Anthony D. Smith'in “Harita Kavramı” İle Ömer Seyfettin'in Hikâyelerindeki "Kızılelma" Düşüncesinin Benzerlikleri

Year 2023, Volume: 6 Issue: 1, 61 - 89, 31.07.2023

Nurullah Bulut

Abstract

Bu çalışmada, Ömer Seyfettin'in Türk hikayeciliği içindeki konumu, hikayelerindeki amacı, mefkure ve dava adamı kimliği, ayrıca neden hikayelerinde Kızılelma ruhuna vurgu yaptığı analiz edilmiştir. Ayrıca Kızılelma kelimesinin Türkler arasındaki anlamı, İslamiyet'ten bugüne kadar nasıl kullanıldığı, "kızıl" ve "elma" kelimelerinin hangi bağlamlarda kullanıldığı da ele alınmıştır. Ardından Kızılelma'nın Türk kültüründeki yeri, Türklerin cihan hakimiyeti anlayışıyla Kızılelma arasındaki ilişki, ilk eserlerdeki cihan hakimiyeti ve Kızılelma'nın kaynakları maddi ve manevi boyutlarıyla incelenmiştir.
Daha sonra Anthony D. Smith'in "Milli Kimlik" eserindeki "Harita" kavramından yola çıkarak Osmanlı Devleti'nin haritasını temsil eden "Kızılelma" ve Ömer Seyfettin'in hikayelerindeki Kızılelma düşüncesi arasındaki benzerlikleri tespit etmeye çalıştık. Hikayelerinde sıkça karşımıza çıkan “Kızılelma” kavramı ile Anthony D. Smith'in “Harita Kavramı” arasında dikkat çekici benzerlikler bulunmaktadır. Her iki kavram da insanların hayallerini, hedeflerini ve arzularını temsil eden sembolik anlamlar taşımaktadır.
Ömer Seyfettin’in “Başını Vermeyen Şehit”, “Ferman”, “Büyücü”, “Teke Tek”, “Kütük”, “Vire”, “Hürriyet Bayrakları”, “Mehdi”, “Beyaz Lale”, Çanakkale’den Sonra”, “Kaç Yerinden?”, “Boykotaj Düşmanı” adlı öykülerinde Kızılelma ruhunun nasıl ifade edildiği ve hangi noktalarda vurgulandığı tespit edilmiş ve analiz edilmiştir.

Keywords

Kızılelma, Ömer Seyfettin, Anthony D. Smith, Harita, Mefkûre

References

• ALTUN, Işıl. “Türk Halk Kültüründe Elma”, Electronic Turkish Studies, Cilt 3, Sayı 5, 2008, s. 262-281.
• HACİB, Yusuf Has; ARAT, Reşit Rahmeti. Kutadgu Bilig II: Çeviri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1974.
• ATALAY Besim, Divan-ı Lügat ’it Türk Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1986.
• BARKAN, Ömer Lütfi, İstila Devrinin Kolonizatör Türk Dervişleri - Nüfus ve İskan Meselelerine Dair Toplu Çalışmalar”, Ötüken Neşriyat Ankara 2021.
• ÇETİN, İsmet, Kızılelma, Kurgan Edebiyat Yayınları, Ankara 2011.
• ELÇİN, Şükrü, Halk Edebiyatı Araştırmaları II, Kültür ve Turzim Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
• GÜZEL, Hasan Celâl, “Bir Kızıl Elma Mefkûresi”, Yeni Türkiye Gazetesi, Sayı 56, 2014. s.18.
• GÜZEL, Abdurrahman, TATÇI, Mustafa, “Hz. Ali ile İlgili Manzum Hikâye: Destan-ı Ejderha ve Hazret-i Ali’ye Atfedilen Bir Eser: Emsal-i Hazret-i Ali”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2010, s. 67-86.
• KARATAY, Namdar Rahmi, “Kızılelma’ya Dair Bir Vesika”, Bursa Halkevi Dergisi Uludağ Cilt I, Sayı. 6, 2010, s. 14-28.
• KIRZIOĞLU, Banıçiçek. “Kızılelma'nın Türklük İçin Anlamı ve Cengiz Aytmatov'un Kızıl Elma Hikâyesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 7, 2010.
• LAROUSSE, Meydan. Büyük Lügat ve Ansiklopedi. Sabah Yayınları, İstanbul 1992.
• OKAY Orhan, KUT Günay, OCAK Ahmet Yaşar, TANRIKORUR Çinuçen, ATIL OCAK Esin, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C:II, IRCICA - İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkez, İstanbul 1998.
• ÖGEL Bahaddin, Türk Kültür Tarihine Giriş II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• ÖGEL Bahaddin, Türk Mitolojisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
• ÖZ, Şaban, “Kutadgu Bilig’de Türk Cihan Hâkimiyeti Düşüncesi”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi Cilt 11, Sayı 1, 2011, s. 10-22.
• SEYFETTİN, Ömer, Türklük Ülküsü, Toker Yayınları, İstanbul, 2014.
• SEYFETTİN, Ömer, Bütün Hikâyeleri, (Hazırlayan, Nâzım Hikmet Polat). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011.
• SMİTH, Anthony D., Milli Kimlik, İletişim Yayıncılık, Ankara 2015.
• YÜCE, Kemal, Saltuk-Nâme’de Tarihi, Dinî ve Efsanevî Unsurlar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• KÖKSAL, Hasan, Türk Kültüründe Vasiyet Geleneği, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi Cilt 4, sayı 2, 2000, s. 289-299.
• www.yasarkalafat.info/indec.php?IInevsdetails&v=1&yid=208, 3.03.2022, 16:00
• http://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-872&Bilgi=k%C4%B1z%C4%B1l-elma,16.05.2023, 18:00
• https://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/26.php, 29.08.2022, 13:00
• http://www.tarihportali.org/turkiye-tarihi-arastirmalar/1185-malazgirt-bizansin-turklere-boyun-egisi.html, 20.12.2022, 01.00