A Study on Oral Lyric Folk Literature Genres and Their Reflections in Folklore Traditions among the Gagauz

Yıl 2008, Cilt: 19 Sayı: 19, 137 - 153, 01.09.2008

Tudora Arnaut

Öz

The aspects of researching lyric genres of folk and forms of representation the Picture of the world in the folk tradition. For about hundred years the Gagauz literature was relying only on the oral national tradition. For centuries the Gagauz nation was know as the nation that doesn’t have its own written sources. Now the nation that is like the part of the whole Turkic world is closely connected with its own customs and traditions is living in the Autonomous region of the Gagauz in Moldova. Besides at about 40 thousands of the people are living in Ukraine on the border of the Gagauz Autonomy. The Gagauz nation has never lost its own national consciousness. In spite of various assimilative politics it protected its language and national identity for centuries that helps this nation to be alive till our times. The works like Divan-ü Lügat–it Türk, Kutatgu Bilig, Kitab-ı Dede Korkut that are considered to be common to all Turkic nations and so are also considered to be a part of the heritage of the Gagauz nation. The oral Gagauz literature transferred from one generation to another is the owner of the various literature types. Tales, legends, destans, stories, anecdotes, proverbs and idioms, türküs, ballads, mani, word puzzles ets. are only some of the oral literary types. It’s possible to divide the Gagauz oral literature into two parts: verse and prose. Türküs, ballads and verse of manis are related to the types of verse. Besides a part of Gagauz destans is written in verse that is give an opportunity to include it to this part of the classification. The main problems of the following research work are the out- and inter- text investigations, researchings of themes, structures and contents of the works and connections between them, studying and founding examples of the verse in prose types of the Gagauz literature, scientific approach of these types.

Anahtar Kelimeler

folklor ceremony, genre, textual study

Gagauzlarda Sözlü Lirik Halk Edebiyatı Türlerinin ve Bunların Folklor Geleneğine Yansımasının İncelenmesi

Öz

Yüzyıla yakın bir süredir Gagauz edebiyatı birçok dünya edebiyatında yer alırken maalesef ancak sözlü edebiyata dayandırılır ve asırlarca kendi yapılı edebiyatı olmayan bir halk olarak tanınır, tanıtılır. Kendi gelenek göreneklerine bağlı olan Türk boyuna mensup olan halk bugün Moldova Gagauz Yeri Özerk Bölgesinde oturmakta. Ayma Ukrayna topraklarında da 40 bin civarında ve hemen Gagauz Yeri 'ne sınır bölgede kendi varlıklarını sürdürmekteler. Gagauzlar kendi milli varlıklarını hiç bir zarnan kaybetmemişler ve birçok asimile politikalarına rağmen kendi kimliklerini, dillerini koruyarak günümüze kadar yaşatmış ve yaşatmaktalar. Ortak Türk eserleri sayılan Divan-ü Lüigat-it Türk, Kutatgu Bilig, Kitab-ı Dede Korkut vd. eserler Gagauzlann da eserleri sayılmakta. Bu eserlerin gittikçe okul kitaplarında yer almaları ve okullarda, üniversitelerde okutulması sevindiricidir. Ortodoks Hıristiyan dinine sahip olan bu Türk boyu ne yazık ki, yıllarca zengin olan ortak Türk eserlerinden uzak tutulmayla çalışılmış ve gittikçe dilini, kendi değerlerini kaybetmeye mahkûm bir halk gibi kendi kaderine terk edilmiştir. Folklor, sözlü sanatın bir göstergesidir ve genellikle halkın yaşamını yansıtan bir alandır. Yaratıcılığın farklı amaçlan gamanla türleri meydana getirmiş ve onlar da kendi içerisinde çeşitli konu, şekil ve sitilleri yaratmıştır. Türlerin metin içi ve metin dışı algılanmaları, sözlü ve yatılı şekilde dile getirilmeleri, konu, içerik ve yapı bakımından incelenmesi, kendi aralarında bağlantılı olmaları ve özellikle nazım türlerin nesir örneklerinde sıkça görülmesi ve işlenmesi ve bu türlere sanatsal bir yaklaşım vermesi bu makalenin ana konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

folklor geleneği, türler, metiniçi analiz