kelkeşendî, Ebu’l Abbas Ahmed. Subhu’l-‘Aşâ fi Sınât’il İnşâ. Dâru’l-Kitâbü’l Mısriyye. 1922.
• Cohen, Jean. Binyetü'l-lüğati'ş-şi'riyye. çev. Muhammed el-Veli, Muhammed el-'Umrî, Kasablanka:Dâru Topkâl li'n-neşr, 1.Baskı, 1986.
• Makdisî, Enis. Umerâü’ş-Şi’ri’l-Arabiyyî fî’l-Asri’l Abbâsî. Beyrût: Dâru’l-‘İlm Lilmelâyîn. 17. Baskı, 1989.
• Merzuki, Ebu Alî Ahmed b. Muhammed. Şerhu Dîvânü’l Hamâse. Thk. Ahmed Emin ve Abdusselam Harun. Kâhire: Matbaatu Lecne, 1. Baskı, 1952.
• Müberrid, Ebu’l Abbas Muhammed b. Yezid. Kitabu’t-Teâzî ve’l Merâsî. Thk. Halil Mansur. Beyrût: Dârü’l-Kütübü’l-‘Ilmiyye, 1. Baskı, 1996.
• Mühelhil b. Rebîa. Dîvânü’l Mühelhil b. Rebîa. Thk. Tılâl Harb. Beyrût: Dâru’l-‘âlemiyye, 1993.
• Nâzım, Hasan. mefâhîmu'ş-şi'riyye dirâse mukârane fi'l-usûli ve'l-menheci ve'l-mefâhîm. Kasablanka: el-Merkezu's-Sekâfiyyu'l-'arabî, 1.Baskı, 1994.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsa. Sünen-i et-Tirmizî: el-Câmiʿu’s-sahîh’i.Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kâhire: Mektebe ve Matbaa Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1978.
• Todorov, Tzvetan. Eşşi'riyye. çev. Şukrî el-Mebhût, Recâ b. Selâme. Kasablanka: Dâru Topkâl li'n-neşr, 2.Baskı, 1990.
• Yâkut el-Hamâvî, Mu’cemu’l Üdebâ. Thk. İhsan Abbas. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî. 1.Baskı, 1993.
• Züheyr b. Cenâb el-Kelbî. Divanü Züheyr b. Cenâb. Thk. Muhammed Şefik el-Baytâr. Beyrût: Dâru’s-Sadir, 1.Baskı, 1999.