PERTEVÎ ALİ EFENDİ’NİN DÜSTÛRU’L-VÜZERA’SI

Year 2020, Volume: 6 Issue: 24, 23 - 28, 20.09.2020

Kayhan Atik

Abstract

Türk devletleri ve aynı zamanda Doğu devletlerinin devamını sağlamak maksadıyla en iyi devlet idaresinin nasıl olması gerektiğini, önce hükümdar olmak üzere vezir ve diğer devlet adamlarına öğüt vermek, uyarmak ve yardımcı olmak maksadıyla, devlet adamları ve fikir adamları eserler yazmışlardır. Genel olarak hükümdarlara sunulanlara Nasihatü’s- Selâtin, Nesayihu’l- Mülk denilirken; vezirlere sunulan eserlere Düsturu’l- Vüzera, Nasihatü’l- Vüzera, Asafnâme adları verilmiştir. Siyasetnamelerde öncelikle hükümdarın gerekliliği ve hükümdar için gerekli vasıflar ele alınır. Buna göre toplumda düzeni sağlamak için sultana ihtiyaç vardır ve o Allah’ın yeryü-zündeki halifesidir. Hükümdar, adil, sözünde duran, istişareye önem veren, dindar, ehil ve dürüst kişileri seçmelidir. Daha sonra vezirlik ve diğer devlet adamları ele alınır ve onun özellikleri üzerinde durulur. Vezir akıllı ve görevinde başarılı olmak için gerekli tedbirleri almış olmalı, böylece devleti çok iyi yönetmelidir. Osmanlı Devleti’inde ise devlet idaresindeki bozulmaların başladığı 16. Yüzyılın sonlarından itibaren başlamış, 19. Yüzyıla kadar devam etmiştir. Lütfi Paşa, “Asafname”; Gelibolu’lu Mustafa Âli, “Nüshatü’s-Selatin”; Koçi Bey, ”Risale-i Koçi Bey”; Deftardar Sarı Mehmet Paşa, Nesayıhu’l-Vüzera ve’l-Ümera”; Süleyman Penah Efendi, “Penah Efendi Mecmuası” gibi eserler bunlardan bazılarıdır. Bizde bu çalışmada, Pertevi Ali Efend’nin “Düstûru’l- Vüzera” adlı eserini tanıtmaya çalışacağız.

Keywords

Siyasetnameler, Pertevi Ali Efendi, Düstûru’l- Vüzera

PERTEVÎ ALİ EFENDİ'S WORK NAMED DÜSTÛRU'L-VÜZERA

Abstract

In order to ensure the continuation of the Turkish states as well as the eastern states, statesmen and intellectuals have written works in order to give advice and help to advise the vizier and other statesmen, first of all, how the state administration should be. While the ones offered to the rulers in general are called Nasihatü’- Selâtin, Nesayihu'l- Mülk; the works presented to the viziers were named Düsturu'l- Vüzera, Nasihatü'l- Vüzera, Asafnâme. In the political statements, the necessity of the monarch and the necessary qualifications for the monarch are dealt with. Accordingly, the sultan is needed to restore order in society, and he is the caliph of God on earth. The monarch should choose fair, promising, consultative, religious, competent and honest people. Then the vizier and other statesmen are addressed and their characteristics are emphasized. The vizier had to take the necessary precautions to be smart and successful in his post, so he must manage the state very well. In the Ottoman State, it started from the end of the 16th century when the deterioration in the state administration began, and continued until the 19th century. Lütfi Pasha, "Asafname"; Mustafa Âli from Gallipoli, "Copy" -Selatin "; Mr. Koçi, "Risale-i Koçi Bey"; Deftardar Sarı Mehmet Pasha, Nesayıhu’l-Vüzera ve’l-Ümera ”; Some works such as Süleyman Penah Efendi and “Penah Efendi Magazine” are some of them. In this study, we will try to introduce the work named "Düsturül-Vüzera" by Pertevi Ali Efendi.

Keywords

Politics, Pertevi Ali Efendi, Düstûru’l- Vüzera

References

• Atik, K, (2017), Pertevî Ali Efendi, Rebîü’l- Mülk ve Adâbü Sülûki’l-Mülûk- Siyasete AydınlıkYol- Ankara.
• Ayaz, F-Y, (2013), Vezir, TDVİA, İstanbul, C. 43, s. 90-92.
• Bursalı M. Tahir, (1330), Siyasete Müteallik Asar-ı İslamiyye, İstanbul.
• Bursalı Mehmed Tahir,(1333), Osmanlı Müellifleri, İstanbul, C.II, s. 112-113;
• Çolak, A, (2016), Mâverdî ve El-Ahkâmu’s-Sultaniyyesi, İnönü Üniversitesi Uluslararsı Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, , s. 173- 214.
• Çolak, O-M., (2003), İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnameler Bibliyografyası, TALİD,Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, , s. 339-378.
• Defterdar Sarı Mehmet Paşa, (1990), Devlet vAdamlarına Öğütler-Osmanlılarda Devlet Düeni( Nesayıhı’l-Vüzera ve’l- Ümera veya Kitab-ı Güldeste-i Nizam- Devlete Müteallik Risale), Derleyen ve Çeviren: Hüseyin Ragıp Uğural, Ankara.
• Kallek, C, (2003), Maverdi, TDVİA, Ankara, C. 28, s. 180-186.
• Koçi Beg, (1997), Risale-i Koçi Beg, Sadeleştiren: Zuhuri Danışman, İstanbul.
• Kutlu, S,( 2012), Va’d ve Va’id, TDVİA, İstanbul, C. 42.
• Levend, A-S, (1962), “Siyaset-nameler”, T.D.A.Y.-Belleten, Ankara.
• Levend, A-S, (1964), “Ümmet Çağında Ahlak Kitaplarımız”, T.D.A.Y.-Belleten, Ankara.
• Lütfi Paşa, (1326, Âsafnâme, ( Neşr, Ali Emiri), , İstanbul,.
• Lütfi Paşa, (1982), Âsafnâme, Haz. Ahmet Uğur, Ankara
• Uğur, A, (1987), Osmanlı Siyasetnameleri, Kayseri.
• Pertevi Ali Efendi, Düstûru’l- Vüzera, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi