Prenatal Tanı Yöntemlerinde Etik, Yasal Durum ve Hemşirenin Sorumlulukları

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 91 - 98, 29.11.2025

Hatice Nur Nefes Pala , Nülüfer Erbil , Ebru Aydın , Hilal Gül Boyraz Yanık

Öz

ÖZET
“Prenatal tanı yöntemlerinde etik, yasal durum ve hemşirenin sorumlulukları konulu derleme çalışmamızda prenatal tanı testlerini açıklayıp, etik yönlerinden ve hemşirelerin bu konuda ki sorumluluklarından bahsetmek amaçlanmıştır. Bu nedenle Pubmed ve Google akademik veri tabanları kullanılarak anahtar kelimeler verilip literatür taraması yapılmıştır. 20. gebelik haftasından başlayıp ve doğum sonrası ilk bir haftayı içeren dönem prenatal dönem olarak bilinmektedir. Prenatal tanılama yöntemleri de fetüstaki genetik hastalıkları erken dönemde belirlemek ve uygun yöntemlerle tedavi etmek için kullanılmaktadır. Prenatal tanı yöntemleri invaziv ve non-invaziv yöntemler olarak ikiye ayrılmaktadır. Non-invaziv yöntemler; ikili, üçlü, dörtlü tarama testleri, maternal kanda fetal DNA ve USG’yi içermektedir. Koryonik villus örneklemesi (CVS), kordosentez, amniyosentez ise invaziv yöntemlere girmektedir. Bu yöntemler uygulanırken bazı etik ilkelere uyulması gerekir. Bu yöntemler; yararlılık, rıza, özerklik, eşitlik, adalet ve kapsayıcılık, seçim hakkıdır. Sağlık profesyonelleri olan biz hemşirelerin çiftlerin yanında olup onlara destekçi olması büyük önem taşımaktadır. ”

Anahtar Kelimeler

etik , hemşirelik , Prenatal Tanı Yöntemleri

Ethics, Legal Situation and Responsibilities of the Nurse in Prenatal Diagnosis Methods

Öz

“In our compilation study on ethics, legal status and responsibilities of nurses in prenatal diagnosis methods, it is aimed to explain prenatal diagnostic tests and talk about their ethical aspects and the responsibilities of nurses in this regard. For this reason, keywords were given and a literature review was conducted using Pubmed and Google academic databases. The period starting from the 20th week of pregnancy and including the first week after birth is known as the prenatal period. Prenatal diagnosis methods are also used to identify genetic diseases in the fetus at an early stage and to treat them with appropriate methods. Prenatal diagnosis methods are divided into invasive and non-invasive methods. Non-invasive methods; It includes double, triple and quadruple screening tests, fetal DNA in maternal blood and USG. Chorionic villus sampling (CVS), cordocentesis and amniocentesis are among the invasive methods. Some ethical principles must be followed when applying these methods. These methods; beneficence, consent, autonomy, equality, justice and inclusivity, the right to choice. It is of great importance that we, nurses, as health professionals, stand by the couples and support them.””

