OĞUZCAYA UYARLANAN NEVÂYÎ ŞİİRLERİ SEÇKİSİ ÜZERİNE

Year 2022, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 22, 31.07.2022

Saidbek Boltabayev

Abstract

Ali Şir Nevâyî’nin eserleri daha yaşadığı çağda Müslüman Türk dünyasında yaygınlık kazanmış ve bu eserlerinin nüshaları Herat dışında çeşitli kültür merkezlerinde istinsah edilmiştir. Bir taraftan Batı Türklük sahasında hazırlanan nüshalar da birebir kopya edilirken diğer taraftan da istinsah edildiği bölgenin diline uyarlanan nüshalar meydana getirilmiştir. Nevâyî eserlerinin Oğuz Türkçesine uyarlanan veya Oğuzca karşılıklarının beraber yazıldığı nüshalarının tespit edilmesi dönemin lehçe atlasının oluşturulması, Doğu ve Batı Türkçesinin farklılıklarının ortaya konulması bakımından önemlidir. Son yıllarda Nevâyî’nin kalemine mensup eserlerinin Oğuzcaya uyarlanan nüshaları tespit edilirken bunların arasında Akkoyunlu Divanı dikkat çekmektedir. Akkoyunlu sarayında bu divan dışında Harezmli Abdürrahim bin Abdürrahman tarafından H. 885 (M. 1480-1481) yılında Nevâyî’nin şiirlerinden oluşan bir seçki de hazırlanmıştır. Çalışmamızda seçkinin elde bulunan 8 sayfasının fotoğraflarından hareketle şiirlerin Oğuzcaya uyarlanan şeklinin aslı ile karşılaştırması yapılmış, dil farklılıkları ve seçkiyi hazırlayan kişinin tercihleri konusunda tespitlere yer verilmiştir.

Keywords

Çağatay Türkçesi, Oğuz Türkçesi, Nevâyî, Akkoyunlu, Şiir, Seçki, Divan

References

• CANPOLAT, Mustafa. Ali Şir Nevâyî-Lisanü’t-Tayr. Ankara: TDK Yayınları, 1995.
• ERKİNOV, Aftondil. “From Herat to Shiraz: the Unique Manuscript (876/1471) of ‘Alì Shìr Nawā’ì’s Poetry from Aq Qoyunlu Circle”, Cahiers d’Asie Centrale, 2014, 24, s. 47-79.
• ERKİNOV, Aftondil, JABBOROV, Rustam. “Nevâyî Şiirleri Sultan Yakub Saylanmasıda”, Ali Şir Nevayi ve XXI. Asır Adlı Sempozyum Bildiri Metinleri. Taşkent, 2019.
• KARAÖRS, Metin. Alì Şìr Nevayì, Nevādirü’ş-Şebāb, Ankara: TDK Yayınları, 2006.
• KAYA, Önal. Alì Şìr Nevayì, Fevāyidü’l-Kiber, Ankara: TDK Yayınları, 1996.
• KUT, Günay. Alì Şìr Nevayì, Ġarā’ibü’ṣ-Ṣıġar, İnceleme-Karşılaştırmalı Metin, Ankara: TDK Yayınları, 2003.
• SEYHAN, Tanju. “Akkoyunlular Döneminde Ali Şir Nevâyî Şiirlerinden Seçmelerin Lehçelerarası Aktarımıyla Ortaya Konulan Oğuzca Divan”, Ali Şir Nevayi ve XXI. Asır Adlı Sempozyum Bildiri Metinleri, Taşkent: Turan-İkbal Neşriyatı, 2018, s. 17-50.
• ŞİMŞEK, Yaşar. “Ali Şir Nevâyî’nin Kırk Hadis Tercümesinin Leipzig Nüshası ve Nüshadaki Çağatayca-Osmanlıca Karşılıklar Üzerine”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (15), 2020, s. 141-157.
• TEKİN Alpay, Gönül. Alî-Şîr Nevâyî Ferhâd ü Şîrîn, İstanbul: TDK Yayınları, 2012. TÜRK, Vahit. “Lehçeler Arası İlişkiler ve Oğuz Türkçesinde Bir Nevâî Eseri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 2010, XXVIII-Güz, s. 395-408.
• TÜRKAY, Kaya. Alì Şìr Nevayì, Bedāyi‘ü’l-Vasaṭ, Üçüncü Divan, Ankara: TDK Yayınları, 2002.
• YUSUPOV, Y. Munis Harezmî. Saylanma. Taşkent: Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, 1980.