TÜRKÇENİN SADELEŞME EKSENİNDE MEHMET AKİF VE TÜRK DİLİ

Year 2020, Volume: II Issue: II, 93 - 106, 30.12.2020

Mustafa Özkan

Abstract

Mehmet Akif’in yazı hayatına atıldığı dönem, toplumumuzun sosyal buhranlarla çalkandığı ve dil tartışmalarının en yoğun şekilde yapıldığı bir dönemdir. Bir taraftan Servet-i Fünun topluluğunun ağır dili, bir taraftan dildeki bütün Arapça, Farsça kelimeleri atmak suretiyle tasfiyeciliği savunanların anlayışı, bir yandan da konuşma dilini yazı dili durumuna getirmek isteyen Yeni Lisancıların gayretleri hüküm sürmekteydi. Akif bütün bu dil tartışmalarının dışında ve üstünde kalarak bütün millete mal olmuş sade Türkçeyle eser verme gayreti içinde olmuştur. Dil tartışmalarında İstanbul Türkçesini ölçü olarak almış, aşırı tutumlardan daima uzak durmuştur. Bu makalede Akif’in dil tutumu, Türkçe hakkındaki görüşleri, dilin sadeleşmesi konusundaki fikirleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca onun şiir dilinin bazı özelliklerine de temas edilmiştir. Sonuç olarak da Türkçenin yenileşme sürecinde Akif’in üstlendiği rol belirtilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Mehmet Akif, Türk Dili, Sadeleşme

References

• AKYÜZ, Kenan, “Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri”, Türkoloji Dergisi, II. Cilt, 1. Sayı (Ankara 1969), s. 3. s.1.
• AKYÜZ, Kenan, Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, Ankara 1970.
• ANDI, M. Fatih “Safahat-Birinci Kitabın Devrinde Uyandırdığı Akisler”, İlmî Araştırmalar, nr. I (İstanbul 1995), s. 37-60.
• ERSOY, Mehmet Akif, Safahat, , Tertip Eden: Ömer Rıza Doğrul, Sekizinci Basım, İnkılap ve Aka, İstanbul 1973.
• Eşref Edip, Mehmed Âkif, Hayatı-Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları, İstanbul 1962.
• GÖKYAY, Orhan Şaik, “Mehmet Akif Ersoy’un Dili Üzerine”, Milli Kültür sy. 55 (Aralık 1986), s. 10-17.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, “Safahatın Dili ve Üslubu”, Edebiyat Tahlilleri, Türk Edebiyatı Vakfı, İstanbul 2004, s. 79,81,82.
• İMER, Kamile Türkiye’de Dil Planlaması: Türk Dil Devrimi, 2. Baskı. Ankara 2001.
• KEFELİ, Emel, “Edebiyat Argo İlişkisi”, Türk Kültüründe Argo, LP Harlem 2003/Netherlands, s. 169-182.
• KORKMAZ, Zeynep, “Mehmet Akif’te Dil ve Üslûp Özellikleri”, Türk Dili, sy. 420, s.554-564.
• Mehmet Akif Külliyatı, (Hazırlayan: İ. Hakkı Şengüler) İstanbul, 2000, c.V.
• MEYDAN, Sinan Öteki Mehmet Akif, Vaiz, İnkılap, İstanbul 2015.
• Mithat Cemal, Mehmet Akif, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1986.
• OKAY, M. Orhan, Mehmed Âkif, Kalabalıklarda Bir Yalnız Adam, Dergâh Yayınları, İstanbul 2015.
• ÖZKAN, Mustafa Safahatta Konuşma Dili, Akademik Kitaplar, İstanbul 2018.
• ÖZKAN, Mustafa, “Türkçenin Yenileşme Ekseninde Yeni Lisan Hareketi”, Dil Eksenimiz, Akademik Kitaplar, İstanbul 2017, s. 79-97.
• Sırat-ı Müstakim, c. IV, sy. 92 (1910), s. 238.
• TİMURTAŞ, Faruk K., “M. Akif’in Fikirleri”, Faruk K. Timurtaş, Sanat Edebiyat Dünyasından, (Haz. Mustafa Özkan), İstanbul 1997, s. 307-312.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri, “Mehmet Akif’in Türkçeciliği”, Düşünen Adam, (Aralık 1961), s. 15.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri, Mehmet Akif ve Cemiyetimiz, Yağmur Yayınevi, İstanbul 1962.
• ULUÇAY, Mustafa, Mehmet Akif Ersoy’un Eserleri Üzerinde Dil ve Üslup İncelemesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul 2014.
• YETİŞ, Kazım, Bir Mustarip Mehmet Akif Ersoy, Akçağ, 2. Baskı, Ankara 2011.