Research Article
BibTex RIS Cite

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme

Year 2020, Volume: 6 Issue: 9, 35 - 47, 27.06.2020
https://doi.org/10.31765/karen.722322

Abstract

Dokumacılık, insanlık tarihiyle başlayıp ihtiyaçlar gereği ortaya çıkan ve zamanla gelişip geçmişin izlerini de bünyesinde barındırarak günümüze kadar gelen bir sanattır. Anadolu’da her bölgenin dokuması geleneksel ve bölgesel özellikler taşımakta, yaşam kültürü, inançları, iklimi, kullanılan malzemenin bölgede bulunurluğu, ipliklerde kullanılan ve doğal boyalardan elde edilen renkler, üzerlerinde yer alan motifler, kullanım amacı vb. birtakım unsurlar belirleyici olmaktadır. Çalışma sahası olan Doğu Karadeniz Bölgesi, bu özelliklere sahip dokumaların bulunduğu ve geleneksel yöntemlerle, el tezgâhlarında yapılan bu dokumaların örneklerini bize sunmaktadır.
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yapılan saha çalışmalarında; Artvin ve Bayburt’ta ehram, Giresun’da Tamzara dokuması ile Tirebolu bezi, Rize’de Rize bezi (feretiko), Trabzon’da ise keşan dokuma ve futa peştamal, Trabzon ketanı (bezi) ya da tevek adı verilen bez dokumaların yapıldığı tespit edilmiştir. Bölgede bulunan bu dokumalar benzerlik ve farklılıklarıyla ele alınarak değerlendirilmiştir.

