İklim Değişikliği Bağlamında Küre Dağları Milli Parkı’nda Sıcaklık ve Yağış ile Yıllık Halka Gelişimi Arasındaki İlişkiler

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 83 - 96, 26.03.2025

Selinay Atay , Cemil İrdem

https://doi.org/10.17475/kastorman.1660582

Abstract

Çalışmanın amacı: Bu çalışmanın amacı, Küre Dağları Milli Parkı'ndaki sarıçam, göknar ve karaçamın üst ve alt yetişme sınırlarında sıcaklık ve yağışın yıllık halka büyümesi üzerindeki etkisini belirlemektir.
Çalışma alanı: Karadeniz bölgesinin Batı Karadeniz bölümünde bulunan Küre Dağları Milli Parkı Kastamonu ili Pınarbaşı, Azdavay, Cide ve Şenpazar ilçeleri ile Bartın ili merkez ve Ulus ilçeleri sınırlarında arasında bulunmaktadır. Bu park, Türkiye’deki 9 sıcak noktadan birisidir.
Materyal ve yöntem: Dendrokronolojik analizler için sarıçam, göknar ve karaçam alt ve üst yetişme sınırlarından artım bulguları kullanılarak örnekler alınmıştır. Alınan örneklerin ölçümleri LINTAB-TSAP ölçüm sistemi kullanılarak 0.01 mm duyarlılıkta yapılmıştır. İklim-halka ilişkilerinin analizinde Dünya Meteoroloji Örgütü Bölgesel İklim Merkezi’nin web sitesinden alınan 0.5° x 0.5° grid çözünürlüklü iklim verileri kullanılmıştır. İklim verileri ile yıllık halka gelişimi arasındaki istatistik ilişkileri ortaya koymak için Tepki Fonksiyonları hesaplanmıştır.
Temel sonuçlar: Elde edilen sonuçlara göre, çalışma sahasındaki ağaçlarda yıllık halka gelişimi tüm lokasyonlar için Haziran ve Temmuz aylarındaki aylık toplam yağış artışlarından tüm kronolojilerde olumlu yönde, bir önceki yılın Kasım ayı ile Ocak, Şubat, Eylül ve Ekim aylarında ise olumsuz yönde etkilenmiştir.
Araştırma vurguları: Bu çalışmada yağış ve yıllık halka gelişimi arasında mart- ağustos aylarında pozitif ilişki bulunmuştur. Sıcaklık- yıllık halka ilişkileri ilkbahar aylarında tüm yörelerde pozitif yönlüdür.

Keywords

Yıllık Halka, Küre Dağları Milli Parkı, İklim Değişikliği, Dendroklimatoloji

Relationships Between Temperature and Precipitation Conditions and Tree- Ring Growth in Küre Mountains National Park in the Context of Climate Change

Abstract

Aim of study: The aim of this study was to determine the effect of temperature and precipitation on annual ring growth at the upper and lower growth limits of Scots pine, fir and black pine in the Küre Mountains National Park.
Area of study: Küre Mountains National Park located in the Western Black Sea part of the Black Sea Region, is located between the borders of Pınarbaşı, Azdavay, Cide and Şenpazar districts of Kastamonu province and the central and Ulus, districts of Bartın province. This park is one of the 9 Hotspots in Türkiye.
Material and method: For dendrochronological analyses, samples were taken from the lower and upper growth limits of Scots pine, fir and black pine using increment borers. Measurements of the samples taken were made using the LINTAB-TSAP measurement system with a sensitivity of 0.01 mm. In the analysis of climate-tree ring relations, climate data with a resolution of 0.5° x 0.5° grid, taken from the website of the World Meteorological Organization Regional Climate Center, were used. Response Functions were calculated to reveal the statistical relationships between climate data and tree ring growth.
Main results: According to our results, tree ring growth on trees in the research area is positively affected by the increases in monthly total precipitation in June and July for all site all chronologies and negatively affected by November of the previous year and January, February, September and October of the current year.
Research highlights: In this study, a positive relationship was found between precipitation and tree-ring growth in March-August. Temperature tree-ring relationships were positive in spring in all sites.

