93 HARBİ VE SONRASINDA ARTVİN

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 65, 73 - 95, 15.03.2020

Zemzem Yücetürk

Öz

93 Harbi olarak geçen 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında Türk ordusu ile birlikte Artvin halkı da bütün gücüyle direnmiştir. Bu sırada Artvin’in de içinde bulunduğu doğu bölgesinden Anadolu içlerine yaşanan göçler, bölge halkını sıkıntıya sokan başlıca durumlar olmuştur. Bu göçler aynı zamanda işgal kuvvetlerinin bölge halkını zorla Hıristiyanlaştırma faaliyetleri ve bu halka uyguladıkları zulümlerin sonucu gerçekleşmiştir. Ancak 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında 13 Temmuz 1878 tarihinde imzalanan Berlin Antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum Rusya’ya terk edilmiştir. Batum Sancağı’na bağlı bulunan Artvin, Ardanuç, Borçka, Şavşat ilçelerini içine alan yerler de Rusya’ya bırakılmıştır. Bölgenin 1918 yılında tekrar Osmanlı Devleti’ne bağlanmasına kadar geçen kırk yıllık Rus yönetimi sırasında Artvin’in de içinde bulunduğu bölge halkı Rusların birçok zulmüne maruz kalmıştır. Rusya’da 1917’de Bolşevik İhtilali ortaya çıktıktan sonra Osmanlı Devleti ve Rusya arasında 3 Mart 1918 tarihinde Brest- Litovsk Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmada alınan karar doğrultusunda halk oylaması yapılmıştır. Oylama sonucunda Kars, Ardahan ve Batum, Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Ancak Birinci Dünya Savaşı sonucunda imzalanan 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi ile Osmanlı Devleti Artvin’den çekilmiştir. Bundan sonra Artvin İngilizler tarafından 17 Aralık 1918’de işgal edilmiştir. İngilizlerin de buradan çekilmesinden sonra Nisan 1920 tarihinde bölgeyi Gürcüler hakimiyetleri altına almışlardır. Gürcü işgali 1921 başlarına kadar devam etmiş olup, Artvin ve çevresi 1921 yılında Türk Devleti topraklarına katılmıştır. Biz bu makalede arşiv belgeleri ışığında 93 Harbi ve sonrasında Artvin’de yaşanılanlarla Artvin halkının gösterdiği mücadeleyi ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Artvin, 93 Harbi, Berlin Antlaşması.

Kaynakça

• ARTVİNLİ, T. (2013). Artvin Yer Adları Sözlüğü. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• ATALAY, A. (2017). “XIX. Yüzyılın Sonlarında Elviye-i Selâse’de Karayolu Yapım Faaliyetleri”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. IX/2: 1-24.
• ATALAY, A. (2018). “Esaretten Kurtuluşa Artvin”. 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi. 5: 541-562.
• ATALAY, A. (2019a). “93 Harbi’nden Kore Savaşı’na Artvinli Şehitler ve Yörede Bulunan Şehitlikler”. Artvin Tarihi Araştırmaları-1. (ed. Nuri Yavuz). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• ATALAY, A. (2019b). 93 Harbi’nden Kore Savaşı’na Artvinli Şehitler ve Yörede Bulunan Şehitlikler. Konya: Kömen Yayınları.
• AYDIN, D. (1998). Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı Kuruluş ve Genişleme Devri. 151.Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• AYTEKİN, O. (1999). Ortaçağ’dan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.