MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDE YAŞANAN EKONOMİK PROBLEMLERİN TOPLUMSAL ETKİLERİ

Year 2025, Issue: 35, 487 - 510, 20.06.2025

Muhammet Yıldız

https://doi.org/10.56597/kausbed.1591422

Abstract

Türk tarihi içinde Millî Mücadele, askeri, siyasi, diplomatik yönlerinin yanı sıra birçok açıdan değerlendirilmeye tabi tutulan özel bir dönem olarak bilinmektedir. Harbin genel anlamda vuku bulduğu 1919-1922 yılları arasında yaşanan her türlü umumi faaliyetler, mücadelenin seyrinde yaşanan süreçler olarak ifade edilmektedir. Bu yönlerinin yanında, mücadele sürecinin topluma olan etkileri de kıymetli bir araştırma alanıdır. Özellikle sosyoekonomik problemlerin yaşandığı Anadolu coğrafyasında halkın savaştan önemli ölçüde etkilendiği düşünülürse bu spesifik meselenin birçok yönden ele alınması elzem olarak görülmektedir. Ortaya konan bu araştırmada da söz konusu hususlara değinilmiş ve Millî Mücadele sürecinde yaşanan ekonomik sıkıntıların halk üzerindeki yansımaları incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nin Mondros Mütarekesi’yle I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesi sonrasında yaşanan iktisadi süreç başta olmak üzere, Millî Mücadele dönemi ve seyrinde devam eden sosyoekonomik krizler metinde işlenen hususlardır. Ayrıca harbin getirdiği bu ekonomik buhran nedeniyle TBMM Hükümeti’nin gösterdiği refleksler ve bu reflekslerin halk nezdindeki etkileri de ele alınmıştır.

Keywords

Millî Mücadele , Ekonomi , Toplum.

Socıal Effects Of Economıc Problems Durıng The Natıonal Struggle Perıod

Abstract

In Turkish history, the National Struggle is known as a special period that is subjected to evaluation in many aspects besides its military, political and diplomatic aspects. All kinds of public activities between 1919-1922, when the war took place in general terms, are expressed as the processes experienced in the course of the struggle. In addition to these aspects, the effects of the struggle process on society is also a valuable field of research. Considering that the people were significantly affected by the war, especially in Anatolia, where socioeconomic problems were experienced, it is seen as essential to address this specific issue from many aspects. In this research, these issues have been addressed and the reflections of the economic difficulties experienced during the National Struggle on the people have been analyzed. The economic process that followed the withdrawal of the Ottoman Empire from World War I with the Armistice of Mondros and the socioeconomic crises that continued during the period of the National Struggle and its course are the issues covered in the text. In addition, the reflexes of the Government of the Grand National Assembly of Turkey due to the economic crisis brought about by the war and the effects of these reflexes on the public are also discussed.

Keywords

National Struggle , Economy , Society.

