Legal Regime of Mineral Rights and Expropriation for Mining Areas

Year 2024, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 24, 31.03.2024

Selahattin Erdoğan

https://doi.org/10.58658/kaypod.1326988

Abstract

Although mining is as old as the history of humanity, legal infrastructures in mining began to be formed with the establishment of modern states and the development of mining activities. Legal regulations, which differ among countries, change according to time and needs. whether the mines are subject to the land ownership or they are under the rule and disposal of the state constitutes the legal regime of the mines. In this article, the legal regime of the mines was examined comparatively in Türkiye and some prominent countries in mining. In addition, expropriation procedures in privately owner areas that overlap with the mining sites in Türkiye are evaluated in this article. Until beginning of the 20th century, in some countries such as Canada, Australia, USA, South Africa and Türkiye, mines were subject to the land ownership on which they were located. Afterwards the mines were taken from monopoly of the land ownership and passed to the state. Article 168 of the Constitution of the Republiv of Türkiye, article 35 regulating the right the property and article 46 regularing expropriation forms the basis of the legal regulations and expropriation procedures mining in Türkiye. If the land where the mine is located in Türkiye and other countries under investigation is subject to private ownership, permission must be obtained from the land owner. In the event the permission of the property owner cannot be obtained, the private property can be expropriated made by taking a decision of public interest.

Keywords

Mine, Mining Law, Ownership, Expropriate, Türkiye

Maden Haklarının Hukuki Rejimi ve Maden Sahaları İçin Kamulaştırma

Abstract

Madencilik insanlık tarihi kadar eskidir. Modern devletlerin kurulması ve madencilik faaliyetlerinin gelişmesi ile birlikte madencilikte yasal altyapılar oluşmaya başlamıştır. Ülkeden ülkeye farklılık gösteren yasal düzenlemeler, zamana ve ihtiyaca göre değişiklik göstermektedir. Maden kaynaklarının mülk sahibine veya devlete ait olup olmadığı madenlerin hukuki rejimini oluşturmaktadır. Bu makalede, maden hukukunda önemli bir yer tutan madenlerin hukuki rejimi, Türkiye’de ve bazı ülkelerde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Ayrıca Türkiye’de maden sahaları ile çakışan özel mülkiyete tabii alanlarda madencilik faaliyetleri için kamulaştırma işlemleri bu makalenin konusu içinde yer almaktadır. Kanada, Avustralya, ABD, Güney Afrika ve Türkiye gibi ülkelerde XX’nci yüzyılın başlarına kadar madenler üzerinde bulunduğu arzın mülkiyetine tabi idi. XX’nci yüzyılın başından itibaren maden kaynakları hakkı, mülk sahibinin tekelinden çıkarılarak devlete geçmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 168’inci maddesine göre “Tabii servetler ve kaynaklar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır…”. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 168’inci, mülkiyet hakkını düzenleyen 35’inci ve kamulaştırmayı düzenleyen 46’ncı maddeleri Türkiye’de madenciliğe ait hukuki düzenlemelerin ve kamulaştırma işlemlerinin esasını oluşturmaktadır. Türkiye’de madenin bulunduğu arazi özel mülkiyete tabii ise burada madencilik faaliyetinde bulunabilmek için mülk sahibinden izin alınması gerekmektedir. Mülk sahibinden izin alınamaması durumunda özel mülkiyet alanı için kamu yararı kararı alınarak kamulaştırma yapılabilmektedir. Kamulaştırma işlemlerinde, kamu makamlarınca mülkiyet hakkına yapılan müdahaleyle gerçekleştirilmek istenen amaç ile bu amacı gerçekleştirmek için kullanılan araçlar arasında makul bir ölçülülük ilişkisi olmalıdır. Kamulaştırma işlemi ile taşınmaz sahibi aleyhine bozulan denge arazinin rayiç bedelinin ödenmesi ile her zaman giderilmiş değildir. Kamulaştırma işlemi ile taşınmaz sahibi aleyhine bozulan dengenin tekrar sağlanması sosyal ve hukuk devleti ilkelerinin bir gereğidir. Bu nedenle madencilik yapılan alandaki özel mülkiyetin kamulaştırılması işlemlerinde mülk sahibinin mağduriyetinin azaltılması ve yerel halkın durumunun iyileştirilmesi için ilave düzenleme yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Maden, Maden Hukuku, Madenlerin Hukuki Rejimi, Mülkiyet, Kamulaştırma.

