II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE ORDUNUN SAĞLIK HİZMETLERİNİ YAPILANDIRMA ÇABALARI

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 70, 265 - 281, 15.06.2021

İsmail Efe

Öz

Osmanlı Ordusu’nda sağlık hizmetlerini Batılı anlamda modernleştirme işi ilk defa Sultan II. Mahmut döneminde ele alınmıştır. Tıphane’nin açılmasından sonra ordu hizmetinde bu mektepten yetişen tabipler istihdam edilmeye başlanmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’nda ordunun sağlık hizmetlerinde ortaya çıkan kötü manzara karşısında acil düzenlemeler yapılmıştır. II. Meşrutiyet ilan edildiğinde ordunun sağlık hizmetleri, Erkan-ı Harbiye Nezareti teşkilatında yer alan Sıhhiye Dairesi’nin idaresinde bulunuyordu. 10 Mart 1909 tarihinde kabul edilen “Memurin-i Sıhhiye-i Askerîye Nizamnamesi” ile ordunun insan ve hayvan kaynağının sağlık hizmetleri esaslı bir şekilde teşkilatlandırıldı. 11 Temmuz 1911 tarihinde yayımlanan “Askerî Teşkilat Sıhhiye-i Baytariyye Nizamnamesi” ile baytar sıhhiye heyetinin görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir. 7 Şubat 1912 tarihinde ise Harbiye Nezareti Sıhhiye Dairesi’nin görevleri yeniden tespit edilmiştir. Ordu sağlık hizmetleri konusunda ihtiyaca göre sürekli yeni düzenlemelerin yapılmış, kanun ve nizamnameler çıkarılmıştır. Ordu sağlık hizmetleri teşkilat ve işleyiş olarak iyi olmasına rağmen, salgın hastalıklar, maddi nedenler ve tıbbi malzeme eksikliklerinden dolayı yetersiz kalmıştır. Balkan ve I. Dünya Savaşı’nda verilen kayıpların büyük bir kısmı ilaç ve tıbbi malzeme yetersizliğinden ve de salgın hastalıklardan kaynaklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet Dönemi, Ordu Sağlık Hizmetleri, Sıhhiye Dairesi, Veteriner Hizmetleri, Sıhhiye Hizmetleri.

Kaynakça

• AYDIN, A. (2001) “Çanakkale Savaşları Sırasında Harp Hastaneleri ve Balıkesir ile Kazalarında Harp Hastaneleri”. Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi. İstanbul: Yüce Yayınları. 10: 156-174.
• Balkan Harbi (1912-1913) (1993). C. I. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi.
• ERGİN, O. (1977). Türk Maarif Tarihi. C. I-IV. İstanbul: Eser Matbaası.
• ERGÜN, M. (1996). II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri. Ankara: Ocak Yayınları
• KAYABALI, İ. – C. ARSLANOĞLU (1973). “Veteriner Sınıfı”. Türk Kültürü, Kara Kuvvetleri Özel Sayısı. CXXXII/11: 1545.
• ÖZBAY, K. (1976). Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Askerî Hastaneler. C. I. İstanbul.
• POMİANKOWİSKİ, J. (1990). Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü (1914-1918 I. Dünya Savaşı). (çev. Kemal Turan). İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• ŞAHİN, T. (1988). Öncesi ve Sonrasıyla 93 Harbi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.