Bediüzzaman Said Nursi’s Understanding of Allegorical/İshari Meaning

Year 2025, Volume: 10 Issue: 19, 8 - 37, 30.06.2025

Ali Bakkal

Abstract

Bediuzzaman Said Nursi has been subjected to some criticism because of the fact that the Qur’an points to Risale-i Nur through the Allegorical/isarî meaning however the sign of the indication has been accepted as a strong form of evidence in the methodology of Islamic jurisprudence (usul al-fiqh) and in the field of exegesis/tafsir, Allegorical exegesis has emerged as a method and a type of exegesis. In fact, the criticisms directed at Bediuzzaman are not about the concept of ʻthe indication's evidence’, but rather about his assertion that the Qur’an points to Risale-i Nur through this means. In this regard it is important to know Bediuzzaman’s understanding of “ishari meaning”. The aim of this study is to reveal his views on this issue. Bediuzzaman has made a clear definition on this issue. Although Islamic scholars disputed on the definition and scope of the ishari meaning. According to him, the ishari meaning is “An individual that one of the around many repetitions of the universal meaning”. İn the science of logic “universal/kulli” in the methodology of jurisprudence its equivalent is “general/amm.” According to him, âmm/general term does not indicate hâss/specific term through any of the three ways of indication concretely it does not specifically point to any particular individual of his own. Certain indicators are needed In order to establish a concrete and specific relationship between âmm and hâss such as coincidence/tevafuk and the occurrence of the event and the abjad calculation and the arrangement of the wording. Bediuzzaman limited the use of ishari meaning to unseen-gaybî news and the miraculous nature of the Qur’an and indications related to the Risale-i Nur; he did not use it as evidence in issues of blief and practice. He also considered it problematic to replace the meaning that established by the explicit indication of the wording and to engage excessively with ishari meaning.

Keywords

Tafsir , İndication , Universal meaning , Allegorical Meaning , Said Nursi

BEDİÜZZAMAN SAİD NURSÎ’NİN İŞARÎ MÂNÂ ANLAYIŞI

Abstract

Bediüzzaman Said Nursî, “işarî mânâ” yoluyla Kur’an’ın Risale-i Nur’a işaret ettiğini söylemesi sebebiyle bazı eleştirilere maruz kalmıştır. Oysa işaretin delâleti fıkıh usulünde güçlü bir delâlet şekli olarak kabul edilmiş, tefsir ilminde de işarî tefsir bir metot ve bir tefsir çeşidi olarak ortaya çıkmıştır. Aslında Bediüzzaman’a getirilen eleştiriler “işaretin delâleti” kavramına değil, onun, Kur’an’ın bu yolla Risale-i Nur’a işaret ettiğini ileri sürmesinedir. Bu bakımdan Bediüzzaman’ın “işarî mâna” anlayışının bilinmesi önemlidir. Bu çalışmanın amacı da onun bu konudaki görüşlerini ortaya koymaktır. İslâm âlimleri işarî mânânın tanımı ve kapsamı konusunda ihtilaf etmekle birlikte, Bediüzzaman bu konuda net bir tanım ortaya koydmuştur. Ona göre işarî mânâ, “küllî mânânın müteaddit efradından bir ferdi”dir. Mantık ilmindeki “küllî”nin karşılığı fıkıh usûlünde “âmm”dır. Ona göre âmm, hassa delâlet-i selâseden hiçbirisiyle delâlet etmez; herhangi bir ferdini özel olarak işaret etmez. Âmmın şamil olduğu ferdin onun kapsamında olduğunu anlamak için haricî bir emareye ihtiyaç vardır. Bediüzzaman, tevafuk, olayın gerçekleşmiş olması, ebced hesabı, lafzın tertibi gibi karinelerle âmmın hassa bağlanabileceğini göstermiştir. İşarî mânânın kullanımını gaybî haberler, Kur’an’ın i’cazı ve Risale-i Nur’a işaret alanlarıyla sınırlı tutmuş; itikadî ve amelî konularda bir delil gibi kullanmamıştır. Ayrıca işarî mânanın lafzın açık delâletiyle sabit olan mânâ yerine konulmasını ve işarî mânâ ile fazlaca meşgul olunması sakıncalı bulmuştur.