Anahtar Kelimeler

Prenatal diagnose methods , ethics , nursing

Kaynakça

• Alamillo, CM., Krantz, D., Evans, M., Fiddler, M., Pergament, E. (2013). Nearly a third of abnormalities found after first-trimester screening are different than expected: 10-year experience from a single center. Prenatal Diagnosis, 33(1), 251–256.
• Alvarez-Nava, F., Soto, M., Lanes, R., Pons, H., Morales-Machin, A., Bracho, A. (2015). Elevated second-trimester maternal serum ß-human chorionic gonadotropin and amniotic fluid alpha-fetoprotein as indicators of adverse obstetric outcomes in fetal Turner syndrome. Journal of Obstetric Gynecolgy, 41(1), 1891-1898.
• American College of Obstetricians and Gynecologists. (2016). Practice Bulletin No. 162: prenatal diagnostic testing for genetic disorders. Obstetrics and Gynecology, 127(1), 108.
• Atar, S., ve Şahinoğlu, S.(2023). Tıbbi olmayan cinsiyet seçimi: yeni teknolojiler – teknolojik gelişmeler ve etik tartışmalar. Türkiye Biyoetik Derneği, 10(2), 68-78.
• Aydoğmuş, S., Keskin, H.L., Avşar, A.F., Çelen, E., Kaya, S. (2007). 1 ve 2. trimesterde fetal anomali taraması. Editörler Kurulu.
• Aypar Akbağ, N.N., Aluş Tokat, M., Çeçe, Ö. (2020). Non-İnvaziv prenatal testlerde güncel yaklaşımlar: Hemşirelik, danışmanlık ve etik. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi, 17(1), 301-304.
• Başar, F. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Kadın sağlığına etkisi. ACU Sağlık Bilimleri Dergisi, 3, 131-137.
• Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. Kanun No:5013, Kabul Tarihi 03.12.2004.
• Burkhardt, MA., ve Nathaniel, AK. (2007). Ethics & issues in contemporary nursing. Canada: Thomson Delmar Learning. p. 40-65.
• Christian, E., Yu, C., Apuzzo, ML. (2014). Focused ultrasound: relevant history and prospects for the addition of mechanical energy to the neurosurgical armamentarium. World Neurosurgery, 82(3-4), 354-365.
• Chuenwattana, P., Phaophan, A., Mongkolchat, N., (2017). Effect of supportive information on anxiety levels in pregnant women awaiting amniocentesis results: A randomized controlled trial. Journal of the Medical Association of Thailand, 100(4), 374-381.
• Çamlar, M., ve Özer, F.D. (2023). Kök Hücre Çalışmaları. Turkiye Klinikleri Neurosurgery-Special Topics, 13(1), 33-37.
• Çıtak, G., Alparslan, Ö., Görücü, T. (2024). Primipar ve multipar gebelerin tarama testleri hakkında bilgi düzeylerinin karşılaştırılması. Bingöl Üniversitesi Sağlık Dergisi, 5(1), 142-151.
• Eftekhaari, TE., Nejatizadeh, AA., Rajaei, M., Soleimanian, S., Fallahi, S., Ghaffarzadegan, R.ett all. (2015). Ethical considerations in sex selection. Journal of Education and Health Promotion, 19, 4,32.
• Elger, T., Akolekar, R., Syngelaki, A., De Paco Matallana, C., Molina, F.S., Gallardo, A. Ett all. (2021). Fetal loss after chorionic villus sampling in twin pregnancy. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 58(1), 48-55.
• Esen, K., Öter, E.G., Hazar, HU. (2022). İnvaziv olmayan prenatal teste etik bakış. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 31(1), 60-69.
• Genetik Hastalıklar Tanı Merkezleri Yönetmeliği. Resmi Gazete. 1998. Tarih: 10.06.1998, Sayı No: 23368. Gök, S., Gök, B., Çetin, O. (2021). Kliniğimizde invazif prenatal tanı yöntemi olarak amniyosentez uygulanan olguların retrospektif değerlendirilmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 14(1), 215-221.
• Howe D. (2014). Ethics of prenatal ultrasound. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 28(3), 43-51.
• Hvistendahl M.(2011). Unnatural selection: Choosing boys over girls, and the consequences of a world full of men. Public Affairs, 337-340.
• İçel, K., ve Hepvar, M. (2022). Tıp ceza hukuku bağlamında kök hücre çalışmaları ve sorunları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(44), 678-694.
• Kırlangıç, M.M., Açmaz, G., Şahin, E., Madendağ, Y., Özdemir, F., Müderris,İ.İ.(2020). Dörtlü test yapılan hastaların perinatal sonuçlarının değerlendirilmesi. Perinatoloji Dergisi, 28(1), 28–35.
