Atebetü’l-Hakâyık’ta teklik ikinci şahıs emir kipi için üç farklı morfem kullanılmıştır. Bunlardan biri sıfır morfem (eksiz biçim), ikincisi -GIl, üçüncüsü ise -A morfemidir. İlk iki biçimden hem Atebetü’l-Hakâyık’ta hem diğer Karahanlı Türkçesi kaynaklarında üçüncüye nazaran daha çok istifade edilmiş ve emir kipi söz konusu olduğunda literatürde de bunlara daha çok yer verilmiştir. Üçüncü morfemi ise ayrıca ele alan bir araştırma bugüne kadar yapılmamıştır. Makalede işte bu morfem araştırmaya tabi tutulmuştur. -A morfemiden genellikle kuvvetlen- dirme veya pekiştirme edatı olarak bahsedilmiştir. Ancak Atebetü’l- Hakâyık’taki ve diğer kaynaklardaki örneklerde görüldüğü üzere, -A eki (-Gıl eki gibi) bir emir pekiştirme değil, emir yumuşatma işlevine sahiptir. Emir kipi (imperatif) sadece emir, buyruk belirtmez; rica, öneri, tavsiye vs. de belirtir. Atebetü’l-Hakâyık’taki örneklerde -A eki her zaman tavsiye, nasihat işlevinde ve ayrıca, sadece ikinci şahıs emir için kullanılmıştır. Bu sınırlama, morfemin edat değil, bir emir eki olduğunu gösteren başlıca kanıttır. Makalede diğer kanıtlar da su- nulmuş, morfemin gerçek a edatından farkları sıralanmıştır. Söz ko- nusu ekin etimolojisi, tarihî seyri ve çağdaş dönemde tespit edilen iz- lerinin kullanımı ve işlevleriyle ilgili, Karahanlı dönemiyle karşılaştırı- larak verilen bilgiler makalede ayrıca yer almıştır.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Linguistics |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | September 15, 2018 |
Published in Issue | Year 2018 Volume: 15 Issue: 59 |