Keywords

maden, maden hukuku, madenlerin hukuki rejimi, mülkiyet, kamulaştırma

References

• A Consolidation of The Constitution Acts, 1867 to 1982. Erişim adresi: https://laws-lois. justice.gc.ca /PDF/ CONST_E.pdf.
• Akyılmaz, B., Sezginer, M. ve Kaya, C. (2019). Türk İdare Hukuku. (Yenilenmiş 10. Baskı). Ankara: Savaş Yayınevi.
• AYM Kararı (1993/31). Erişim adresi: https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov. tr/ND/1993/31? Donemler_id=2& EsasNo=1993%2F8& KararAramaRaporu= 1&KararNo= 1993%2F31.
• AYM BN: (2018/24998). Erişim adresi: https:/kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ BB/2018/24998.
• AYM BN: (2019/37216). Erişim adresi: https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ BB/2019/37216.
• Bor Tuzları, Trona ve Asfaltit Madenleri ile Nükleer Enerji Hammaddelerinin İşletilmesini, Linyit ve Demir Sahalarının Bazılarının İadesini Düzenleyen Kanun (2840 sayılı). (1983, 13, Haziran). Resmi Gazete (Sayı:18076). (Erişim adresi gerekli)
• Çanga, H. E. (1991). 3213 Sayılı Maden Kanunu ve Danıştay İçtihatları. Ankara: Kırali Ofset.
• Çevikçelik, M. (2020). 3213 Sayılı Maden Kanunu Uyarınca Maden Hukukunda Kamulaştırma Usulü. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 24(1), 329-360.
• Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu. E. 2022/1464, K. 2022/2040. Erişim adresi: https:// karararama.danistay.gov.tr/getDokuman?id=815430200&arananKelime=% C4% B0dare % 20Dava%20Daireleri%20Kurulu,2022/2040
• Devletçe İşletilecek Madenler Hakkında Kanun (2172 sayılı). (1978, 14, Ekim). Resmi Gazete (Sayı:16434). (Erişim Adresi?)
• Dilemre Öden, B. (2019). AİHM Kararları Işığında Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Vergilendirilmesi. Sayıştay Dergisi. 114, 75-93.
• Dupuy, K, E. (2014). Community Development Requirement in Mining Law. The Exractive Industries and Society, I,200-215. Erişim adresi (2022, 11, Haziran): https:// www.academia.edu/9418639/ Community_ Development_in_Mining_Laws,
• Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Ana Statüsü. Erişim adresi: https:// www.mevzuat. gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=7&MevzuatNo= 13532&Mevzuat Tertip= 5.
• European Convention on Human Rights. Erişim adresi: https://www.echr.coe.int/documents/ convention_eng.pdf.
• Gülan, A. (2008). Maden İdare Hukukumuzun Ana İlkeleri ve Temel Müesseseleri: Mevzuat ve Yargı Kararları Işığında Eleştirel Bir Yaklaşım Denemesi. İstanbul: Lamure Yayınları.
• Günay, Ö. (2017). Maden Hukuku: kavramlar-ilkeler-tanımlar (güncel Danıştay kararlarıyla). (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hayes, E. ve Cloete, J. (2020). The Mining Law Review: South Africa. La Fleche, E., R., (Ed.). The Mining Law Review. Erişim adresi (10, Haziran, 2022): https://thelawreviews. co.uk/title/the-mining-law-review/sauth-africa-mining-law.
• Kanun Hükmünde Kararname (505 sayılı). (1993, 05, Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 21693). (Erişim Adresi?)
• Khaled, A. B. ve Karen, M.M. (2020). Mining Laws and Regulations. Canada. Emrich, A., (Ed.). Mining Laws and Regulations. Erişim adresi (11, Haziran, 2022): https:// iclg.com/practice-areas/mining-laws-and-regulations/canada.