• Koçak, DY., Kızılkaya Beji, N., Büyükkkayacı Duman, N. (2017). Prenatal tanı yöntemlerinde etik yaklaşım. Journal of Academic Research in Nursing, 1(2), 86-90.
• Koyun, A., ve Örnek Büken, N. (2013).Bir eşitlik ve yaşama hakkı ihlali: Cinsiyet seçimi. Journal of Human Sciences, 10 (1), 34-46.
• Kömürcü, N., Demirci, N., Yıldız H., Ekşi, Z., Gürkan, CÖ., Potur, CD ve arkadaşları (2012). Evaluation of perinatology nursing certificate program procedia. Social and Behavioral Sciences, 47(1), 1130-1134. Macklin, R. (2010). The ethics of sex selection and family balancing. Seminars in reproductive medicine, 28(4), 315-321.
• Mascio, D., Khalil, A., Rizzo, G., Buca, D., Liberati, M., Martellucci, CA. (2020).Risk of fetal loss following amniocentesis or chorionic villus sampling in twin pregnancy: systematic review and meta-analysis. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 56(5), 647–655.
• Merih, Y., İliter, F., Coşkuner Potur, D., Alioğulları, A. (2018). Prenatal tanı testleri sonrasında riskli gebelik tanisi alan gebelerin sürece yönelik görüşleri. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 4(1), 1-19.
• Organisatıon for Economic Co-Operation and Development (OECD) 2007. Guidelines for quality assurance in molecular genetic testing. ESHG. http://www.oecd. org/sti/biotech/38839788.pdf.
• Pala, E., Yiğitbaş, K., Alın M. A, Demirkol M, Olcar EG, Cesur F.B ve arkadaşları (2021). Gebelerde prenatal tanı testlerinin ve sonuçlarının farkındalığı: Gaziantep’te yapılan kesitsel bir çalışma. Van Sağlık Bilimler Dergisi, 14(1), 1-6.
• Salomon Z, Alfirevic F, Costa, R.L., Figureas, D., Ghi, T., Glanc, P. ett all.(2019). ISUOG Practice Guidelines: ultrasound assessment of fetal biometry and growth. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 53, 715–723.
• Seven, M., Eroglu, K., Akyüz, A., & Ingvoldstad, C. (2017). Educational needs of nurses to provide genetic services in prenatal care: A cross‐sectional study from Turkey. Nursing & Health Sciences, 19(3), 294-300.
• Stokowski, R., Wang, E., White, K., Batey, A., Jacobsson, B., Brar, H. (2015). Clinical performance of non‐invasive prenatal testing.(NIPT) using targeted cell‐free DNA analysis in maternal plasma with microarrays or next generation sequencing (NGS) is consistent across multiple controlled clinical studies. Prenatal Diagnosis, 35(1), 1243-1246.
• Şeker, E., Elçi, E., Öçal, A., Yalınkaya, A. (2020). Amniyosentez uygulanan 217 olgunun analizi. Dicle Medical Journal, 47 (2),431-438.
• Tanvisut, R., Wanapirak, C., Piyamongkol, W., Sirichotiyakul, S., Tongprasert, F., Srisupundit, K.et all (2020). Cordocentesis-associated fetal loss and risk factors: single-center experience with 6650 cases. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 56(1), 664 – 667.
• Tekin, N. (2010) “Kök Hücre Kavramı ve Kök Çalışmalarının Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi”. Terazi Hukuk Dergisi, 41, 149-170.
• Touraine, J.L., Raudrant, D., Royo, C.et all. (1989). In-utero transplantation of stem cells in bare lymphocyte syndrome. Lancet, 1, 1382.
• Wieacker, P., ve Steinhard, J. (2010). The prenatal diagnosis of genetic diseases. Deutsches Ärzteblatt Internatıonal, 07(48), 857–62.
• World Health Organization (WHO) 2003. Review of Ethical Issues in Medical Genetics, Prenatal Diagnosis: Indications and Societal Effects. 62-63.
• World Health Organization.(2011). Sex Selection and Discrimination.http://www.who.int/genomics/gender/en/index4.html.
• Vanstone, M., King, C., de Vrijer, B., & Nisker, J. (2014). Non-invasive prenatal testing: ethics and policy considerations. Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada, 36(6), 515-526.
• Yılmazer Yönder, E. (2020). Tıbbi Terminasyon Yapılan ve Gestasyonel Yaşı 12-24 Hafta Olan Fetüslerin Prenatal Ultrasonografi ve Postmortem İnceleme Bulgularının Karşılaştırılması. Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.