CAFER SEYDAHMET (KIRIMER)’İN KIRIM’IN VESAYET ALTINA ALINMASI TALEPLERİ: MİLLETLER CEMİYETİ ARŞİVİNDEKİ BELGELERE GÖRE

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 84, 1332 - 1345, 26.12.2024

Elif Uzunağaç

https://doi.org/10.56694/karadearas.1560128

Öz

Kırım, stratejik konumu nedeniyle tarih boyunca birçok devletin ilgi odağı olmuş ve bu durum Kırım Türklerinin yüzyıllar boyunca süren bağımsızlık mücadelesini şekillendirmiştir. 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması’nın imzalanmasıyla Osmanlı Devleti’nin himayesinden çıkan Kırım, kısa bir süre bağımsız kalmış olsa da 1783 yılında Rusya tarafından işgal edilmiştir. 1917 Rus Devrimi, Kırım Türkleri için yeni bir umut olmuş ve kısa süreliğine de olsa Kırım Halk Cumhuriyeti kurulmuştur. Ancak Bolşeviklerin yeniden Kırım’ı işgali etmesi, Kırım Türklerinin bağımsızlık hayallerini sona erdirmiştir. Bu süreçte Kırım Türklerinin önde gelen liderlerinden biri olan Cafer Seydahmet (Kırımer), hem askeri hem de diplomatik alanda önemli bir rol üstlenmiştir. Hukuk eğitimini İstanbul ve Paris’te tamamlayan Cafer Seydahmet, entelektüel birikimiyle Kırım Türklerinin haklarını savunmaya adanmış bir diplomatik mücadele yürütmüştür. 1920-1921 yıllarında Milletler Cemiyeti’ne yaptığı başvurularla Kırım’ın Milletler Cemiyeti vesayeti altına alınmasını ve Polonya’nın koruyucu devlet olarak görevlendirilmesini talep etmiştir. Bu makalede Cafer Seydahmet’in bu talepleri Milletler Cemiyeti Arşivindeki belgelere göre incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Milletler Cemiyeti, Kırım, Cafer Seydahmet Kırımer, Polonya

Kaynakça

• Cafer Seydahmed Bey, Tercümei hali”. (1935). Kurtuluş. 11: 310-311
• (1960.04.05). “Cafer Kırımer Vefat Etti”. Cumhuriyet. 5.
• (1960.04.05). “Vefat”. Cumhuriyet. 3.
• AYVAZOV, H. S. (1917.11.24). “Qırımtatar Qurultayı”. Millet. 113.
• BEKİRZADE H. (1918). “Cafer Seyid Ahmed”. Kırım Mecmuası. 1: 9-11.
• ÇAĞATAY, S. (1961). “Cafer Seydahmet Bey Merhumun Arkasından”. Emel. 4: 6.
• GÖNLÜBOL, Mehmet. (1968). Milletlerarası Siyasî Teşkilâtlanma. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• GÜZAY, A. (2024). “Kırım’da Cumhuriyet Denemeleri ve Cafer Seydahmet Bey’in Mücadelesi”. Cumhuriyetimizin 100. Yılına Armağan: Cumhuriyet, Türkler, Tarih ve Kültür. Ed.: Mus-tafa Daş. Ankara: Berikan Yayınevi. 207-226.
• HATİF, O. K. (1334). Gökbayrak Altında Milli Faaliyet, İstanbul: Kitabhane-yi Sûdî.
• HATİF. O. K. (1918). “Çelebi Cihan Efendi Merhum”. Kırım Mecmuası. 1: 12-14.
• KIRIMAL, Edige. (1952). Der nationale Kampf der Krimtürken: mit besonderer Berücksichti-gung der Jahre: 1917-1918. Emsdetten. Verlag Lechte.
• KIRIMER, C. S. (1930). “Kurultay ve Kırım İstiklâl Davası”. Emel Mecmuası. 16: 165-167.
• KIRIMER, C. S. (1993). Bazı Hatıralar. İstanbul: Emel Türk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı.
• KIRIMER, C. S. (2003). Cafer Seydahmet Kırımer’in Günlüğü. (haz. İsmail Otar, Ömer Özcan). Ankara: Polatlı Kırım Kültür ve Dayanışma Derneği.
• LİBERA, P. (2012). “Dzafer Sejdamet do Marszalka Józefa Pilsudskiego w sprawie objecia mandatu nad Krymem przez Polske”. Nowy Prometeusz, 2: 317-322.
• TAYMAS, A. B. (1960). “Rahmetlik Cafer Seydahmet Kırımer’den Kısa Hatıralarım”. Azerbay-can. 97: 12.
• TEKİNER, Süleyman. (1970). “Büyük Kırımer Hakkında Düşündüklerim”. Emel. 57: 16-17.