References

• Ada, H. (2022). Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1868-1911). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Afyoncu, F. (2009). Osmanlı arşiv belgelerine göre işgal döneminde İstanbul (16 Mart 1920-31 Aralık 1922). Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Akgün, S. K. (2012). Cumhuriyet duyurulurken geride bırakılamayan bir kurum: Hilal-i Ahmer Cemiyeti. ODTÜ Gelişme Dergisi, 39, 111-136.
• Arsoy, B. (2019). "Anadolu'da Yeni Gün" gazetesinde Millî Mücadele dönemi ekonomisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Avcı, C. (1995). Tekâlif-i harbiye ile tekâlif-i millîye vergilerinin karşılaştırmalı tanıtımı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 11(31), 223-238.
• Avcıoğlu, G. Ş. (2013). Kriz dönemlerinde sosyal bütünleşme: millî mücadele örneği. Tarihin Peşinde, (10), 155-170.
• Aydın, M. (2010). Mütareke döneminde İstanbul’da hayat pahalılığı sorunu (1918-1922). History Studies, 2(2), 442-451.
• Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de toprak meselesi (Toplu Eserler 1). İstanbul: Gözlem Yayınevi.
• Çavdar, T. (2001). Millî mücadele başlarken sayılarla durum ve genel görünüm, (Cilt 1). İstanbul: Cumhuriyet Kitapları Yayınları.
• Doğramacıoğlu, H. (2018). Millî mücadele yıllarında Anadolu’da iktisadî hayat. İçinde S. Nurdan ve M. Özler (Ed.), Türk tarih kongresi (ss. 403-411). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Eldem, V. (1994). Harp ve mütareke yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Eldem, V. (1973). Mütareke ve millî mücadele yıllarında Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi. İçinde İşgal yıllarında İstanbul Türk İktisat tarihi Semineri (ss. 3-20). Ankara: Hacettepe Üniversitesi-Boğaziçi Üniversitesi.
• Ezer, F. (2017). Mütareke dönemi Türkiye’nin ulaşım durumu. Belgi Dergisi, (13), 430-441.
• Hayta, N. ve Belenli, T. (2016). Millî mücadele döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti tarafından uygulanan sosyal politikalar. Belleten, 80(287), 279-306.
• İnce, E. (2023). Türk millî mücadele döneminde köylü ve Anadolu köylüsünün genel durumu. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 2023(2), 101-118.
• Karataşer, B. (2013). Birinci dünya savaşı ve mütareke döneminde İstanbul’un iaşesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 97-114.
• Kayıran, M. (1989). Tekalif-i Millîye Emirleri ve uygulanışı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5(15), 639-664.
• Kutay, C. (1972). Büyük Zaferin Yapısında Tekâlif-İ Millîye. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Müderrisoğlu, A. (1974). Kurtuluş Savaşı’nın malî kaynakları, Ankara: Maliye Bakanlığı Ellinci Yıl Yayınları.
• Öksüz, M. (2016). Amerikan belgelerine göre Mondros Mütarekesi’nden 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’na kadar Türkiye’de para politikası. Atatürk Yolu Dergisi, 15(58), 195-244.
• Özgiray, A. (1989). Yunan amaçları ve İtilaf Devletleri’yle birlikte Türkiye üzerine çevirdikleri entrikalar 1914 1919. Atatürk Yolu Dergisi, 1(04), 549-561.
• Özdemir, H. (2000). Atatürk’ün kriz yönetimi/Tekalif-i Millîye. Türk İdare Dergisi, (429), 171-210.
• Sakallı, B. (1997). Millî̂ Mücadele’nin sosyal tarihi: Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Sezer, C. ve Metin, Ö. (2013). Balkan savaşlarından Millî Mücadeleye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin yardım faaliyetleri (1912-1922). Tarih Araştırmaları Dergisi, 32(54), 167-182.
• Sürmeli, S. (1998). Millî Mücadele’de tekâlif-i millîye emirleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Şahin, N. ve Yılmaz, A. (2015). Kurtuluş savaşı öncesi ekonomik, sosyal ve askeri durum. İçinde N. Şahin (Ed.), Millî Mücadele stratejisinin mali iktisat boyutu ve sosyo-ekonomik dinamikleri (ss. 25-27). İzmir: Vergi Müfettişleri Derneği Yayını.
• Şimşek, D. (2015). II. Abdülhamid dönemi Osmanlı Hilal-İ Ahmer Cemiyeti’nin kuruluşu ve teşkilatlanması. Turkish Studies, 10(5), 307-318.
• Tural, M. A. (1995). Tekâlif-i Millîye (Halka borcu kalmayan devlet). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 11(32), 535-559.
• Yalazan, T. (1994). Türkiye’de Yunan vahşet ve soy kırımı girişimi (15 Mayıs 1919-9 Eylül 1922) (Cilt II), Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları.
• Yalçın, A. ve Saygın, M. (2020). Millî mücadelede sıtmaya karşı Hilal-i Ahmer Cemiyetinin rolü. Medical Journal of Süleyman Demirel University, 27(Özel Sayı 1), 23-27.
• Yaman, A. E. (1993). Kurtuluş savaşı ekonomisi ve maliyesi. Atatürk Yolu Dergisi, 3(12). 417-429.
• Yıldız, M. (2023). Direnişten Dirilişe Sakarya (Kamuoyu Algısı Basın ve Belgeler Işığında). Erzurum: Fenomen