SENDAİ ÇERÇEVESİ BAĞLAMINDA AFET YÖNETİMİNDE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: HOPA ARAMA VE KURTARMA DERNEĞİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 87, 1412 - 1433, 26.09.2025

Bulut Doğan , Umut Mevlüt Ocak

https://doi.org/10.56694/karadearas.1727442

Öz

Bu çalışma, afet yönetimi sürecinde sivil toplum kuruluşlarının (STK) etkinliğini incelemektedir. Örnek olay olarak Hopa Arama ve Kurtarma Derneği (HOPAK) ele alınmaktadır. Derneğin risk azaltma, hazırlık, müdahale, iyileştirme aşamalarını oluşturan afet yönetimi döngüsü süreçlerinde ve Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi’nin (2015-2030) rehber ilkeleri bağlamında etkinliği gönüllülerle yapılan görüşmeler aracılığıyla değerlendirilmektedir. Araştırmanın amacı, STK’ların afet yönetimindeki rollerini HOPAK örneği üzerinden anlamaya çalışmak; derneğin yerel ve ulusal ölçekte sürece katkı, etkinlik ve uyumluluğunu ölçmektir. Çalışma, afet yönetimi ve sivil toplum ilişkisi konusunda literatüre katkı sunmayı amaçlamaktadır. Çalışma nitel araştırma tasarımıyla yürütülmüş ve yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. HOPAK yönetici ve gönüllüleriyle yapılan görüşmeler analiz edilmiş; bulgular, STK’ların afet yönetiminde toplulukları güçlendirme, risk azaltma ve müdahale süreçlerinde kritik roller üstlendiğini göstermiştir. Ayrıca yerel özelliklerin ve toplumun afet yönetimine katılımının etkili bir şekilde değerlendirildiği durumlarda sürecin daha başarılı olacağı tespit edilmiştir. Araştırmanın örnekleminin yalnızca HOPAK’la sınırlı olması ve görüşmelerin sınırlı zamanda gerçekleştirilmesi bu araştırma bağlamında kısıtlılık olarak nitelendirilebilir. Ancak çalışma, yerel bir STK’nın afet yönetimindeki rolünü uluslararası ilkeler çerçevesinde inceleyen özgün bir örnek sunması ve afet yönetiminde sivil toplumun daha etkin bir şekilde katılımını teşvik etmeye yönelik öneriler sunması bakımından literatüre katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi , Sivil Toplum Kuruluşları , Sendai Çerçevesi , HOPAK

