The Epos of the Daughter of Khan: an Epos in Terms of Tataro-Bulgar Identity Debates

Yıl 2009, Cilt: 21 Sayı: 21, 75 - 94, 01.01.2009

Bülent Bayram

Öz

The problem on the ethnic identities in İdil-Ural region reflects on the folkloric products, now and then. Sometimes, folklor has been used as a means in these disputes. Fake texts have been formed in the framework of specific ideas. “Şan Kızı Epic” is a text, which is in the centre of these disputes. Tatar scientists assumed that this text is fake and not original. Disputes have been carrying through Tatar scientists. These disputes haven’t been estimated by Turkish folk scientists but this text has been assumed as an original text and it was published in Türkiye. Regardless of these disputes, researches have been started about this text. Using the debated texts as a source, caused to reach false results. Writing about Şan Kızı Epic and assuming it as an original text, bring Turkish scientists as a side about the problem of Tatar-Bulgar etnonym unconsciously.

Anahtar Kelimeler

Epos, epos of Shan Kizi, fakelore, Tatar, Wolga Bulghar.

Tatar-Bulgar Meselesi Temelinde Bir Destan: Şan Kızı

Öz

İdil-Ural bölgesinde etnik kimlikler üzerinde yaşanan sorun, zaman zaman folklor ürünlerine de yansımaktadır. Bazen de folklor, bu tartışmalar içerisinde bir araç olarak kullanılmaktadır. Belirli fikirler doğrultusunda, sahte metinler de oluşturulmaktadır. “Şan Kızı Destanı”, bu tartışmaların merkezinde bir metindir. Tatar bilim adamları, hiçbir orijinal metni olmayan bu destanı, sahte olarak kabul etmektedir. Tatar bilim adamları arasında, tartışmalar devam etmektedir. Bu tartışmalar, Türk halk bilimcileri tarafından değerlendirilmediği halde, söz konusu metin, orijinal kabul edilip, Türkiye’de de yayımlanmıştır. Yayımlanan metin üzerinde, tartışmalı durumlar dikkate alınmadan incelemeler yapılmaya başlanmıştır. Tartışmalı metinlerin incelemelerde kaynak olarak kullanılması, Türk bilim adamlarını yanlış sonuçlara ulaştırmaktadır. Şan Kızı Destanı hakkında yazılanlar ve onun orijinal bir metin olarak kabul edilişi de Türk bilim adamlarını farkında olmadan Tatar-Bulgar etnonimi meselesi konusunda bir taraf haline getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Destan, Şan Kızı Destanı, sahte folklor, Tatar, İdil Bulgarı.

