KARADENİZ TÜRKÜLERİNDE ALKIŞ

Year 2019, Volume: 16 Issue: 63, 497 - 529, 15.09.2019

Dilek Ergönenç Nükran Erbaş

Abstract

Tarihî süreç içinde yavaş yavaş yerleşerek kalıplaşan kalıp sözler; doğumdan ölüme, evlenmeden ayrılığa veya kavuşmaya kadar pek çok durum karşısında duygu ve düşünceleri ifade etmeye yarar. Alkış (dua) ve kargış (beddua); bir toplumun yıllar boyu içinde bulunduğu kültür birikiminden etkilenen, dildeki kalıp sözler (söz eylem, ilişki sözleri) arasında yer alan unsurlardır. Toplum hayatının bir ihtiyacı olan alkış ve kargışlar, içlerinde barındırdıkları bir çok gelenekle beraber günümüze kadar gelmeyi başarmışlardır. Alkış ve kargışlar sosyal hayatın dinamiklerini desteklemenin yanı sıra yaygın olarak kullanılışlarıyla da bize dilin gücünü ve insan üzerindeki etkisini gösteren sözlü kültür unsurlarımızdandır. Alkışın anlamı; “dua, hayır dua, kutsama, ululama, sena, övgü, yüceltme”dir. Türkülerimizde sözlü gelenek ürünlerine ait birçok örnek bulmak mümkündür. Genel olarak türkülerde alkış ve kargış örneklerine bolca rastlanır. Karadeniz Bölgesi de, atma türkü geleneğinin hâlâ yaşatıldığı bir saha olması itibariyle, bir çok türküde alkış ve kargış örneklerini içinde barındırmaktadır. Bu çalışmada Karadeniz türkülerinde yer alan alkışlar incelenmiştir.

Keywords

Karadeniz türküleri, Alkış, Dua.

References

• DEMREN, Özlem - Shadkam ZUBAİDA (2017). “Türkçe ve Kazakça Alkış-Kargış Söyleme Geleneğinin Psikodinamiği Üzerine Sosyolinguistik Bir İnceleme”. Türkbilig: 179- 188.
• Derleme Sözlüğü 1 (DS 1) (2009). (hzl. Ömer Asım Aksoy vd.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DUYMAZ, Ali (2000). “Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar “. Milli Folklor Dergisi.VI/45: 15 – 21.
• EYÜBOĞLU, İsmet Zeki (2008). Karadeniz Aşk Türküleri. Trabzon: Serander Yayınları Özel Dizi.
• Türkçe Sözlük 1 (TS 1) (1988). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.