References

  • Akgün, Alper, (2016), Giresun İlinin Turizm Potansiyelinin Belirlenmesi, Yerel Halk ve Sektör Temsilcilerinin Algısı Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı.
  • Akıntürk, Nurettin, (2012), Her Yönüyle Trabzon/Çarşıbaşı, Ümit Ofset Matbaacılık.
  • Akpınarlı, Feriha ve Tozun, Hatice, (2007), “Bayburt Ehram (İhram) Dokumalarının Teknik ve Motif Özellikleri”, I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi, 01-02 Kasım 2007 Konya, Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları, 18-21.
  • Akpınarlı, H. Feriha ve Üner, İbrahim, (2018), “Geleneksel Tekstillerin Özellikleri ve Çeşitleri”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 133-145.
  • Atalayer, Günay, (1990), “Trabzon Peştamalları ve Dokumacılık”, Trabzon Dergisi, 4, 88-93.
  • Atlıhan, Şerife, (2016), “Kuzeybatı Anadolu’da Bezlerin Kullanım Alanları ve Desenleri”, 7th İnternational Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia (Bezce 2016), 92-100.
  • Aydın, Nazmiye, (2019), “Trabzon’da Yok Olan Dokuma Sanatı: “Ketan”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 13/26, 577-622.
  • Başaran, Fatma Nur, (2014), “Bayburt Yöresinde Geleneksel “Ehram Dokumacılığı” Üretim Teknikleri, Motif ve Kompozisyon Özellikleri”, Milli Folklor, 26/104, 151-166.
  • Develioğlu, Ferit, (2012), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat (Eski ve Yeni Harflerle), (29. Baskı), Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
  • Emir, Dursun Ali, (2005), Bayburt’ta Ehram, İstanbul: Aksiseda Matbaacılık Reklamcılık Turizm San. Ltd. Şti.
  • Hut, Davut, (2011), “Doğu Karadeniz’de Geleneksel Dokumacılık: Rize Keten Bezi (Feretiko) ve Sosyo-Ekonomik Etkileri”, Türk Kültür İncelemeleri Dergisi, 24, 23-62.
  • Koç, Fatma ve Kaya Durmaz, Leyla, (2016), “Tamzara Dokumacılığı ve Dokumanın Tanıtılmasına Yönelik Uygulamalar”, 7th International Istanbul Textile Conference, Anadolu’ya Doku”N”an Bezler, Bezce 2016, 21-23 Mart 2016, 754-764.
  • Kurdoğlu, Oğuz ve Cırık, Önder, Lise, Yıldıray, Çağlayan, Eray, Akkurt, Müjdat, Kandemir Sabit ve Welch, Geoff, Ayder Ekoturizm Planı, Doğa Derneği 2006; www.dogadernegi.org (01.09.2019).
  • Özger, Yunus, (2007), XIX. Yüzyılda Bayburt (1830-1900), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
  • Öztürk Güzel, Seda ve Sofuoğlu, Hicret Zeynep, (2018), “Trabzon Keşan Dokumaları ve Hazır Giyim Örnekleri”, 5. Uluslararası Güzel Sanatlar Sempozyumu, 25-26-27 Ekim 2018, 1. Baskı, Elâzığ: Asos Yayınları.
  • Öztürk, İsmail, (2016), “Yöresel Bez Dokumaların Değişime Uğraması, İşlev Değiştirmesi, Kaybolması”, 7th İnternational Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia, (Bezce 2016), 57-61.
  • Öztürk, Özhan, (2005), Karadeniz Ansiklopedik Sözlük 1, (1. Baskı), İstanbul: Heyamola Yayınları.
  • Salman, Fikri, (2004), “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 6, 13-42.
  • Sözen, Metin ve Tanyeli, Uğur, (2012), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, (12. Baskı) İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Sümerkan, Mustafa Reşat, (2008), Trabzon Yöresi Geleneksel El Sanatları, (I. Baskı), Trabzon: Serander Yayınevi.
  • Yağan Şahin Yüksel, (1978), Türk El Dokumacılığı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Yaşaroğlu, Hatice, (2016), “Ehramın Dili”, 7th İnternational Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia, (Bezce 2016), 167-181.
  • Yılmaz, Sezin ve Kaya Durmaz, Leyla, (2013), “Feretiko’nun Giysi Tasarımlarıyla Canlanması”, Akdeniz Sanat Dergisi, 6/12, 185-197.
  • Yormaz, Elif, (2018), “Rize Gazetesi’ne Göre Rize’de Ekonomik Durum (1931-1942)”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4/5, 121-139.
  • URL 1: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/kulturatlasi/ehram-dokumaciligi(02.03.2020)
  • El Sanatları Teknolojisi Ehram Dokumaya Hazırlık, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Ankara 2012.
  • Rize El Sanatları, Rize Halk Eğitim Merkez Müdürlüğü Yayınları (2. Baskı), Rize 2004.
  • T.C. Türk Patent ve Marka Kurumu, Resmi ve Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni, 56, Ankara 2019.
  • KAYNAK KİŞİLER Yücel Kaya (46), Trabzon İli Şalpazarı İlçesi-Şalpazarı Araştırma Derneği Başkanı-Şalpazarı Dokumaları Örnekleri (01.08. 2018)
  • Yücel Bayraktar (50), Rize İli Talip Kahraman El Sanatları Merkezi-Feretiko (Rize Bezi) Dokuma (19.07.2018)
  • Ömer Hamzaoğlu (48), Giresun İli Tirebolu İlçesi Halk Eğitim Merkezi Müdürü-Tirebolu Bezi (20.08.2019)
  • Şükran Kütükçü (57), Giresun İli Şebinkarahisar İlçesi Tamzara Mahallesi- Tamzara Dokuma Ustası-Tamzara Bezi (12.07.2019)
  • Fahriye Selçuk (74), Erzurum İli Palandöken İlçesi-Futa Peştamal (20.09.2019)
  • Selim Sılacı (?), Artvin İli Yusufeli İlçesi-Halk Eğitim Müdürü-Ehram Dokuma (18.09.2019)
  • Hamiyet Korkmaz (55), Bayburt Halk Eğitim Merkezi Usta Öğretici (24.04.2019).

A Trial on Traditional Fabrics Woven in the Eastern Black Sea Region

Year 2020, Volume: 6 Issue: 9, 35 - 47, 27.06.2020
https://doi.org/10.31765/karen.722322

Abstract

Weaving is an art that started with the history of humanity and emerged as a matter of necessity, and has evolved over time and incorporated the traces of the past. The weaving of each region in Anatolia has traditional and regional characteristics, its life culture, beliefs, climate, availability of the material used in the region, colors used in yarns and natural dyes, motifs on them, purpose of use, etc. a number of factors are decisive. The Eastern Black Sea Region, which is the study area, provides us with examples of these weavings with these characteristics and made with traditional methods on hand looms.
In the field studies carried out in the Eastern Black Sea
Region; It has been determined that ehram in Artvin and Bayburt, Tamzara weaving and Tirebolu cloth in Giresun, Rize cloth (feretiko) in Rize, and discovery weaving and futa loincloths, Trabzon ketan (cloth) or tevek. These weawings in the region have been evaluated with their similarities and differences.

