ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÇEVRE SORUNLARINA YÖNELİK FARKINDALIK DÜZEYİNİN İNCELENMESİ

Year 2020, Volume: 6 Issue: 24, 126 - 144, 20.09.2020

Hatice Kadıoğlu Ateş Ayşe Işık Öner

Abstract

Dünyamız aşağı yukarı dört buçuk milyar yaşındadır. Dünya, insanlar başta olmak üzere tüm canlıların çevresidir. İnsan ve diğer canlıları bünyesinde barındıran dünya, çevresini oluşturduğu tüm varlıkların ihtiyaçlarını kendi kaynaklarından sağlanmasına müsaade eder. Dünyanın ilerleyen yaşı, tüketim hızının öngörülemeyen bir hızla artması, tüketilen kaynakların sınırlılığı ve doğal kaynakların gün geçtikçe azalması sonucunda ihtiyaç duyulan kısıtlı kaynakların yeniden kazandırılması durumu yaşanılan çağın hayati derecede önemli bir problemi haline gelmektedir. Çevre, içinde barındırdığı canlı ve cansız varlıklarla bir bütündür. Bütünün her bir parçası diğerlerini etkiler. İnsan bilinçli veya bilinçsiz olarak içinde yaşadığı çevreye en fazla zarar verendir. Sürdürülebilir bir çevre için gerekli kazanım ve yaklaşımların toplumlara kazandırılması gerekmektedir. Bireylerin almış oldukları eğitimle toplum ve çevreye yönelik farkındalık düzeyi yüksek, bilinçli, duyarlı yurttaşlar olmaları sağlanmalıdır. Bu bilinç ve duyarlılığa ulaşmalarında bireylere öğretmenler rehberlik edecektir. Öğretmenlik bir insan mühendisliğidir. Toplumun hangi özelliklere sahip yurttaşlardan oluşması istenirse öğretmenleri yetiştiren yükseköğretim kurumlarının bu nitelikleri bünyesinde barındıran kurumlar olması sağlanmalıdır. Ayrıca tüm öğretmenler yükseköğretimin yani eğitim sisteminin birer çıktısı/ürünü olarak topluma önderlik ettiklerine göre yükseköğretime devam eden aday öğretmenlerin tutum ve farkındalıklarını ölçmek önemli bir meseledir. Öğretmenlik mesleğini gerçekleştirecek olan bireylerin çevre sorunlarına ve geri dönüşüme yönelik problemlerin farkında olması ve gerekli duyarlılığa sahip olması gerekmektedir. İlgili çalışmanın genel amacı öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalık düzeyini incelemektir. Çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Veriler, İstanbul ilindeki bir vakıf üniversitesinde öğrenim gören 297 öğretmen adayından elde edilmiştir. Güven ve Aydoğdu (2012) tarafından geliştirilen “Çevre sorunlarına yönelik farkındalık ölçeği” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalık düzeylerinin orta seviyede olduğu belirlenmiştir.

