Al-Shawkanî’s Approach to Seven Recitations and Ten Recitations Within The Scope of His Work Fath Al-Qadir

Yıl 2021, Sayı: 12, 94 - 115, 24.12.2021

Adem Yeşildağ

Öz

Fath al-Qadir al-Jami‘ Bayna Fannay al-Riwayah Wa al-Dirayah Min ‘İlm al-Tafsir is the most important work of al-Shawkanî (d. 1834), who is known as one of the pioneers of Yemen’s early tajdid movement. The work consists about 2,500 recitation issues narrated by about 300 different names. This shows that the work and the author are worth investigating in terms of recitation. However, the fact that the author does not have any other work on recitation makes it compulsory to evaluate his position in this field through a single work. In Fath al-Qadir, al-Shawkanî details the recitations in many aspects. Namely, he classifies the recitations, uses various preference patterns in the narrations, gives place to the Ahl al-Bayt recitations, examines the recitations in terms of linguistics, compares the recitations with poetry, establishes the relationship between fiqh and qirâat, enters into the details of meaning and comments on the basis of the recitations. However, it is understood that he could not systematically deal with the framework between seven recitations and ten recitations. As a matter of fact, he sometimes mentions some of the three imams who carry the seven recitations to the ten recitations in the same tajweed, and overlooks the others. This situation sometimes occurs in close narrations. Again at that time, while overlooking the narrations of the imams of seven recitations and ten recitations, he refers to shad qirâats in the same narrations. This situation means that the author may have intellectual contradictions regarding the recitation method.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Fath al-Qadir, al-Shawkanî, Seven Recitations, Ten Recitations

Fethu’l-Kadîr Özelinde Şevkânî’nin Kırâat-i Seb‘a ile Kırâat-i Aşereye Yaklaşımı

Öz

Fethu’l-Kadîr el-Câmi‘ beyne Fenni’r-Rivâye ve’d-Dirâye min ‘İlmi’t-Tefsîr isimli eser, Yemen’in erken dönem tecdîd hareketi öncülerinden Şevkânî’nin (ö. 1834) en önemli telifi olarak bilinmektedir. Eserde yaklaşık 300 ayrı ismin rivâyet ettiği 2.500 civarında kırâat meselesinden bahsedilmektedir. Bu durum eserin ve müellifin kırâat açısından araştırılmaya değer olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte müellifin kırâate dair başka bir eserinin bulunmaması, onun bu sahadaki durumunun tek eser üzerinden değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Şevkânî Fethu’l-Kadîr’de kırâatleri birçok yönden detaylandırmaktadır. Şöyle ki o, kırâatleri tasnif etmekte, rivâyetlerde çeşitli tercih kalıpları kullanmakta, ehl-i beyt kırâatlerine yer vermekte, kırâatleri dilbilim açısından incelemekte, kırâatlere şiir ile istişhâdda bulunmakta, fıkıh-kırâat ilişkisi kurmakta, kırâatler sebebiyle mana ayrıntılarına girmekte ve yorumlarda bulunmaktadır. Ancak onun kırâat-i seb‘a ile kırâat-i aşere arasındaki çerçeveyi sistemli bir biçimde ele alamadığı anlaşılmaktadır. Nitekim o; bazen aynı tevcîh içerisinde kırâat-i seb‘ayı kırâat-i aşereye taşıyan üç imamdan kimini zikretmekte kimini ise ihmal etmektedir. Bu durum bazen de yakın tevcîhlerde meydana gelmektedir. Yine o zaman zaman kırâat-i seb‘a ve kırâat-i aşere imamlarının rivâyetlerini ihmal ederken, aynı tevcîhte şâz kırâatlere değinmektedir. Bu durum, müellifin kırâat usulüne dair fikrî tezatlarının olabileceği anlamı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Fethu’l-Kadîr, Şevkânî, Kırâat-i Seb‘a, Kırâat-i Aşere

