KUTADGU BİLİG KAHRAMANLARI ÜZERİNE YENİDEN DÜŞÜNMEK

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 77, 199 - 214, 22.03.2023

Muhammet Emin Yıldızlı

https://doi.org/10.56694/karadearas.1267675

Öz

Yusuf Has Hacib tarafından yazılıp Tabgaç Buğra Han’a sunulan, yazılış nedenlerinden birinin de iki dünya mutluluğu olduğunu “350. beyit kitab adı urdum ķutađġu bilig/ ķutađsu oķıġlıķa tutsu elig 351. beyit sözüm sözledim men bitidim bitig/ sunup iki ajunnı tutġu elig” beyitleriyle vaat eden Kutadgu Bilig, kültür tarihimizdeki önemli eserlerden biridir. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’in dört temel karakteri (Kün Togdı, Ay Toldı, Ögdilmiş ve Odgurmış) üzerine ve temsil ettikleri kavramlara (adalet, kut, akıl ve akıbet) yönelik bir inceleme yapılması amaçlanmıştır. Bu çalışma ile ulaşılmak istenen temel amaç, eserin kahramanlarının ilişkilendirildiği dört kavramın “Yusuf Has Hacib’in ideal insanını/ kâmil insanını” nasıl tasvir ettiğini tespit edebilmektir. Bu ideal insanın iki dünya mutluluğunu nasıl yakalaması gerektiğini ortaya çıkarabilmektir. Eserde adalet, kut, akıl ve akıbet kavramlarıyla sembolleştirilen kahramanların, gizli başka sembolleri de var mıdır? sorusuna cevap bulabilmektir. Çalışmada belirtilen amaca ulaşmak için eserin yüzey yapısındaki kahraman tasvirlerinden, kahramanların diyaloglarından ve eserdeki olay akışından hareket edilecektir

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Kün Togdı, Ay Toldı

Kaynakça

• ARAT, R. R. (1999). Kutadgu Bilig I Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ARAT, R. R. (2008). Kutadgu Bilig. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. ARSLAN, M. (1987). Kutadgu Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. BARUTCU ÖZÖNDER, F. S. (2018). “Kutadgu Bilig II Kutadgu Bilig'in Metin Türü ve Tarihsel Diyalektoloji İçin Değeri”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. III/2: 179-253. BAŞER, S. (2011). Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre. İstanbul: İrfan Yayımcılık. CAFFEROĞLU, A. (2001). Türk Dili Tarihi. Bursa: Alfa. ÇAĞATAY, S. (1967). “Kutadgu Bilig’de Odgurmış’ın Kişiliği”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten: 39-49. ÇAĞATAY, S. (1970). “Kutadgu Bilig’de Ögdülmiş”. Türk Kültürü. 98: 95-111. ÇETİN, A. (2010). “Kutadgu Bilig’de Türk Aile Kültüründe Bir Babanın Oğul İmajı ya da Süregiden Bellek/Kültür”. Millî Folklor. 85: 122-132. DEMİRCİ, F. (2016). “Bir Felsefe Metni Olarak Kutadgu Bilig”. Yusuf Has Hacib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig Uluslararası Sempozyum Bildiriler: 137-147. EKER, Ö. - A. KÖK (2019). “Kültürel Dil Bilim Bağlamında Kutadgu Bilig Metaforları”. Mediterranean Journal of Humanities. IX/2: 225-242. ELİUZ, Ü. (2001). “Dede Korkut Hikâyeleri'ndeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi”. Bilig. 18: 63-86. ERCİLASUN, A. B. (1985). “Başlangıcından XIII. Yüzyıla Kadar Türk Nazım ve Nesri”. Başlangıçtan Günümüze Kadar Büyük Türk Klasikleri. İstanbul: Ötüken: 37-184. ERCİLASUN, A. B. (2007). Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları. FİLİZ, Ş. (2002). “Kutadgu Bilig Etiğinde İnsan Eleştirel Bir Yaklaşım”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 14: 251-270. İNAN, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler. C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. KAFESOĞLU, İ. (1980). Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. KOCA, S. (2012). “Kutadgu Bilig’de “Hükümdar, Vezir ve Sûfî Tipleri”nin Tanıtılmasında ve Bu Tiplerin Temsil Ettikleri Fikirlerin Açıklanmasında Metaforların Rolü”. Gazi Türkiyat. I/10: 63-79. KONUR, H. (2022). “Kutadgu Bilig’teki Kün-Togdı ve Odgurmış Tipleri Bağlamında Din-Siyaset İlişkisi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. XXII/2: 467-486. KÖK, A. (2018). “Köktürk Kağanlık Yazıtlarından Pir-i Türkistan’a İdeal İnsanın Özellikleri”. Türk Dünyası Araştırmaları. 118: 129-142. KÖK, A. - Ö. EKER (2019). “Yusuf Kutadgu Bilig’de Odgurmış’a Türkçe Ne Söyletir”. Uluslararası Türk Lehçeleri Araştırmaları Dergisi. III/1: 20-59. KUT, G. (2008). “Divan Edebiyatında “Adl ve Adalet” Üzerine Klişeler”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 1: 191-204. PARLAK, H. (2010). “Art Gönderim Unsurlarından Gönderge Yinelemesinin Kutadgu Bilig’deki Kahramanlar Açısından Değerlendirilmesi”. Dil Araştırmaları. 7: 87-106. SARIKAYA, E. (2016). “Eski Türk Edebiyatında İlk Edebî Rüya: Odgurmış’ın Rüyası”. Türkiyat Mecmuası. XXVI/2: 345-370. YILDIZ, H. (2019). “Eski Uygur Budist Metinlerinde Bir Karakter Analizi Kuan Şi İm Pusar”. Eski Türkçenin İzinde Türkiye’de Eski Türkçe Çalışmaları. (ed. Hüseyin YILDIZ). Ankara: Akçağ Yayınları: 59-78.