Keywords

öğretmen adayı, çevre kirliliği, çevre eğitimi

INVESTIGATION OF PRESERVICE TEACHER AWARENESS LEVELS FOR ENVIRONMENTAL PROBLEMS

Abstract

Dünyamız aşağı yukarı dört buçuk milyar yaşındadır. Dünya, insanlar başta olmak üzere tüm canlıların çevresidir. İnsan ve diğer canlıları bünyesinde barındıran dünya, çevresini oluşturduğu tüm varlıkların ihtiyaçlarını kendi kaynaklarından sağlanmasına müsaade eder. Dünyanın ilerleyen yaşı, tüketim hızının öngörülemeyen bir hızla artması, tüketilen kaynakların sınırlılığı ve doğal kaynakların gün geçtikçe azalması sonucunda ihtiyaç duyulan kısıtlı kaynakların yeniden kazandırılması durumu yaşanılan çağın hayati derecede önemli bir problemi haline gelmektedir. Çevre, içinde barındırdığı canlı ve cansız varlıklarla bir bütündür. Bütünün her bir parçası diğerlerini etkiler. İnsan bilinçli veya bilinçsiz olarak içinde yaşadığı çevreye en fazla zarar verendir. Sürdürülebilir bir çevre için gerekli kazanım ve yaklaşımların toplumlara kazandırılması gerekmektedir. Bireylerin almış oldukları eğitimle toplum ve çevreye yönelik farkındalık düzeyi yüksek, bilinçli, duyarlı yurttaşlar olmaları sağlanmalıdır. Bu bilinç ve duyarlılığa ulaşmalarında bireylere öğretmenler rehberlik edecektir. Öğretmenlik bir insan mühendisliğidir. Toplumun hangi özelliklere sahip yurttaşlardan oluşması istenirse öğretmenleri yetiştiren yükseköğretim kurumlarının bu nitelikleri bünyesinde barındıran kurumlar olması sağlanmalıdır. Ayrıca tüm öğretmenler yükseköğretimin yani eğitim sisteminin birer çıktısı/ürünü olarak topluma önderlik ettiklerine göre yükseköğretime devam eden aday öğretmenlerin tutum ve farkındalıklarını ölçmek önemli bir meseledir. Öğretmenlik mesleğini gerçekleştirecek olan bireylerin çevre sorunlarına ve geri dönüşüme yönelik problemlerin farkında olması ve gerekli duyarlılığa sahip olması gerekmektedir. İlgili çalışmanın genel amacı öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalık düzeyini incelemektir. Çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Veriler, İstanbul ilindeki bir vakıf üniversitesinde öğrenim gören 297 öğretmen adayından elde edilmiştir. Güven ve Aydoğdu (2012) tarafından geliştirilen “Çevre sorunlarına yönelik farkındalık ölçeği” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalık düzeylerinin orta seviyede olduğu belirlenmiştir.