Kaynakça

• Ahfeş el-Evsat. Kitâbü me‘âni’l-Kur’ân. Thk. Hedy Mahmûd Kurâ‘a. 2 Cilt. Kahire: Mektebetül-Hâncî, 1990.
• Âlü İsmail, Nebîl b. Muhammed İbrahim. İlmü’l-kırâât. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, 2000.
• Âşıkkutlu, Emin. Kırâat ilminin temellendirilmesinde ahruf-i seb‘a hadisi (Tahriç, tahlil ve değerlendirme). Kur’ân ve tefsir araştırmaları-IV (Kırâat ilmi ve problemleri). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2001. (43-116).
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük tefsir tarihi ve tabakatü’l-müfessirîn. 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2008.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhu’l-Arabiyye. Thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1990.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Mu‘cemu’t-ta‘rîfât. Thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fazîlet, 2004.
• Dânî, Ebu Amr Osman b. Saîd. Câmi‘u’l-beyân fi’l-kırââti’s-seb‘i’l-meşhûra. Thk.Muhammed Sadûk el-Cezârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Dânî. et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd. Thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2000.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed (el-Bennâ). İthâfu fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erba‘ate ‘aşer. Thk. Şaban Muhammed İsmail. 2 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1987.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-‘ayn. Thk. Abdülhamid Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Halebî, Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürru’l-mesûn fî ‘ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, H. 1406.
• Hamed, Ğânim Kaddûrî. Ebhâs fî ‘ilmi’t-tecvîd. Amman: Dâru Ammâr, 2002.
• Hemedânî, Ebu’l-‘Alâ el-Hasen b. Ahmed. Ğâyetü’l-ihtisâr fî kırââti’l-‘aşerati eimmeti’l-emsâr. Thk. Eşref Muhammed Fuad Talat. 2 Cilt. Cidde: el-Cemâatü’l-Hayriyye, 1994.
• İbn Ebî Meryem, Nasr b. Ali eş-Şîrâzî. Kitâbü’l-mûdah fî vücûhi’l-kırâât ve ‘ilelihâ. Thk. Ömer Hamdân el-Kübeysî. 3 Cilt. Cidde: el-Cemâatü’l-Hayriyye li Tahfîzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1993.
• İbn Hâleveyh. Muhtasar fî şevâzzi’l-Kur’ân min Kitâbi’l-Bedî‘. Kahire: Mektebetü’l-Mütenebbî, tsz.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem el-İfrıkî el-Mısrî. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, tsz.
• İbn Mücâhid, Ebu Bekr Ahmed b. Musa b. el-Abbâs. Kitâbü’s-seb‘a fi’l-kırâât. Thk. Şevkî Dayf. Kahire: Dâru’l-Maârif, 2009.
• İbn Sellâm, Ebu Ubeyd Kâsım. Fedâilü’l-Kur’ân ve me‘âlimüh ve âdâbüh. Thk. Mervan el-Atıyye, Muhsin Harabe ve Vefa Takiyüddîn. Beyrut: Dâr İbn Kesîr, tsz.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. “et-Temhîd fî ‘ilmi’t-tecvîd: Mukaddime”. Câmi‘u’l-mütûn fî tecvîdi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Nşr. Abdurrahim et-Tarhûnî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006. (125-242).
• İbnü’l-Cezerî. Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Thk. Ali b. Muhammed el-İmrân. Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, tsz.
• İbnü’l-Cezerî. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. Thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
• Kalânisî, Ebu’l-İzz Muhammed b. Hüseyin. Kitâbü’l-kifâyeti’l-kübrâ fi’l-kırââti’l-‘aşr. Thk. Cemâlüddîn Muhammed Şeref. Tanta: Dâru’s-Sahâbe li’t-Türâs, 2003.
• Kastallânî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Muhammed. Letâifü’l-işârât li fünûni’l-kırâât. Thk. Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kurâniyye. 10 Cilt. el-Medînetü’l-Münevvere: y.y., H. 1434.
• Kaysî, Ebu Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib. el-İbâne ‘an me‘âni’l-kırâât. Thk. Abdülfettah İsmail Şelbi. Kahire: Dâru Nehdatu Mısr, tsz.
• Kaysî. Kitâbü’t-Tebsıra fi’l-kırââti’s-seb‘. Thk. Muhammed Gavs en-Nedvî. Bombay: Dâru’s-Selefiyye, 1982.
• Kurtubî, Ebu Abdullah Ahmed el-Ensârî. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed İbrâhim el-Hifnâvî ve Mahmûd Hâmid Osmân. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2002.
• Leknevî, Muhammed Abdülhay. Zaferu’l-emânî bi şerhi muhtasari’s-Seyyidi’ş-Şerîfi’l-Cürcânî fî mustalahi’l-hadîs. Thk. Abdülfettah Ebu Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2008.
• Makdisî, Ebu Şâme Şihâbüddîn Abdurrahmân b. İsmail. el-Mürşidü’l-vecîz ilâ ulûmin tete‘alleka bi’l-Kitâbi’l-‘Azîz. Thk. İbrahim Şemsüddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Nehhâs, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed. İ‘râbü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2008.
• Nîsâbûrî, Ebu Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Mihrân el-İsbehânî. el-Ğâye fi’l-kırââti’l-‘aşr. Thk. Muhammed Ğayyâs el-Cenbâz. Riyad: Dâru’ş-Şevvâf, 1990.
• Pâluvî, Abdülfettâh. Zübdetü’l-‘irfân. İstanbul: Hilal Yayınları, tsz.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdulkâdir. Muhtâru’s-sıhâh. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1986.
• San‘ânî, Muhammed b. Muhammed b. Yahya Zebâre. Neylü’l-vetar min terâcimi ricâli’l-Yemen fi’l-karni’s-sâlis ‘aşer min hicreti Seyyidi’l-Beşer. 2 Cilt. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye ve Mektebetühâ, H. 1348.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. M. el-Buğâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 2002.
• Şâtıbî, Kâsım b. Fîrruh. Hirzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî fi’l-kırââti’s-seb‘. Thk. Muhammed Temîm ez-Zü‘bî. Dimeşk: Dâru’l-Ğavsânî liddirâsâti’l-Kur’âniyye, 2010.
• Şehrezûrî, Ebu’l-Kerem Mübârek b. Hasan. el-Misbâhu’z-zâhir fi’l-kırââti’l-‘aşri’l-bevâhir. Thk. İbrahim b. Said ed-Devserî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hadâre, H. 1435.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah es-San‘ânî. el-Bedrü’t-tâli‘ bi mehâsini men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, tsz.
• Şevkânî. Fethu’l-kadîr el-câmi‘ beyne fenni’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ilmi’t-tefsîr. Thk. Ebu Hafs Seyyid İbrahim Sâdık İmrân. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2007.
• Şevkânî. Fethu’l-kadîr el-câmi‘ beyne fenni’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ilmi’t-tefsîr. Thk. Abdurrahmân Umeyra. 5 Cilt. Beyrut: Dâr İbn Hazm, 2017.
• Taberî, Ebu Ma‘şer Abdülkerîm b. Abdüssamed. et-Telhîs fi’l-kırââti’s-semân. Thk. Muhammed Hasan Akîl Musa. Cidde: el-Cemâatü’l-Hayriyye li Tahfîzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1992.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid. Keşşâfu ıstılahâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. Thk. Refik el-Acem. 2 Cilt. Lübnan: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 1996.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Hadîse, 1976.
• Ziriklî, Hayruddîn. el-A‘lam kâmûs-u terâcim. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. (1995). Menâhilu’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1995.