HZ. MÛSA VE ÖLÜM MELEĞİ” İLE İLGİLİ RİVÂYET ÇERÇEVESİNDE İSLAM ÂLİMLERİNİN SAHÎH HADÎSLERE YAKLAŞIM TARZINA DÂİR BİR İNCELEME

Year 2017, Issue: 4, 193 - 212, 01.11.2017

Doç. Dr. Yunus Emre Gördük

https://doi.org/10.31120/0.2018.47

Abstract

Bu makalede, sahîh bir hadîs çerçevesinde İslam âlimlerinin hadîslere yaklaşımı

ele alınmaktadır. Hem Buhârî hem de Müslim’de yer alan söz konusu rivâyette

Hz. Mûsa’nın, insan suretinde gelen ölüm meleğine tokat vurduğu ve onun

gözünü çıkardığı anlatılmaktadır. Daha sonra hayatla ölüm arasında muhayyer

bırakılan Hz. Mûsa kendi isteğiyle ölümü seçmiştir. Bir peygamberin ölüm

meleğine vurması, meleğin gözünün kör olması, Allah’ın verdiği görevi yerine

getirmeden geri dönmesi gibi hususlar bu hadîsin inkâr edilmesine yol açmıştır.

Nitekim bunları akıl ile kavramanın zorluğu ortadadır. Gördüğümüz kadarıyla

İslam âlimleri bu hadîs için makul ve başarılı te’viller yapmışlar, özellikle de

akla aykırılık gerekçesiyle inkâr yoluna gitmemişlerdir. Âyetlerde olduğu gibi

bazı hadîslerde de müteşâbih unsurların bulunduğu ve bunların dünya aklıyla

tam olarak kavranamayacağı belirtilmiştir. Bu durum bize, metodolojik olarak

eğer bir hadîsin sahîh olduğu konusunda ittifak varsa her şeyden önce ona

güven ve teslimiyetle yaklaşıldığını göstermektedir. Çalışmada ilgili görüşlerine

yer verilen on iki müellifin de takip ettiği ortak çizgi budur.

Keywords

Hz. Mûsa, ölüm meleği, tokat, sahih, te’vîl

A Review of Muslim Scholars' Approach to Sahih (Authentic) Hadiths in the Context of the Narration on Prophet Moses and the Angel of Death

Abstract

This article deals with the approach of Islamic scholars to the hadiths in the

context of one sahih hadith. Both Bukhari and Muslim narrations mention

that Moses slapped the angel of death (who was in human form) and removed

his eye. Then prophet Moses was given freedom of choice between life and

death and chose death in his own accord. Points such as a prophet striking an

the angel of death an angel becoming blind, his return without fulfilling the

duty given by Allah led to the denial of this hadith. Indeed, the difficulty of

conceiving such matters is evident. As far as we can see, Islamic scholars have

made reasonable and succesful explanations for this hadith and they haven’t

gone into denial because of logical contradiction. It is stated that there are figurative

(mutashabih) elements in some hadith just like in some verses (ayat) and

that they can not be fully comprehended with worldly understanding. This

situation shows us methodologically that if there is concensus of scholars that a

hadith is authentic, it is first of all approached with trust and submission. This

is the common path followed by the twelve authors whose views on the subject

are included in this article.

