Linguistic Views of Bekir Çobanzade

Yıl 2006, Cilt: 11 Sayı: 11, 1 - 11, 01.01.2006

Adile M. Emirova

Öz

During the Slatin era, Crimean tatars faced many political and social pressures; many had to leave their homelands. Besides, as books of Crimean authors were banished, their language and civilization were deeply harmed. One of the outstanding Crimean intelectuals of those days was Bekir Çobanzade, thewellknown turkologist, scientist and poet. Çobanzade enjoyed great fame not only with his literary works, but also his studies in turkology. He produced many essays and books on origins and classification of Turkic dialects, relationships of Turkic with Mongolian and Manchu-Tunguzic languages, as well as some original studies on linguistics. This article deals with views of Bekir Çobanzade on linguistic issues.

Anahtar Kelimeler

Bekir Çobanzade, Crimea, linguistics, Turkology, Kırım Tatar İlmiy Sarfı (Crimean Tatar Grammar)

Bekir Çobanzade'nin Dil Bilimi Anlayışı

Öz

Stalin döneminde Kırım Tatarları, siyasî ve sosyal yönden birçok baskıya maruz kalıp, ülkelerini terk etmek zorunda bırakıldıkları gibi, dilleri ve medeniyetleri de büyük zarar getirmiş; Kırımlı aydınların eserleri yasaklanmıştır. Bu dönemdeki Kırımlı aydınlardan biri de tanınmış Türkolog, bilim adamı ve şair Bekir Çobanzade'dir. Çobanzade, edebi eserlerinin yanı sıra Türkoloji sahasında yaptığı çalışmalar ile de haklı bir şöhrete ulaşmıştır. Türk lehçelerinin kökeni, tasnifi, Moğol ve Mançu-Tunguz dilleriyle ilgileri konularında çalışmaları yanıda dilbilim sahasında orijinal çalışmalara imza atmıştır. Bu çalışmada Kırımlı aydınlardan Bekir Çobanzade'nin dil bilim anlayışı incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bekir Çobanzade, Kınm, dilbilim, Türkoloji, Kırım Tatar Ilmiy Sarfı

