MACAR KAYNAKLARINDA YENİ TÜRK DEVLETİ’NİN KURULUŞ SÜRECİ VE TÜRKİYE’DEKİ SİYASİ HAYATA DAİR BAZI TESPİTLER (1920-1938)

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 77, 157 - 177, 22.03.2023

Müjdat Karagülmez

https://doi.org/10.56694/karadearas.1267669

Öz

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Millî Mücadele’nin olağanüstü koşulları altında açılmıştır. Meclisin açılmasıyla Anadolu’da yeni bir Türk devletinin temelleri atılmıştır. Macarlar, Anadolu’yu işgal eden devletlere karşı verilen Millî Mücadele’yi yakından takip etmiş ve Millî Mücadele’ye destek olmuştur. Millî Mücadele’nin başarıya ulaşması, Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanması ve Cumhuriyetin ilanı Macar halkında ve Macar Meclisi’nde sevinçle karşılanmıştır. Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin iç politikasındaki gelişmeler ve Meclisin 1920’li yıllarda çıkarmış olduğu önemli yasalar, Macarların ilgisini çekmeye devam etmiştir. Bu çalışmanın ana temasını, Macar kaynaklarına göre TBMM’nin açılma süreci ve Cumhuriyetin ilk yıllarında Türk siyasi hayatında yaşanan önemli gelişmeler oluşturmaktadır. Ayrıca Macar kaynaklarına göre TBMM’nin açıldığı dönemin koşulları değerlendirilerek Millî Mücadele’nin merkezi olan Ankara’ya dair tespitlere de yer verilmiştir. Böylece, Macarların perspektifinden meclisin hangi şartlar altında açıldığına dair bilgilere ulaşılması amaçlanmaktadır. Bununla birlikte, Atatürk döneminde Türkiye’de görev yapan Macar elçilerinin 1930’lu yıllardaki raporlarında TBMM’den, Halk Fırkası’ndan ve Türkiye’deki siyasi gelişmelerden sıkça bahsedilmiştir. Bu raporlar, TBMM’nin yapısından ve işleyişinden bahsederken yabancı diplomatların gözünden Türkiye’deki siyasi hayata dair farklı bir bakış açısı sunması nedeniyle önem teşkil eder bir mahiyettedir.

Anahtar Kelimeler

Macar Kaynakları, Yeni Türk devleti, Macar

Kaynakça

• ARMAOĞLU, F. (2012). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınları. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1999). Ankara: Siyasal Kitapevi. Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni Açış Konuşmaları (1987). Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, TBMM Basımevi. ATATÜRK, K. (2013). Nutuk. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. “Barátsagi szerződés Magyarország és Törökország között” (1924). Magyar Törvények 1924 évi Törvénycikkek. Budapest: Codex Kiadás: 170-171. Başlangıçtan Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (2017). (ed. Timuçin Faik Ertan). Ankara: Siyasal Kitapevi. ÇOLAK, M. (2005). “Türk-Macar İlişkileri ve Macaristan’ın Türk İnkılabına Bakışı (1919-1938)”. 5. Uluslararası Atatürk Kongresi Bildirileri (8-12 Aralık 2003). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. II: 1253-1266. ÇOLAK, M. (2012). “Macarların Gözü ile Yeni Başkent Ankara (1923-1938)”. Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (25-26 Ekim 2011). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları: II: 847-869. BELENLİ, T. (2019). “Akdeniz’de Meşhul Denizaltı Saldırıları ve Nyon Konferansı (1937)”. Akademik Bakış. XII/24: 163-190. DEMİRKAN, T. (2000). Macar Turancıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. FEKETE, L. (1939). “Az Új Törökország”. Magyar Szemle. Budapest: Kötét. XXXV: 62-63. FLESCH, I. (2004). Atatürk és Kora, Musztafa Kemál Atatürk Függetlenségi Háborúja és Kormányzása. Budapest: Corvina Kiadó. FLESCH, I. (2007). A Török Köztársaság Története. Budapest: Corvina Kiadó. GÜNEŞ, İ. (1997). Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. GÜNEŞ, İ. (2012). “Türkiye Büyük Millet Meclisi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. XXXX: 593-596. GÖNLÜBOL, M. - C. SAR (2013). Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. Hírek (1923). “Törökország újjászületésének évforduló ünnepe”. Turán. Budapest. VI/1-2: 57. İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları 1920-1973 (1992). C. I. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 56. JULIER, F. (1929). “Musztafa Kemal”. Előörs. II/36: 3-5. KARAGÜLMEZ, M. (2018). Atatürk Döneminde Türkiye’deki Macar Elçileri ve Türk-Macar Siyasi İlişkileri (1923-1938). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). KARAGÜLMEZ, M. (2019). “Macarların Gözüyle Millî Mücadele ve Türk İmajı”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. XVII/3: 493-518. KARAGÜLMEZ, M. (2018). “Macar Elçilik Raporları Işığında Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş Denemesi: Serbest Cumhuriyet Fırkası”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 43: 471-489. KRING, M. (1938). “Dagobert von Mikusch: Kemál Atatürk”. Protestins Szemle. XLXII/4: 211-214. MEDRICZKY, A. (1939). “Kemál Atatürk Emberi Sorsa”. Turán. XXII: 115-118. MÓRICZ, P. (1926). “Törökország jelenlegi világpolitikai helyzete”. Turán. IX: 1-2, I-II: 20-29. MÓRICZ, P. (1933). “Gázi Musztafa Kemál és a Török Köztársaság alkotásai”. Turán. XVI/1-4: 7-15. NAMAL, Y. (2017). Türk Kaynakları Işığında Türk-Macar İlişkileri (1923-1950). Londra: Lambert Academic Publishing-Türkçe Özel Seri. NAMAL Y. - S. T. MIZRAK (2022). “Sevr ve Trianon Barış Antlaşmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”. Türk ve Batı Basınında Sevr Antlaşması. (ed. Mehmet Okur). Ankara: Akçağ Yayınları: 449-476. NAMAL Y. (2015). “Trianon Barış Antlaşması Sonrasında Macar Ekalliyetler Sorunu”. 100. Yılında I. Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu (3-5 Kasım 2014). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları: 323-346. SARAL, E. (2016). Türkiye-Macaristan İlişkileri (1920-1945). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). SZENDE, Z. (1939). “Egy Országépitő Halálára-Kemál Atatürk és Műve”. Külügyi Szemle. XVI/1: 40-48. TUNAYA, T. Z. (1957). “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri”. İÜ Hukuk Fakültesi Mecmuası. XXIII/3-4: 227-247. TUNÇAY, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Valóság (2018). “Hathatatlan Atatürk”. LXI/3: 68. Világtörténet (1965). XIII. Kötét. Budapest: Kossuth Könyvkiadó. VÉGH, J. (1933). “A Tízéves Török Köztársaság”. Külügyi Szemle. X/1: 362-369. VUKOVÁRI, G. (1975). “A Török Külpolitika Alapjai és Változásai”. Külügyi Szemle. II/4: 39-55. YILMAZ, M. (2020). “1931 Seçimleri ve TBMM’nin IV. Dönemi”. Yüzüncü Yılında TBMM Oluşumu, Çalışma Şartları ve İşlevleri. Ankara: TBMM Basımevi. I: 181-209.