Keywords

angel of death, slap, authentic, interpretation

References

• Abdürezzak es-San’ânî, İbn Hemmâm Ebû Bekir el-Himyerî el-Yemânî (v. 211/826), el-Musannef, I-XI, thk.: Habîburrahman el-A’zamî, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut 1983. Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah İbn Muhammed b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî (v. 241/855), Müsned, I-XLV, thk.: Şuayb el-Arnaût/Âdil Mürşid vd., Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2001. Aliyyü’l-Kârî, Ali b. Muhammed Ebu’l-Hasan Nûreddin el-Herevî (v. 1014/1607), Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâtü’l-Mesâbîh, I-IX, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1422/2002. el-Buhârî, Ebû Abdullah İsmail b. İbrahim el-Cu‘fî (v. 256/870), Sahihu’l-Buhârî, I-IX, thk.: Muhammed Züheyr b. Nasır en-Nasır, Dâru Tavki’n-Necât, Beyrut 2002. el-‘Irâkî, Ebû’l-Fadl Zeynüddîn Abdurrahîm (v. 806/1404), Tarhu’t-Tesrîb fî Şerhi’t- Takrîb (Eseri, müellifin oğlu Ahmed b. Abdürrahim Veliyyüddîn el-Kürdî er-Râzyânî [v. 826/1424] tamamlamıştır.), I-VIII, Mısır, trz. İbn Battâl, Ebû’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdilmelik (v. 449/1057), Şerhu Sahîh-i Buhârî, I-X, thk.: Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim, Mektebetü’r-Rüşd, II. bs., Riyad 2003. İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâlüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (v. 597/1201), Keşfü’l-Müşkil min Hadîsi’s-Sahîhayn, I-IV, thk.: Ali Hüseyin el-Bevvâb, Dâru’l-Vatan, Riyad trz. İbn Fûrek, Muhammed b. el-Hasan el-Ensârî el-Isbahânî, Müşkilü’l-Hadîs ve Beyânuhu, thk.: Muhammed Musa Ali, Âlemu’l-Kütüb, Beyrut 1985. “Hz. Mûsa ve Ölüm Meleği” İle İlgili Rivâyet Çerçevesinde İslam Âlimlerinin İbn Hacer el-Askalânî, el-Hâfız Ebu’l-Fadl Şihabüddin Ahmed b. Ali (v. 852/1448), Fethü’l-Bârî Alâ Sahîhi’l-Buhârî, I-XIII, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1379/1959. İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temîmî el-Büstî (v. 354/965), Sahîhu İbn Hibbân, I-XVIII, thk.: Şuayb el-Arnavut, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1988. İbn Kayyim el-Cevziye, Muhammed b. Ebî Bekir b. Eyyub Sa’d Şemsüddîn (v. 751/ 1350), İddetü’s-Sâbirîn ve Zahîretü’ş-Şâkirîn, Dâru İbn Kesîr, Beyrut/Mektebetü Dâri’t-Türâs, Medîne, 1409/1989. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (v. 276/889), Te’vîlu Muhtelifi’l-Hadîs, el-Mektebü’l-İslâmî/Müessesetü’l-İşrâk, Beyrut 1999. İbn Râhûye, Ebû Yakub İshâk b. ibrahim b. Mahled b. İbrahim el-Hanzalî (v. 238/853), Müsnedu İshâk b. Râhûye, I-V, thk.: Abdülgafur b. Abdülhak el-Belûşî, Mektebetü’l-İman, Medine 1991. el-Kastalânî, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdilmelik el-Kuteybî el-Mısrî, (v. 923/1517), İrşâdu’s-Sarî li-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, I-X, Matbaatu’l- Kübra el-Emîriyye, Mısır 1323/1905. el-Keşmîrî, Muhammed Enver Şah b. Muazzam Şah el-Hindî ed-Diyobendî (v. 1934), Feydu’l-Bârî alâ Sahîhi’l-Buhârî, I-VI, thk.: Muhammed Bedru Âlem el-Mîrtehî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1426/2005. el-Kelâbâzî, Ebûbekir Muhammed b. Ebî İshak b. İbrahim b. Yakub (v. 380/990), Bahru’l-Fevâid (Meânî’l-Ahbâr), thk.: Muhammed Hasan İsmail-Ahmed Ferid el-Mezîdî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1999. Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Âmir el-Medenî (v. 179/795), el-Muvattâ, I-VIII, thk.: Muhammed Mustafa el-A’zamî, Müessesetü Zâyid b. Sultan Âl-i Nehyân li’l-A’mâli’l- Hayriyye ve’l-İnsâniyye, Abu Dabi 2004. Ma‘mer b. Ebî ‘Amr Râşid el-Ezdî (v. 153/770), el-Câmi‘ (Abdürrezzak’ın el-Musannef’inin X. ve XI. cildi olarak neşredilmiştir.), thk.: Habîburrahman el-A‘zamî, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut 1403/1983. Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî (v. 261/875), Sahih, I-V, thk.: Muhammed Fuâd Abdulbakî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut trz. en-Nesâî, el-İmam Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb (v. 303/915), Sünen, I-VI, thk.: Abdülğaffar Süleyman el-Bendârî-Seyyid Küsrevî Hasan, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1991. en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref (v. 676/1277), el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Müslim b. Haccâc, I-XVIII, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1971. Nursî, Bedîüzzaman Said (v. 1960), Mektûbat, Envâr Neşriyat, İstanbul 1993. Elektronik Kaynak Polat, Selahattin, “Mamer b. Râşid ve Câmi‘’i”, Hadis Usulü (http://www.hadisusulu. com/biyografi/mamer-b-rasid-ve-camii.html, erişim tarihi: 27/02/2017).