References

  • Akgün, Alper, (2016), Giresun İlinin Turizm Potansiyelinin Belirlenmesi, Yerel Halk ve Sektör Temsilcilerinin Algısı Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı.
  • Akıntürk, Nurettin, (2012), Her Yönüyle Trabzon/Çarşıbaşı, Ümit Ofset Matbaacılık.
  • Akpınarlı, Feriha ve Tozun, Hatice, (2007), “Bayburt Ehram (İhram) Dokumalarının Teknik ve Motif Özellikleri”, I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi, 01-02 Kasım 2007 Konya, Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları, 18-21.
  • Akpınarlı, H. Feriha ve Üner, İbrahim, (2018), “Geleneksel Tekstillerin Özellikleri ve Çeşitleri”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 133-145.
  • Atalayer, Günay, (1990), “Trabzon Peştamalları ve Dokumacılık”, Trabzon Dergisi, 4, 88-93.
  • Atlıhan, Şerife, (2016), “Kuzeybatı Anadolu’da Bezlerin Kullanım Alanları ve Desenleri”, 7th İnternational Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia (Bezce 2016), 92-100.
  • Aydın, Nazmiye, (2019), “Trabzon’da Yok Olan Dokuma Sanatı: “Ketan”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 13/26, 577-622.
  • Başaran, Fatma Nur, (2014), “Bayburt Yöresinde Geleneksel “Ehram Dokumacılığı” Üretim Teknikleri, Motif ve Kompozisyon Özellikleri”, Milli Folklor, 26/104, 151-166.
  • Develioğlu, Ferit, (2012), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat (Eski ve Yeni Harflerle), (29. Baskı), Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
  • Emir, Dursun Ali, (2005), Bayburt’ta Ehram, İstanbul: Aksiseda Matbaacılık Reklamcılık Turizm San. Ltd. Şti.
  • Hut, Davut, (2011), “Doğu Karadeniz’de Geleneksel Dokumacılık: Rize Keten Bezi (Feretiko) ve Sosyo-Ekonomik Etkileri”, Türk Kültür İncelemeleri Dergisi, 24, 23-62.
  • Koç, Fatma ve Kaya Durmaz, Leyla, (2016), “Tamzara Dokumacılığı ve Dokumanın Tanıtılmasına Yönelik Uygulamalar”, 7th International Istanbul Textile Conference, Anadolu’ya Doku”N”an Bezler, Bezce 2016, 21-23 Mart 2016, 754-764.
  • Kurdoğlu, Oğuz ve Cırık, Önder, Lise, Yıldıray, Çağlayan, Eray, Akkurt, Müjdat, Kandemir Sabit ve Welch, Geoff, Ayder Ekoturizm Planı, Doğa Derneği 2006; www.dogadernegi.org (01.09.2019).
  • Özger, Yunus, (2007), XIX. Yüzyılda Bayburt (1830-1900), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
  • Öztürk Güzel, Seda ve Sofuoğlu, Hicret Zeynep, (2018), “Trabzon Keşan Dokumaları ve Hazır Giyim Örnekleri”, 5. Uluslararası Güzel Sanatlar Sempozyumu, 25-26-27 Ekim 2018, 1. Baskı, Elâzığ: Asos Yayınları.
  • Öztürk, İsmail, (2016), “Yöresel Bez Dokumaların Değişime Uğraması, İşlev Değiştirmesi, Kaybolması”, 7th İnternational Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia, (Bezce 2016), 57-61.
  • Öztürk, Özhan, (2005), Karadeniz Ansiklopedik Sözlük 1, (1. Baskı), İstanbul: Heyamola Yayınları.
  • Salman, Fikri, (2004), “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 6, 13-42.
  • Sözen, Metin ve Tanyeli, Uğur, (2012), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, (12. Baskı) İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Sümerkan, Mustafa Reşat, (2008), Trabzon Yöresi Geleneksel El Sanatları, (I. Baskı), Trabzon: Serander Yayınevi.
  • Yağan Şahin Yüksel, (1978), Türk El Dokumacılığı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Yaşaroğlu, Hatice, (2016), “Ehramın Dili”, 7th İnternational Istanbul Textile Conference on Fabrics Touching Anatolia, (Bezce 2016), 167-181.
  • Yılmaz, Sezin ve Kaya Durmaz, Leyla, (2013), “Feretiko’nun Giysi Tasarımlarıyla Canlanması”, Akdeniz Sanat Dergisi, 6/12, 185-197.
  • Yormaz, Elif, (2018), “Rize Gazetesi’ne Göre Rize’de Ekonomik Durum (1931-1942)”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4/5, 121-139.
  • URL 1: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/kulturatlasi/ehram-dokumaciligi(02.03.2020)
  • El Sanatları Teknolojisi Ehram Dokumaya Hazırlık, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Ankara 2012.
  • Rize El Sanatları, Rize Halk Eğitim Merkez Müdürlüğü Yayınları (2. Baskı), Rize 2004.
  • T.C. Türk Patent ve Marka Kurumu, Resmi ve Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni, 56, Ankara 2019.
  • KAYNAK KİŞİLER Yücel Kaya (46), Trabzon İli Şalpazarı İlçesi-Şalpazarı Araştırma Derneği Başkanı-Şalpazarı Dokumaları Örnekleri (01.08. 2018)
  • Yücel Bayraktar (50), Rize İli Talip Kahraman El Sanatları Merkezi-Feretiko (Rize Bezi) Dokuma (19.07.2018)
  • Ömer Hamzaoğlu (48), Giresun İli Tirebolu İlçesi Halk Eğitim Merkezi Müdürü-Tirebolu Bezi (20.08.2019)
  • Şükran Kütükçü (57), Giresun İli Şebinkarahisar İlçesi Tamzara Mahallesi- Tamzara Dokuma Ustası-Tamzara Bezi (12.07.2019)
  • Fahriye Selçuk (74), Erzurum İli Palandöken İlçesi-Futa Peştamal (20.09.2019)
  • Selim Sılacı (?), Artvin İli Yusufeli İlçesi-Halk Eğitim Müdürü-Ehram Dokuma (18.09.2019)
  • Hamiyet Korkmaz (55), Bayburt Halk Eğitim Merkezi Usta Öğretici (24.04.2019).
There are 35 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