Keywords

Tefsir , Delalet , Külli mana , İşari mana , Said Nursi

References

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 445; Öztoprak. Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Akgündüz, Ahmet. “İşârî Tefsir, Cifir İlmi ve Bedîüzzaman”. Erişim 2 Şubat 2025. https://sorularlarisale.com/makale/ Alper, Mahir Ömer. “Küllî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/539-540. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Aslan, Nasi ve Dokgöz, Derviş. “Fıkıh Usulündeki ‘İşaretin Delaleti’ ile İşârî Tefsirlerdeki ‘Ayetin İşareti’nin Karşılaştırılması”. Usul İslâm Araştırmaları Dergisi 36 (2021), 29-54. https://doi.org/10.56361/usul.977121.
• Ay, Mahmut. “İşârî Tefsirde İ‘tibâr/Analoji Yöntemi”. Dinî ve Felsefî Metinler Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama Ve Algılama Sempozyumu (Bildiriler). ed. Bayram Ali Çetinkaya (İstanbul: Ege Basım, 2012), 748-750.
• Badıllı, Abdülkadir. Risale-i Nur’un Kudsî Kaynakları. İstanbul: Envar Neşriyat, 2016.
• Bakkal, Ali. “Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti”. Bilimname 45/2 (2021), 337-377. https://doi.org/10.28949/bilimname.952758
• Bakkal, Ali. “Örnekler Bağlamında Usûl-i Fıkıhta ‘İşaretin Delâleti’ Kavramının Kapsamı”. Turkish Academic Research Review 7/1 (2022), 263-295. https://doi.org/10.30622/tarr.1021217
• Bardakoğlu, Ali. “Delâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/119-122. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Bolay, M. Naci “Delâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/119. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Buhârî. Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali. Muʻcemu’t-taʻrîfât. thk. Muhammed Sıddık Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fadîle, ts.
• Çağrıcı, Mustafa. “Cüz’î”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/149-150. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Demirci, Kerim. “Derin Yapı ve Yüzey Yapı Kavramlarından Ne Anlıyoruz?”. Turkish Studies 5/4 (2010) 291-304. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1762
• Durmuş, İsmail. “Mecaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/217-220. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Ebû Ya’la, Ahmed b. Ali b. Müsenna, el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404.
• Gazzâlî, Hüccetülislâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstasfâ min ʻilmi’l-usûl. thk. Ahmed Zeki Hammâd. Riyad: Dâru’l-Meymân, 1987.
• Gördük, Yunus Emre. Tarihsel ve Metodolojik Açıdan İşarî Tefsir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali Ebû’l-Fadl Cemâlüddîn el-Ensârî. Lisânu’l-ʻArab. Cilt 1-15. Beyrut: Dâru Sâdır, 1992.
• Kâdî Beyzâvî. Mütekellim Yöntemi Fıkıh Usûlü-Minhâcü’l-Vusûl ilâ ʻİlmi’l-Usûl. Çev. Mansur Koçinkağ. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Kılıç, Hulusi. “Fîrûzâbâdî”. 13/142-145. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Koca, Ferhat. İslâm Hukuk Metodolojisinde Tahsis. İstanbul: İSAM Yayınları,1996.
• Koca, Ferhat. “Müşterek-Fıkıh Usulü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/172-174. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Emirdağ Lâhikası. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. İlk Dönem Eserleri. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. İşârâtü’l-İ’câz. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Kastamonu Lâhikası. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Lem’alar. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Mektûbat. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Mesnevî-i Nuriye. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Muhâkemat. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Sikke-i Tasdîk-i Gaybî. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Sözler. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Şuâlar. İstanbul: Söz Basım-Yayın, 2012.
• Pezdevî, Ebü’l-ʻUsr Fahrülislâm Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed. Kenzü’l-vüsûl: Usûlü’l-Pezdevî (Abdülaziz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr içinde), nşr. el-Hâc Ahmed Hulusi ve el-Hâc Mustafa Derviş. Cilt 4. İstanbul: Dersaadet, 1308.
• Râgıb el-İsfahânî. Müfredâtü elfâzı’l-Kur’ân. thk. Safvân ‘Adnân Dâvûdî. Dımaşk/Şam: Dâru’l-Kalem, Beyrut: Dâru’ş-Şâmiyye, 1997.
• Tekhafızoğlu, Abdullah. Nur Risaleleri’ne Eleştirel Bir Yaklaşım (Risale-i Nur’un İçyüzü). http://www.islah.de/menhec/men00015.pdf
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.5/188-199. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Uludağ, Süleyman. “İşarî Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/424-428. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Uzun, Nihat. “Tefsir Disiplini Açısından Bâtınî ve İşarî Yorumun İlmî Değeri”. Kur’an’ın Bâtınî ve İşarî Yorumu. İstanbul: Kuramer, 2018.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Ebced”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/68-70. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yakıt, İsmail. Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1992.
• Yurdagür, Metin. “Cefr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/215-218. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Zekiyyüddin Şâban. İslâm Hukuk İlminin Esasları. trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Zuhaylî, Vehbe. İslâm Fıkhı Ansiklopedisi. Cilt 10. Çev. Ahmet Efe ve dğr. İstanbul: Risâle Yayınları1994.