Kaynakça

• AFAD. (2012). Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı (UDSEP-2023). https://www.afad.gov.tr/udsep-2023
• AFAD. (2013). Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP). https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani
• AFAD. (2022). Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) 2022–2030. https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-risk- azaltma-plani-tarap
• AFAD. (2025). Hakkımızda. https://www.afad.gov.tr/kurumsal/hakkimizda
• AFAD. (2025). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü (AAYTS). T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• AFAD. (2025). Türkiye Afet Sonrası İyileştirme Planı (TASİP) https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/TASIP/23052025-TASIP.pdf
• BALCİK, B., Beamon, B. M., Krejci, C. C., Muramatsu, K. M., & Ramirez, M. (2010). Coordination in humanitarian relief chains: Practices, challenges and opportunities. International Jo-urnal of production economics, 126(1), 22-34. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2009.09.008
• BANG, H. N. (2024). Displacement-induced destitution in Cameroon: Seeking durable liveli-hood solutions for internally displaced persons. Cogent Social Sciences, 10 (1), 2411861. https://doi.org/10.1080/23311886.2024.2411861
• BRAUN, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• BENSON, C., Twigg, J., & Myers, M. (2001). NGO initiatives in risk reduction: An overview. Di-sasters, 25 (3), 199– 215. https://doi.org/10.1111/1467-7717.00172
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Dep-remleri Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri- Raporu.pdf
• DOĞAN, B. (2023). Afet yönetiminde STK’ların rolü: HOPAK örneği. İçinde İ. Akbal & T. Kur-şuncu (Ed.), Sivil toplum üzerine araştırmalar (ss. 109–126). Nobel Bilimsel Eserler.
• DOWNS, A. (1972). Up and down with ecology: The issue-attention cycle. The Public Interest, 28, 38–50. https://fbaum.unc.edu/teaching/articles/Downs_Public_Interest_1972.pdf
• FREEMAN, P. K., Martin, L. A., Linnerooth-Bayer, J., Mechler, R., Pflug, G., & Warner, K. (2003). Disaster risk management: National systems for the comprehensive management of di-saster risk and financial strategies for natural disaster reconstruction. Inter-American Development Bank, Sustainable Development Department, Environment Division. https://www.academia.edu/download/71935987/getdocument.pdf
• HOPAK. (2020). Hopa Arama ve Kurtarma Derneği Şehir Ödülleri Sunusu.
• HOPAK. (2023). Hopa Arama ve Kurtarma Derneği Tüzüğü.
• Hürriyet. (2015, 26 Ağustos). Hopa yaralarını sarıyor: 8 kişinin öldüğü selde 3 kişi de kayıp. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/hopa-yaralarini-sariyor-8-kisinin-oldugu-selde-3-kisi-de-kayip- 29899508
• IFRC. (2025). What is a disaster. International Federation of Red Cross and Red Crescent Soci-eties. https://www.ifrc.org/our-work/disasters-climate-and-crises/what-disaster
• JALALİ, R. (2002). Civil society and the state: Turkey after the earthquake. Disasters, 26 (2), 120–139. https://doi.org/10.1111/1467-7717.00196
• KASAPOĞLU, A., & Ecevit, M. (2003). Impact of the 1999 East Marmara Earthquake in Turkey. Population and Environment, 24 (4), 339–358. https://doi.org/10.1023/A:1022453722574
• LASSA, J. A. (2018). Roles of non-government organizations in disaster risk reduction. Oxford Research Encyclopedia of Natural Hazard Science. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199389407.013.45
• LUNA, E. M. (2001). Disaster mitigation and preparedness: The case of NGOs in the Philippi-nes. Disasters, 25 (3), 216–226. https://doi.org/10.1111/1467-7717.00173
• MACİT, İ. (2019). Bütünleşik afet yönetiminde Sendai Çerçeve Eylem Planının beklenen etkisi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5 (1), 175–186. https://doi.org/10.21324/dacd.421564
• NATSİOS, A. S. (1995). NGOs and the UN system in complex humanitarian emergencies: Conf-lict or cooperation? Third World Quarterly, 16 (3), 405–420. https://doi.org/10.1080/01436599550035979
• OKUNOLA, O. H. (2024). Stakeholder engagement in disaster recovery: Insights into roles and power dynamics from the Ahr Valley, Germany. International Journal of Disaster Risk Reduction, 94, 104455. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2024.104960
• ÖZERDEM, A. (1999). Tiles, Taps And Earthquake-Proofing: Lessons For Disaster Manage-ment in Turkey. Environment and Urbanization, 15(2), 11:2., 177-180. https://dx.doi.org/10.1177/095624789901100215
• PLATT, S., & Drinkwater, B. D. (2016). Post-earthquake decision making in Turkey: Studies of Van and İzmir. International Journal of Disaster Risk Reduction, 17, 220–237. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2016.03.010
• REVTİUK, Y., & Ivanova, T. (2024). Implementation of the community resilience approach in crisis management of Ukraine. European Research Studies Journal, 27 (Special Issue A), 712–731. https://doi.org/10.35808/ersj/3745
• SANATKHAH, A. (2025). The role of non-governmental organizations in efficient flood crisis management. Disaster Prevention and Management Knowledge, 34 (1), 43–59. https://dpmk.ir/article-1-701-en.html
• SARI, B. (2022). AFAD ve FEMA stratejik planlarının afet yönetimi ve Sendai Çerçevesi açısın-dan analizi. Emergency Aid and Disaster Science, 2 (1), 10–18. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2974561
• BALABAN, M. Şenol (2024). SENDAI Afet Risk Azaltma Çerçevesi ve yerel yönetimlerde risk azaltma faaliyetleri ile ilişkisi bağlamında Türkiye kentleri. Şehir & Toplum, 28, 41–56. https://avesis.metu.edu.tr/yayin/0ab3103c- dab6-4076-9248-27b40ef091fe/sendai-afet-risk-azaltma-cercevesi-ve-yerel-yonetimlerde-risk-azaltma- faaliyetleri-ile-iliskisi-baglaminda-turkiye-kentleri
• Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı. (2023, 16 Şubat). Kahramanmaraş depremleri ve sivil toplum – Gözlem notları I. https://tusev.org.tr/kahramanmaras-depremleri-ve-sivil-toplum-gozlem-notlari-i-yayimlandi/
• United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR). (2005). Hyogo Fra-mework for Action 2005–2015: Building the resilience of nations and communities to di-sasters (HFA). https://www.unisdr.org/files/1037_hyogoframeworkforactionenglish.pdf
• United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNDRR). (2015). Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015–2030 (SFDRR). https://www.undrr.org/implementing-sendai-framework/what-sendai- framework
• Resmi Gazete. (2020). Afet ve Acil Durumlara İlişkin Hizmet Standartları ve Akreditasyon Esas-larının Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik. (2020, 29 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 31200). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/07/20200729-1.htm
• Turkish Red Crescent Society. (2006). International disaster response law: 1999 Marmara earthquake case study. Ankara: Turkish Red Crescent Society. https://disasterlaw.ifrc.org/sites/default/files/media/disaster_law/2020-09/report-turkey.pdf
• YILDIZ, M. (2024). Kamu politikası analizi: Kamusal sorunların teşhisi ve çözümü. Gazi Kitabe-vi