Keywords

Tree Ring, Küre Mountains National Park, Climate Change, Dendroclimatology

References

• Akçakaya, A., Sümer, U.M., Demircan, M., Demir, Ö., Atay, H., Eskioğlu, O., Gürkan, H., Yazıcı, B., Kocatürk, A., Şensoy, S., Bölük, E., Arabacı, H., Açar, Y., Ekici, M., Yağan, S. & Çukurçayır, F. (2015). Yeni senaryolarla Türkiye iklim projeksiyonları ve iklim değişikliği-TR2015-CC. Meteoroloji Genel Müdürlüğü yayını, Ankara, Türkiye. https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/iklim-degisikligi-projeksiyon2015.pdf
• Akkemik, Ü. (1997). Batı Akdeniz bölgesindeki Pinus nigra arn. ve Abies cilicia carr. taksonlarında dendrokronolojik araştırmalar (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Akkemik, Ü. (2000). Tree-ring chronology of Abies cilicica Carr. in the Western Mediter. region of Turkey and its response to climate. Dendrochronologia, 18: 73-81.
• Akkemik, Ü. (2004). Dendrokronoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını (in Turkish). İstanbul.
• Alkan, İ. & İrdem. C. (2023). The effect of climate on tree-ring of Fir, Spruce and Scots pine in Karçal Mountains . Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24(1), 206-217. https://doi.org/10.17474/artvinofd.1246843
• Atalay. İ. (2015). Ekosistem Ekolojisi ve Coğrafyası. İzmir: Meta Basım.
• Atalay, İ. & Efe, R. (2015). Türkiye Biyocoğrafyası. META Yayınları, İzmir
• Belkayalı, N. & Aydın, M. (2016). Küre Dağları Milli Parkı su kaynaklarının rekreasyonel amaçlı kullanımı. Türk Tarım–Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(10), 893-902, 2016
• Biondi, F. & Waikul, K. (2004). DENDROCLIM (2002) A CCC program for statistical calibration of climate signals in tree-ring chronologies. Comp. Geosci., 30, 303-311
• Bozkurt, A.E., Şahan E.A. & Köse, N. (2021). Growth responses of Pinus sylestris L. to climate from the Southeastern limit of its natural distribution area, Turkey. Dendrochronologia, 70, 125897. https://doi.org/10.1016/j.dendro.2021.125897
• Cook, E. (1985). A time series analysis approach to tree-ring standardization. Unpublished PhD dissertation, University of Arizona, Tucson.
• Çoban, G. & Göktuğ, T.H. (2019). Küre Dağları ve Ilgaz Dağı Milli Parklarında ziyaretçi yönetim araçlarının değerlendirilmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(3), 700-712. https://doi.org/10.24011/barofd.523807
• Dağdeviren, N. (2002). Dendrochronological studies on gymnosperm taxa growing naturally in Kaz Mountains. Master Thesis, Istanbul University Institute of Science and Technology, İstanbul.
• Dağdeviren, N., Akkemik, Ü. & Dalfes, H. N., (2004), Dendroklimatolojik Analizlerde Tepki Fonksiyonunun Kullanımı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 54(2).
• Demircan, M., Demir,Ö., Atay,H., Eskioğlu, O., Tüvan, A. & Akçakaya, A., (2014). “Climate change projections for Turkey with new scenarios”, The Climate Change and Climate Dynamics Conference-2014 – CCCD2014, 8-10 Ekim, İstanbul, Türkiye, pp 72-81.
• Doğan, M. (2014). Sandıras Dağı'nda (Muğla) fiziki coğrafya ve dendroklimatoloji araştırmaları (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı, İzmir.
• Fisher, B., Nakicenovic, N., Alfsen, K., Corfee, M.J., De la Chesnaye F., Hourcade, J.C., Jiang, K., Kainuma, M., La Rovere E, Matysek A, Rana A, Riahi K, Richels R, Rose S, Van Vuuren DP, Warren R (2007). Issues related to mitigation in the long-term context”, In: Climate change (2007) Mitigation. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA..
• Fritts, H. C., (1976) Tree Rings and Climate, Academic Press London.
• Grissino-Mayer, H.D. (2001). Evaluating crossdating accuracy: a manual and tutorial for the computer program Cofecha Tree-Ring Research, 57(2), 205-221.
• Güner, H.T. (2010). Sakarya Havzası Akım Verilerinin Dendroklimatolojik Yöntemlerle Rökonstrüksiyonları (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Eksi, G., & Cimen, A. O., (2018). Resimli Türkiye florası Cilt 2 [Illustrated flora of Turkey vol. 2]. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, İstanbul.
• Gürkan, H., Arabacı, H., Demircan, M., Eskioğlu, O. & Şensoy, S. (2016). Temperature and precipitation projections based on GFDLESM2M using RCP4.5 and RCP8.5 scenarios for Turkey, Turkish J Geographical Sci, 14(2), 77-88. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000174
