Öz
Kültür ve inanç, toplumların geçmişi ile geleceği arasında kurdukları bağın vazgeçilmez unsuru olarak görülür ve söz konusu bağın kurulması işlevini üzerine alan en güçlü sosyal organlar olarak nitelendirilebilir. Hangi üretim biçimine dayalı olursa olsun kültür, bir yandan kalıtsal diğer yandan zihinsel aktarım gücüne sahip ikili yapılanma izdüşümünde varlığını sürdürmektedir. Sözlü kültürün geleneksel ortamdaki birikimleri, bilgi ve bilinç açısından belirli tipte aktarıcı mekanizmaların oluşumuna zemin hazırlamıştır. Türk kültürü özelinde kam, ozan, âşık ve ocaklı adlarını alan söz konusu aktarıcılar, geleneksel ve özellikle kan bağına dayalı bir aktarım gerçekleştirmeleri bakımından bir yandan aktarılan sözün, ritüelin bir yandan genel anlamda folklorun kutsiyet derecesini belirlemektedirler. Bahsi geçen tipler dışında Türk devlet geleneğinde yönetim icrasını, yönetim tören ve mekanizmalarını yerine getirmekle görevli kağanlarda da kan bağı ön plandadır. Kağanlık kurumunun söz ve eylemlerinin kutsiyet derecesini kan bağının oluşturduğu bilinir. Bu bakımlardan kan, insanın hem biyolojik hem kültürel varlığının vazgeçilmez formu olarak onun mutlak varlığının temel nesnesi seviyesine yükselmektedir. Dolayısıyla kana atfedilen kutsallık bir yandan biyolojik gerekliliğin diğer yandan bu gereklilikten kaynaklı kültürel ve inançsal birikimin konusunu teşkil etmektedir. Bu çalışmada, Türk kültüründe kan objesinin kut alma, kut verme, kutlaştırma işlevlerinden hareket edilerek kam, ozan, âşık ve ocak adı verilen şahsiyetlerin oluşumundaki yeri üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kültür Aktarıcıları Kültürel Form Zihinsel Süreç Kan Kalıtsal Aktarım.
Kaynakça
- ASLAN, E. (2007). Çıldırlı Âşık Şenlik Hayatı, Şiirleri, Karşılaşmaları, Hikâyeleri. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
- BAPAEVA, J. M. (2013). Tuva Şamanizmi. Konya: Kömen Yayınları.
- ÇETİN, Ö. (2012). “Kültürlerarası Din Psikolojisi Açısından Kan Sembolizmi”. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. II/1: 107-142.
- ÇERİBAŞ, M. (2014). “Şaman/Baksı Tipolojisi Bağlamında Kırgızlarda Halk Hekimliği Geleneği ve Halk Hekimleri – I”. Religious Sciences. II: 65-83.
- DİLEK, İ. (2002). Altay Destanları I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- HARVA, U. (2015). Altay Panteonu Mitler, Ritüeller, İnançlar ve Tanrılar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
- HASSAN, Ü. (2000). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. İstanbul: Alan Yayınları.
- İNAN, A. (1998). “Eski Türklerde ve Folklorda Ant”. Makaleler ve İncelemeler. Ankara: TTK Yayınları. I: 317-330.
- ÖZARSLAN, M. (2001). Erzurum Âşıklık Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları. KÖPRÜLÜ, M. F. (1990). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- TEK, R. (2018). Kayseri Yöresi Sağaltma Ocakları. Konya: Kömen Yayınları
- YOLCU, M. A. (2014). Türk Kültüründe Evliliğe Bağlı Tabu ve Kaçınmalar. Konya: Kömen Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Mart 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 18 Sayı: 69 |