• Khalley, K. Mining Laws and Regulations. USA. Emrich, A. (Ed.). Mining Laws and Regulations. (2020). Erişim adresi (11, Haziran, 2022): https://iclg.com/practice-areas/ mining-laws-and-regulations/usa.
• Khalley, K. ve Nannini, E. (2020). The Mining Law Review: USA. La Fleche, E., R., (Ed.). The Mining Law Review. Erişim adresi (10, Haziran, 2022): https://thelawreviews. co.uk/title/the-mining-law-review/usa-mining-law.
• La Fleche, E.R., Masse, D. ve Honeyman, J. (2020). The Mining Law Review: Canada. La Fleche, E., R., (Ed.). The Mining Law Review. Erişim adresi (10, Haziran, 2022): https://thelawreviews.co.uk/title/the-mining-law-review/canada-mining-law.
• Leary, J. ve Kerrigan, G. (2020). The Mining Law Review: Australia. La Fleche, E., R., (Ed.). The Mining Law Review. Erişim adresi (10, Haziran, 2022): https://thelawreviews. co.uk/title/the-mining-law-review/australia-mining-law.
• Maden Kanunu (3213 Sayılı). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo =3213&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5.
• Maden Kanunu (6309 sayılı). (1954, 11, Haziran). Resmi Gazete (Sayı:8655). (Erişim Adresi?)
• Maden Kanunu’nda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun (5177 sayılı). (2004, 5, Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 25483). (Erişim Adresi?)
• Maden Kanunu’nun I(a) Grubu Madenlerle İlgili Uygulama Yönetmeliği. Erişim adresi: www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7332&MevzuatTur=7&Mevzuat- Tertip=5.
• Maden Sahaları İhale Yönetmeliği. Erişim adresi: https://www.mapeg.gov.tr/Uploads/ Yonetmelikler/20192017 maden_ sahaları_ihale_yonetmeligi.pdf.
• Maden Yönetmeliği. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? Mevzuat- No=23904& MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
• Madenlerin Aranma ve İşletilmesi Hakkında Kanun (4268 sayılı). (1942, 21, Haziran). Resmi Gazete (Sayı:5139). (Erişim Adresi?)
• Podowski W. D., Dominique P.B., Bennett T.M., Chapman S. (2020). Mining in Canada: overview. Erişim adresi (14, Haziran, 2022): https://uk.practicallaw. thomsonreuters. com/w-019-6669?contextData=sc.Default& transitionType =Default& first- Page=true.
• The Constitution of the Republic of South Africa. Erişim adresi (2, Mayıs, 2023): https:// www.gov.za/documents/constitution/chapter-2-bill-rights#25
• TKİ Ana Statü. Erişim adresi: https://www.tki.gov.tr/gorevler-ve-statu.
• Topaloğlu, M. (2011). Maden Hukuku, 5595 Sayılı Kanun’la Değişik Maden Kanunu ve İlgili Mevzuat. Adana: Karahan Kitabevi.
• Turhan, M. (2019). Madencilikte Önemli Bazı Ülkelerde Maden Hukuku ile İlgili Mevzuat. Genişletilmiş, (Yenilenmiş İkinci Baskı). İstanbul: Karmen Matbaa ve Basım San. Tic. Ltd. Şti.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Erişim adresi: www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? Mevzuat Metin/1.5.2709pdf.
• Ulusan, İ. (1977). Alman Kamu Hukukunda Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 43(1-4), 101-130.
• 5177 Sayılı Maden Kanunu Değişikliğinin Gerekçesi. Erişim adresi (15, Haziran, 2022): www.maden.org.tr/mevzuat/mevzuat _detay.php?kod=100.