Keziban Selçuk 0000-0002-3460-4457

Hüseyin Yurttaş 0000-0002-3968-5321

Publication Date June 27, 2020
Published in Issue Year 2020 Volume: 6 Issue: 9

Cite

APA Selçuk, K., & Yurttaş, H. (2020). Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6(9), 35-47. https://doi.org/10.31765/karen.722322
AMA Selçuk K, Yurttaş H. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme. KAREN. June 2020;6(9):35-47. doi:10.31765/karen.722322
Chicago Selçuk, Keziban, and Hüseyin Yurttaş. “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme”. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6, no. 9 (June 2020): 35-47. https://doi.org/10.31765/karen.722322.
EndNote Selçuk K, Yurttaş H (June 1, 2020) Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6 9 35–47.
IEEE K. Selçuk and H. Yurttaş, “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme”, KAREN, vol. 6, no. 9, pp. 35–47, 2020, doi: 10.31765/karen.722322.
ISNAD Selçuk, Keziban - Yurttaş, Hüseyin. “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme”. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6/9 (June 2020), 35-47. https://doi.org/10.31765/karen.722322.
JAMA Selçuk K, Yurttaş H. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme. KAREN. 2020;6:35–47.
MLA Selçuk, Keziban and Hüseyin Yurttaş. “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme”. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol. 6, no. 9, 2020, pp. 35-47, doi:10.31765/karen.722322.
Vancouver Selçuk K, Yurttaş H. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme. KAREN. 2020;6(9):35-47.

Cited By

Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Açık Erişim bir dergidir ve yayımladığı içeriği doğrudan açık erişime sunar. Dergi, yayımladığı içerikle bilimin Açık Erişim politikasıyla desteklenmesi ve geliştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bilinen standartlarda kaynak gösterilmesi koşuluyla, ticari kullanım amacı ve içerik değişikliği dışında kalan tüm kullanım (çevrimiçi bağlantı verme, kopyalama, baskı alma, herhangi bir fiziksel ortamda çoğaltma, dağıtma vb.) haklarını (ilgili içerikte aksi belirtilmediği sürece) Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC) lisansı aracılığıyla kullanıma sunmaktadır. İçeriğin ticari amaçlı kullanımı için dergi editöründen izin alınması gereklidir.

 

Creative Commons Lisansı
Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi'nin içeriği Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.