Kaynakça

• AÇA Mehmet , “Orta Asya’da Uluslaşma Süreci ve Türkiyat Araştırmalarında Rus İlminskiy ve Ardıllarının Rolü”, Orta Asya’nın Sosyo-Kültürel Sorunları: Kimlik, İslam, Milliyet ve Etnisite (hzl. Ertan Efegil, Pınar Akçalı), Gündoğan Yay. , İstanbul 2003.
• AHMETCANOV Marsel, “Baraj Destanı Borıngı mı?”, Tatar Kulyazma Kitabı, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 2000.
• …………………………., “Jeg’fer Tarihı Eseri”, Tatar Kulyazma Kitabı, Tatarstan Kitap Neşri- yatı, Kazan 2000.
• …………………………., “Şan Kızı Destanı Igı-Zıgısı”, Tatar Kulyazmaları, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 2000.
• ALLEN J. Frank, İslamic Historiography And ‘Bulghar’ İdentity Among The Tatars And Bashkirs Of Russia, Leiden-Boston-Köln 1998.
• ALTINKAYNAK Erdoğan, “Yer Altı Diyarının Kartalı”, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Yaz 26, Ankara 2003, s. 135-157.
• AYDAROV S.S., N.D. Aksenova, Velikiye Bulgarı, Kazan Tatarskoe Knij. İzd., Kazan 1975.
• Bahşi İman, Djafer Tarihi. Svod Bulgarskih Letopisey 1680 Goda, C. 1, Orenburg 1993; C. 2, Orenburg 1994.
• BENNİGSEN Alexandre -Chantal Lemercier-QUELQUEJAY, Sûfi ve Komiser Rusya’da İslâm Tarikatları, (Çev. Osman Türer), Ankara 1988.
• DEMİRAY Ülkü, Şan Kızı Destanı Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde 2002. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• DORSON Richard M., Günümüz Fol’klor Kuramları, (Çev. Selcan GÜLÇAYIR, Yeliz ÖZAY), Geleneksel Yay., Ankara 2006.
• Fatih Emirhan Eserler, C. 4, Kazan 1986.
• Gabdulla Tukay, Eserler Şigırler, Poemalar (1901-1908), C. 1, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 1985.
• HALİKOV A.H., Kto Mı-Bulgarı ili Tatarı?/Kim Biz-Bulgarlarmı Tatarlarmı?, Kazan 1992.
• HALİL G., Kuda İsçezla Voljskaya Bulgariya?, ZAO Novoye Znaniye, Kazan 2002.
• KARATAY Osman, In Search of The Lost Tribe-The Origins And Making of The Croation Nation, Karam Yay., Çorum 2003.
• …………………………., İran İle Turan Hayali Milletler Çağında Avrasya ve Ortadoğu, Karam Yay., Ankara 2003.
• …………………………., “Doğu Avrupa Türk Tarihinin Ana Hatları”, Karadeniz Araştırmaları, I/3, Güz 2004, s. 1-70.
• KİLDİŞEV G., Gaynan Veisev Tozagı, Kazan 1908.
• LİTVİİ A., D. ŞEREFETDİNOV, “Özilgen Doga”, Tatarstan Heberleri, 27 Fevral, Kazan 1993.
• Mı Bolgarı, A Ne Tatarı II, Kazan 2002.
• Mikail-Baştu İbn Şams Tebir, Şan Kızı Destânı 882 Yılı, (Çev. Avidan Aydın), Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1991.
• MOLOSTVOVA E.V., “Vaisov’ Bojiy Polk’” Mir’ İslama, T. I, N. 2, S. Peterburg 1912.
• NURETDİNOV F., “Kto On Skazoçnıy Div?”, Veçernyaya Kazan’, 7. Aprel, Kazan 1987.
• NURUTDİNOV A.H. Ferhat, “Redaktörün Okuyucuya Olan Sözü/Slovo Redaktora K Çitatelyu”, Şan Kızı Destanı, İstanbul 1991, s. VII-X.
• NURUTDİNOV A.N. Ferhat, “Kadîm Destânın Mukadderatı ve Çağrısı/Sud’ba i Zov Drevney Poemı”, Şan Kızı Destanı, İstanbul 1991, s. XI-XXXII.
• OLEYNİK Yuriy, “Mikail-Baştu İbn Şams Tebir’in ‘Şan Kızı Destânı’ (882 s.) İçin Önsözü/K Poeme Mikailya-Baştu İbn Şams Tebira ‘Şan Kizi Dastani’ (882 g)”, Şan Kızı Destanı, İs- tanbul 1991, s. XXXIII-XLIX.
• PANCHENKO Aleksandr A., “Lenin Kültü ve ‘Sovyet Folkloru’”, Folklorun Sahtesi, (Hz. Selcan GÜLÇAYIR), Geleneksel Yay., Ankara 2007.
• RORLİCH Azade-Ayşe, Volga Tatarları Yüzyılları Aşan Millî Kimlik, İletişim Yay., İstanbul 200.
• ROY Olivier, Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, Metis Yayınları, İstanbul 2005.
• SAGİDULLİN M., K İstorii Vaisovskogo Dvijeniya, Kazan 1930.
• Sotrudnik Bratstva Sv. Guriya, No 3, Kazan 1911.
• TACEMEN Ahmet, Halkbilimi Verileri Zemininde Türk Kimliği, C. I, Niğde 1998.
• …………………..., Halkedebiyatı Verileri Zemininde Türk Kimliği, C. II, Niğde Üniversitesi Yay., Niğde 1998.
• …………………..., İslam Öncesi Edebiyat Zemininde Türk Kimliği, C. IV, Niğde 2001.
• TEMİR Ahmet, “Bulgar Tarihine Kısa Bir Bakış Türk Tarihi İçinde Bulgarlar”, Şan Kızı Destanı, İstanbul 1991, s. LI-LII.
• TÜRKOĞLU İsmail, Rusya Türkleri Arasında Yenileşme Hareketinin Öncülerinden Rızaeddin Fahreddin, Ötüken Yay., İstanbul 2000.
• VAİSOVA H., “Vaisov i Ego Dvijeniya”, Veçernyaya Kazan’, 5 Yanvar, Kazan 1990.
• ZAKİYEV M.Z., Y. F. Kuzmin-Yumanadi, Voljskiye Bulgarı i İh Potomki, İnsan Yay., Kazan 1993.
• ZEKİYEV Mirfatih, Türklerin ve Tatarların Kökeni, (Çev. Ahsen BATUR), Selenga Yay., İstanbul 2006.