Kaynakça

• F. D. Aşnin, “Bekir Vagapoviç, Çoban—zade”, Namdz Aşk' 2' Afr/2762', M , No -1, s 208—216. '
• F. D. Aşnin, V. M Alpatov, “ProfessorV. B. Çoban— zadem'Ş mahkeme i” ,Yzldzg Simferopol, 1998, N9 6, s. 45— 63.
• N. A. Baskakov, Vardem.“ :: iguyem'e tartari/kib yaşı/sav, M.: Vısşaya şkola, 1969, 384 s.
• ' 11.111312111266126} entsik/opedz'fenkzjı dayar, G1. red. VHN Y_artseva, M: Saaetikıyıa eştjiklapzcŞjzz, 1990, 865 s.
• Bekir Çobanzade, Türk—tatar lz'ıaffğmzna met/bal, Bakü: Azerneşr, 1924, 12 s. (arap urufannen, azerbaycan tilinde).
• Bekir Çobanzade, Qmmtatar 27mg; MUS-, Aqmescit: Çırırndevneşr, 1925, s. (arap urufatınen, osmanlı nünde).
• Bekir Çobanzade, Türk dili ve edebğıatzmrî tedriı zzzzzlz. î—mr' qum, Bakü: Azerneşr, 1926, 264 3. (Arap harfiyle, Azeri Türkçesinde).
• Bekir Çobanzade, Türk dalli .ve edebgiatmm tedris mzdz. 2-7261 qum Bakü: 1
• Azerneşr, 1927, 218 s. (Arap harfiyle, Azeri Türkçesinde) .1
• Bekir Çobanzade, Türk-tarar dzkzleéfalojh‘z' (girar), Bakü: Izd. Ob—va obsledovaniya i izuçeniya Azerbaycana,1927,135 5. (Arap harfiyle, Azeri Türkçesinde).
• Bekir Çobanzade, Türk dili. Bzrz'zm küm. î--6 'I“? gaim, Bakü: Azerneşr, , 219 s. (Latin harfiyle, Azeri Türkçesinde). Bekir Çobanzade, .S'oıî dew'r gznmtatar edebgjmtz. Tanga? tecrübeleri, Aqmescit: “Ileri” neşriâtı, 1928, 102 3. (Arap harfiyle, Osmanlı Türkçesinde).
• Bekir Çobanzade, Türk (grameri, Bakü: Azerneşr, 1929 (1930), 202 5. (F.
• Ağa—zade’yle birlikte, Latin harfiyle, Azeri Türkçesinde). Bekir Çobanzade, Birliği gramerin emr/an. Mzzqaddz'zzze, Bakü: İzd—vo In—ta powşeniâ kvalifikatsii Narkörnpros'a, 1932, 64 5. (G. Bağır—zade’yle birlikte,
• Latin harüyle, Azeri Türkçesinde). ' Bekir Çobanzade, Türk dilinin metadikan, Bakü: Azerneşr, 1932, 48 s. (C.
• Mehemmed—zade’yle birlikte, Latin harfiyle, AZeri Türkçesinde). _ M. Emirova, “Krımskotatarskiy yazık: posledstviya genotsida”, Krimıki tatma. Irlar/ya z' yaşamam Mam. mjmr. naa/€. ,éazyf (Kiyev,13-14 travnya 1994 r.), Kiyev -,'1995 8. 50—53.
• ' Karadeniz Araştırmaları, Sayı ‘11. (Güz 2006).
• Bekir Çobanzade'nin Dil Bilimi Anlayışı 'M. Emirova, “‘Yamkovaya situatsiya v Kamu i nasuşçnıe problemi vozrojd'eniya krımskotatarskogo yazıka”, Kultura nama'aı) Prişemomagıa, Simferopol, 1997, N91., 5. 83—86. . ' "
• M. Emiroira, “Knmskotatarskiy yazık V lingvokulturnoy situatsii Kama”, Problem ygaimadgutvğıajaşzkay 1' kultur 111111111111111111111111 .ıtramb T.thmlnaj
• ' 17011011113) Eyrop1.Mgd1man 1111111110 punk korg? (Yalta, 23— 27 noyabrya g.,) Kiyev1999,s. 25—30.
• M. Emirova, .S'lomr-meuafşik liŞgvimfeskib teminini), Simferopol: Krımuçpedgiz, 1995, 94 s.
• M. Emirova, E. S. Ganieva, N. S Seydametova, anmtatar 11111314111111.1119 temz'nlerinifî [ısırgan, Simferopol: SOnat, 2001, 64 s.
• Henryk jankowski, Gramagıka Iggy/€11 Kgmxkataz‘amézego, Poznafı, 1992, s.
• Karimov, Ş. Mutalov, Urtatnne 1111', Toşkent: Mehnat, 1992, 20 s. (ozbek dünde). _
• B. Menie'tov, “Çobanzade ve qırımtatar tilşınaslığı”, n da; Simferopol, , N95— 6, s. 262—268. ' S. Nagaev, “Medeniy inqilâp askeri”, Yzfmmede/éz' 1,3111" Taşkent, 1991, s. ' 75-—216
• İsmail Otar,Kmr)1/1 Türk Şair ve B1{g1111 Bekir Sıdıka Cebaşzade, İstanbul , 228 s.
• A. Reformatskiy, Vixedmze 11 yazzkazmme M. Prosveşçenie,1967 —.544
• P. Ursu, B. V. Çobanzade, “Deyateli krımskotatarsköy kulturı (1921—
• )”, Biabib/iagnyîpeykğı dayar, Simferopol, 1999, s. 201—206.
• P. Ursu, “Vıdauşçiysya uçemy-Türkolo'g Bekir Çoban—zade: 'jizn i deyatelnost”, Um: DP. Oger/%i iftar/ii kültun knmskotatamkaga 1111de (7927-, ), Simferopol, 1999, s. 74—89.
• P. Ursu, 'Godı uçeniçestva Bekira Çoban-zade”, Gala; Kafka, Simferopol, 2002. ,N9 18, s. 5.
• Yaş/kz 111111111011 555R T.II. Türk:/%iejaşki, M.. Nauka, 1966, 531 s.
• Yaz'ıki mira. Türkskie yazıki, Bişkek: Izd. Dom “Kırgızstan”, 1997, 543 s.
• “Lingvistiçeskiy entsiklopediçeskiy slovar”, G1. red. V.N. Yartseva.—M.: Sovetskaya entsiklopediya, 1990, 865 3.
• Karadeniz Araştırmaları, Sayı 11 , (Güz 2006). , 11