CANİKLİ-ZÂDE TAYYAR MAHMUT PAŞA VE DAĞLI EŞKIYASI ÜZERİNE GÖNDERİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 77, 123 - 138, 22.03.2023

Mehmet Bilgin

https://doi.org/10.56694/karadearas.1267661

Öz

Canikli-zâdeler; Canik sancağında yerel derebeylerden biri olarak yükselmişti. Trabzon vilayetinde de yerel derebeylerin isyan edip halkı ezdikleri bir dönemde vali olarak atanıp bir hanedan olarak geniş bir bölgeyi üç nesil ard arda yönetmişlerdir. 1757 yılında mirmiranlık rütbesi ile Trabzon valiliğine atanan Süleyman Paşa’dan sonra; 1773 de Vezir rütbesi ile kardeşi Ali Bey, Trabzon Valisi olarak atandı. 1778 yılında Kırım Seraskerliği görevinde iken verilen emirleri dinlemeyen Ali Paşa isyan edip Rus kontrolündeki Kırım’a sığınmıştı. 1781 de Ali Paşa af edildi ve vezirlikle Trabzon vilayeti tekrar kendine verildi. Benzer durumları ölümünden sonra Trabzon valiliğine atanmış Büyük oğlu Battal Hüseyin Paşa ve O’nun oğlu Tayyar Mahmut Paşa da yaşamıştır. Tayyar Mahmut Paşa babasının yerine Trabzon valisi ve Mısır seraskeri olmuştu. Mısır dönüşünde Rumeli’deki Dağlı eşkıyasını tedip etmek üzere görevlendirilir ve görevini başarı ile tamamlayıp Trabzon’a döner. İsyan eden Tayyar Mahmut Paşa Rusya’ya iltica etti. Kırım’da ikamet ederken, İstanbul’da III. Selim tahtan indirildi. IV. Mustafa tahta çıktı. Tayyar Mahmut Paşa 1807 Temmuz’unda Kırımdan İstanbul’a geldi. Gelmesinden IV. Mustafa memnun olmuştu. Sadaret Kaymakamlığı görevine getirildi. Sonra bu görevden ve vezirlikten azl edilip Varna’ya sürüldü ve Ağustos 1808 de Varna’da idam edildi.

Anahtar Kelimeler

Canilizade, Tayyar Mahmut Paşa, Eşkiya

Kaynakça

• Abdizâde Hüseyin Hüsâmeddin Yaşar (2022a). Amasya Tarihi I-V. Samsun: Uğur Ofset. Abdizâde Hüseyin Hüsâmeddin Yaşar (2022b). Amasya Tarihi VI-VIII. Samsun: Uğur Ofset. Abdizâde Hüseyin Hüsâmeddin Yaşar (2022c). Amasya Tarihi IX-XII. Samsun: Uğur Ofset. Ahmet Cevdet Paşa (1972). Tarih-i Cevdet I-VI . İstanbul: Hikmet Neşriyat. BAY, A. (2007). Trabzon Eyaletinde Mütegallibe Hareketleri ve Âyanlık (1750-1850). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). ELİAÇIK, M. (2015). “Tayyar Mahmut Paşa-yı Samsunî’nin Sâkînâmesi”. Turkish Studies. X/8: 23-34. KARAGÖZ, R. (2003). Canikli Ali Paşa. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî. V. (hzl. Nuri Akbayar, akt. Seyit Ali Kahraman). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. MERT, Ö. (1992). “Canikli Ali Paşa Ailesi”. TDV İslam Ansiklopedisi. VII: 151-154. Mütercim Ahmed Âsım Efendi (2015). Âsım Efendi Tarihi (Osmanlı Tarihi 1218-1224/1804-1809) İnceleme-Metin. 2 C. (hzl. Ziya Yılmazer). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. ÖZKAYA, Y. (1972). “Canikli Ali Paşa”. Belleten. XXXVI/144: 483-525. ÖZKAYA, Y. (1973). “Canikli Ali Paşa’nın Risalesi Tedabürü’l Gazavat”. A. Ü. Tarih Araştırmaları Dergisi. V-VII/12-13: 119-191. ÖZKAYA, Y. (1994). Osmanlı İmparatorluğunda Ayanlık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. POYRAZ, Y. (2014). Tayyar Mahmut Paşa ve Divanı. Samsun: Etüd Yayınları. SERBESTOĞLU, İ. (2006). “Trabzon Valisi Canikli Tayyar Mahmud Paşa İsyanı ve Caniklizâdelerin Sonu (1805-1808)”. Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi. I/1: 89-105. ŞAHİN, C. (2003). The Rise and Fall of an Ayân Family in Eighteenth Century Anatolia: The Canikli-zâdes (1737-1808). Ankara: The Institute of Economics and Social Sciens of Bilkent University. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). YÜRÜK, E. (2014). Trabzon-Giresun-Gümüşhane Eksenindeki Ayan Aileleri ve Faaliyetleri (1750-1800). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).