References

• Alpak, G. (2016). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevreye Yönelik Etik Yaklaşımları İle Sürdürülebilir Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Baykal, H., & Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünya'da çevre sorunları/Environmental problems in a globalized World. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9):1-17.
• Bülbül, S. (2013). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Etiği Algıları Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çabuk, B., Karacaoğlu, C., 2003. Üniversite Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 1-2
• Çelik, A. (2020). Investigation of environmental awareness and cognitive structures of the 5
• th grade students. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 41, 73-87.
• Çimen, O., & Yılmaz, M. (2014). Dönüşümsel öğrenme kuramına dayalı çevre eğitiminin biyoloji öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik algılarına etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 339-359.
• Demirbaş, M. & Pektaş, H. M. (2009). İlköğretim öğrencilerinin çevre sorunu ile ilişkili temel kavramları gerçekleştirme düzeyleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 195-211.
• Doğan, Y., & Saraç, E. ve Çiçek, Ö.(2017). Ortaokul öğrencilerinin çevre sorunları, nedenleri ve çözümlerine yönelik algıları. International Journal of Eurasia Social Sciences, 8(29), 787-804.
• Erduran Avcı, D., Demirekin, M., Hare, O., Özlü, S., & Özkan, İ. (2013). 8. Sınıf öğrencilerinin çevre sorunları algısının farklı tekniklerle incelenmesi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 1(2), 50-66.
• Ersoy, A. F. ve Türkan, B. (2010). İlköğretim öğrencilerinin çizdikleri karikatürlere yansıttıkları sosyal ve çevresel sorunların incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 96-109.
• Esen, T. (2011). Üstün yetenekli öğrencilerin çevreye yönelik bilgi ve tutumlarının incelenmesi Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adıyaman Üniversitesi.
• Güven, E., ve Aydoğdu, M. (2012). Çevre sorunlarına yönelik davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının davranış düzeylerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 573-589.
• Güzelyurt, T. ve Özkan, Ö. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Öncesi Dönemde Çevre Eğitimine İlişkin Görüşleri: Durum Çalışması, Turkish Studies Educational Sciences Volume 13/11,Spring 2018, p. 651-668 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13425 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
• Kadıoğlu Ateş, H., & Mazı, M. (2017). Türkiye’de Üstün Yetenekliler Eğitimi ile İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlere Genel Bir Bakış. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 4(3), 33-57.
• Kadioglu Ates, H., & Kadioglu, S. (2018). Identifying the Qualities of an Ideal Teacher in Line with the Opinions of Teacher Candidates. European Journal of Educational Research, 7(1), 103-111.
• Kahraman, S., Yalçın, M., Özkan, E. & Aggül, F. (2008). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin küresel ısınma konusundaki farkındalıkları ve bilgi düzeyleri. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 249-263.
• Karakaya, Ç. (2009). Antroposentrik (İnsanı Merkeze Alan) Ve Nonantroposentrik (İnsanı Merkeze Almayan) Yaklaşımlara Göre Eğitim Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bakış Açıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara.
• Karatekin, K. ve Aksoy, B. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012, p.1423-1438, TURKEY.
• Keleş, Ö, Uzun, N. ve Uzun, F. V. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimi ve kalıcılığın değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (32), 384-401.
• Kıvrak, A. H. (2018). İlkokul Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Çevre Kirliliğine Yönelik Zihinsel Modellerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi.
• Kıyıcı, F. B., Yiğit, E. A., & Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
• Oğuz, D., Çakci, I. & Kavas, S. (2010). Environmental awareness of university students in Ankara, Turkey. African Journal of Agricultural Research, 5(10), 2629-2636.
• Özdemir, O., Yıldız, A., Ocaktan, E. & Sarışen Ö. (2004). Tıp fakültesi öğrencilerinin çevre sorunları konusundaki farkındalık ve duyarlılıkları. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57(3), 117-127.
• Özer, N. (2015). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Etiğine Yönelik Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Aksaray. 126s
• Özgel, Z. T., Aydoğdu, M., & Yıldırım, E. G. (2018). Doğa Kampı Destekli Çevre Eğitiminin Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Ve Tutuma Etkisi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 90-106.
• Özsoy, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevre algılarının çizdikleri resimler aracılığıyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1117-1139.
• Öztarakçı, D. (2019). Öğretmen adaylarının çevre dostu davranışları ve çevre kimlikleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Pınar, E., & Yakışan, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin çevre kavramları ile ilgili çizimlerinin analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 97-113.
• Sağsöz, G., & Doğanay, G. (2019). İlkokul öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Giresun İli Örneği). Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-20.
• Seçgin, F., Yalvaç, G., & Çetin, T. (2010, November). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin karikatürler aracılığıyla çevre sorunlarına ilişkin algıları. In International Conference on New Trends in Education and Their Implications (Vol. 11, No. 13, pp. 391-398).
• Selim, S., Karakuş, N., Elkan, S., & Selim, C. (2011). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin çevre sorunlarına ilişkin görüş ve tutumlarının değerlendirilmesi: Ortaca meslek yüksekokulu örneği. 12: 148-154
• Sungur, S. A. (2017). Lisans Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Etik Tutumları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), 469-479.
• Sürmeli, H. & Saka, M. (2013). Preservice Teachers’ Anthropocentric, Biocentric, and Ecocentric Environmental Ethics Approaches. International Journal of Academic Research Part B, 5(5), 159-163.
• Şama, E. (2003). Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 23, Sayı 2. 99-110
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Tuncay, B. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Yerel ve Genel Çevre Sorunlarına Karşı Sergiledikleri Etik Uslamlama Örüntüleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.132s.
• Vatansever Bayraktar, H., Kadioglu Ates, H., & Afat, N. (2019). An Analysis on the Relationship between Primary School Teachers' Self-Efficacy Beliefs and Attitudes towards Gifted Education, International Journal of Eurasia Social Sciences 10(38), 1099-1124.
• Yalçınkaya, E. (2012). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Çevre Sorunları Farkındalık Düzeyleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 137–151.
• Yalçınkaya, E. (2013). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerine göre çevre sorunları: nitel bir çalışma. Marmara Coğrafya Dergisi. 27, 416-439.