TÜRK VE RUS KAYNAKLARINA GÖRE KAFKAS İSLAM ORDUSU’NUN KAFKASYA HAREKÂTINA YENİ BİR BAKIŞ

Year 2020, Volume: 6 Issue: 11, 403 - 428, 28.12.2020

Marziye Memmedli , Muharrem Yunus Çelik

https://doi.org/10.31765/karen.798722

Cited By: 1

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Kafkasya politikası bu bölgede çıkarları olan İran ve Rusya gibi devletlerin politikasına ters düştüğünden Osmanlı Devleti sadece Kafkasya’nın Müslüman nüfusuna manevi yardımlarda bulunmakla yetinmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya bölgesine girmek için ilk ve tek fırsatını 1917 Bolşevik İhtilali sonrası Sovyet Rusya ile Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndaki müttefiki olan Almanya arasında imzalanan Brest Litovsk Barış Antlaşması’yla yakalamış ve bu fırsatı elden kaçırmamak adına anlaşmanın imzalanmasının hemen ardından bölgeye askeri harekâta başlamıştır. Bölgedeki Türk ve Müslüman halklarına yardım ve kendi devlet politikasını yürütmek adına özel olarak Kafkas İslam Ordusu’nu kurmuş ve bu ordu Kafkasya’daki Türk ve Müslümanların bölgedeki Ermeni-Bolşevik mezalimine karşı tek umut yeri olmuştur. Hem Güney Kafkasya’da kurulmuş olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hem Kuzey Kafkasya’daki Dağlı Cumhuriyeti, Kafkas İslam Ordusu’nu kendi kurtarıcısı olarak görmüş, bölgeye yerleşen Türk askerlerinin yardımlarıyla onlara karşı yapılan katliamın karşısında yer almıştırlar. Ancak Osmanlı Devleti’nin 1918 yılında imzaladığı Mondros Ateşkes Antlaşması bu yardımı kısa süreli kılmış ve Kafkas İslam Ordusu anlaşmanın maddelerine uygun olarak bölgeden çekilmek zorunda kalmıştır. Bu ise yeni kurulmuş devletleri Bolşeviklerin Kızıl Ordusu, çar taraftarlarının Beyaz Ordusu ve İtilaf devletlerinden bölgenin büyük kısmının manda hukukunu almış İngiltere karşısında zayıf duruma düşürmüş ve sonuçta Bolşeviklerin işgaliyle yeni kurulmuş cumhuriyetler tarih sahnesinden kaldırılmışlar.

Keywords

Osmanlı Devleti, Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Kuzey Kafkasya Dağlı Cumhuriyeti, Bolşevikler

References

• 1. Гаджиев А.-Г. Горская Республика 11 мая 1918 года (историческая правда и вымыслы) // Сборник материалов 1- й научно-практической конференции «История горских народов Кавказа (1917–1920 гг.) и независимая Горская Республика 11 мая 1918 года». Махачкала, 18–19 мая 1992 г. С. 25.
• 2. Berzeg, Sefer E. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922 I. Cilt Kafkasya Dağlıları Birliği’nin Kuruluşu, İstanbul: Birleşik Kafkasya Derneği, 2003
• 3. Göyüşov, Altay. “Kafkas İslam Ordusu’nun Dağıstan Harekâtı”, Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin Oluşumu, Editör: Mehmet Rıhtım-Mehman Süleymanov, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2012.