• Holmes, R.L. (1983). Computer-assisted quality control in tree-ring data and measurements. Tree-ring Bulletin, 43, 69-78.
• IPCC, (2008). Towards new scenarios for analysis of emissions, climate change, impacts, and response strategies, IPCC Expert Meeting Report on New Scenarios, Noordwijkerhout, Intergovernmental Panel on Climate Change.
• IPCC, (2013). Climate Change 2013, The Physical Science Basis, Working Group I Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, England.
• İrdem, C. (2019). Analysis of Elmacık Mountain and ıts surroundings by dendroclimatological and dendrogeomorphological methods. Karabuk University Institute of Social Sciences, Published Doctoral Thesis.
• İrdem, C. (2022). Effects of Temperature and Precipitation on Tea Yield in Turkey. https://doi.org/10.47115/bsagriculture.1056132
• İrdem, C. & Coşkun, M. (2023) Annual Mean Total Precipitation Reconstruction of the Elmacık Mountain and Its Surroundings for 1858-2015 Using Scots Pine Tree Rings http://dx.doi.org/10.26650/jgeog2023-1263882
• Kale, M.M. (2020). İklim Değişikliği Çerçevesinde Ankara İli Ana Su Havzaları Gelecek Projeksiyonu: Sakarya ve Batı Karadeniz Havzaları, Coğrafi Bilimler Dergisi/ Turkish Journal of Geographical Sciences, 18(2), 191-215, doi: 10.33688/ aucbd.732831.
• Köse, N., (2007). Batı Anadolu’da İklim Değişkenliği Ve Yillık Halka Gelişimi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Köse, N., Akkemik, Ü., Dalfes, H.N. & Özeren, M.S. (2011). Tree-ring reconstructions of May–June precipitation of western Anatolia. Quaternary Research, 75, 438-450, 2011. https://doi.org/10.1016/j. yqres.2010.12.005.
• Köse, N., Guner, H.T., Harley, G.L. & Guiot, J. (2017). Spring temperature variability over turkey since 1800 ce reconstructed from a broad network of tree- ring data. Climate of The Past, 13, 1-15. https://doi.org/10.5194/cp-13-1-2017
• Martin-Benito, D., Ummenhofer, C.C., Köse, N., Güner, H.T. & Pederson, N. (2016). Tree-ring reconstructed May-June precipitation in the Caucasus since 1752 CE. Climate Dynamics, 47, 3011-3027. https://doi.org/10.1007/s00382-016-3010-1
• Martin-Benito, D., Pederson, N., Köse, N., Doğan, M., Bugmann, H., Mosulıshvılı, M., & Bigler, C. (2018). Pervasive effects of drought on tree growth across a wide climatic gradient in the temperate forests of the Caucasus. Global Ecology and Biogeography, 27(11):1314-1325. https://doi.org/10.1111/geb.12799
• Martin-Benito, D., Pederson, N., Lanter, C., Köse, N., Doğan, M., Bugmann, H., & Bigler, C. (2019). Disturbances and Climate Drive Structure, Stability, and Growth in Mixed Temperate Old-growth Rainforests in the Caucasus. Ecosystems, 1-16. https://10.1007/s10021-019-00462-x
• Özel, H.B., Yaman, B. & Varol, T. (2021). The effect of climate on radial growth of Scots pine (Pinus sylvestris L.) In a coastal mixed stand in Kapısuyu, Bartın, Turkey. Indonesian Journal of Forestry Research, 8(2), 187-197. https://doi.org/10.20886/ijfr.2021.8.2
• Özkan, Z.C. (1990). Dendrochronological studies on eastern Spruce (Picea orientalis (L.) Link.) in Turkey. Black Sea Technical University Graduate School of Natural and Applied Sciences, Doctorate Thesis.
• Riahi, K., Rao, S., Krey, V., Cho, C., Chirkov, V., Fischer, G., Kindermann, G., Nakicenovic, N., & Rafaj, P. (2011). RCP 8.5 - A scenario of comparatively high greenhouse gas emissions. Climatic Change (2011) 109: 33.
• Schweingruber, F.H. (1988). Tree rings, Basics and applications of dendrochronology, Kluwer Academic Publishers, 0-7923-0559-0(PB) Netherlands.
• Şen, G. & Erkan Buğday, S. (2015). Kastamonu İlinde Çeşitli Statülerde Koruma ve Kullanma Amaçlı Belirlenmiş Alanlar. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 15(2), 214-230 http://dx.doi.org/10.17475/kuofd.62142
• Usta, N. & Tavşanoğlu, Ç. (2023). Anadolu endemiği Kazdağı göknarı (Abies nordmanniana (Stev.) subsp. equi-trojani (Aschers. & Sint. ex Boiss) Coode et Cullen): Bildiklerimiz ve araştırma gereksinimleri. Turkish Journal of Forestry, 24(3), 329-345. Doi: 10.18182/tjf.1293159
• Yaman, B. & Sarıbaş, M. (2004). Bartın-Kumluca Sarıçam (Pinus Sylvertris L.)'larında Dendroklimatolojik Araştırmalar (Pinus sylvestris L.). Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(1), 129-135.
• Yurtseven, N. (2021). Yamanlar Dağı’nda (İZMİR) Dendrokronolojik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.