Abstract
Kültürel mirasının geçmişten günümüze taşınmasında önemli bir fonksiyon üstlenen atasözleri, kalıplaşmış yapıları ve derin anlamları ile ataların hayata, olaylara ve davranışlara bakış tarzını yansıtır. Günlük konuşma dilinde başvurulan atasözlerine İslâm öncesi dönemden günümüze edebiyat eserlerinde de yer yer rastlamak mümkündür. Âşık edebiyatında ise bağımsız olarak şiirlerin konusunu teşkil etmiştir. Destan türü içerisinde daha çok öğüt vermek maksadıyla oluşturulan bu şiirler “atalar sözü destanı” olarak adlandırılmaktadır. Âşık edebiyatında en eski ve başarılı örneğini Levnî’de gördüğümüz atalar sözü söyleme geleneği, 18 ve 19. yüzyıllarda artarak devam etmiştir. Bu eserlerin toplumsal yapının bozulduğu dönemlerde artması da tesadüf değildir. Çünkü toplumun sözcüsü olan âşıkların, bireylere atasözleri vasıtası ile ideal davranış kalıpları sunması doğal karşılanmalıdır. Çalışmada atalar sözü amacıyla yazıldığı/söylendiği tespit edilen on iki destan incelenmiş ve bunlarda yer alan atasözü ve deyimler belirlenmiştir. Tasavvufî konuların öne çıktığı şiirlerin atasözleri bakımından zayıf; Levnî, Mir’âtî, Mevcî ve Refikî gibi âşıkların oldukça başarılı olduğu ve bu şiirlerin “demişler” ana redifi üzerine kurulduğu sonucuna varılmıştır. Atasözlerinin bu tür ve formda işlenmesi, âşıkların sanatlarında ne kadar başarılı olduklarını göstermektedir.
Keywords
References
- Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Arslan, M. (2019) Turfetü’l- Emsâl Açıklamalı Atasözleri Sözlüğü, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Boratav, P. N. (1992). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda Atasözleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eyüboğlu, E. K. (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, İstanbul: Doğan Kardeş Mat-baacılık.
- Kaşgarlı Mahmut (2013). Divanü Lûgati’t-Türk I, Çev. Besim Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kızıldağ, H. (2020). “Atasözlerinin Salgın Hastalık ve Etkilerinden Koruma İşlevi: Covıd-19 Salgını ve Türk Atasözleri”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C.13, S. 31, s. 1025-1039.
- Tan, N. (2016). Yel Kayadan Ne Aparır?, Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
- Türk Atasözleri ve Deyimleri I-II (1993). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Yaren, Z. M. (2012). Darb-ı Meselname/Atasözleri Destanı, Ankara: Özel Matbaası.
Abstract
Proverbs, which play an important role in carrying the cultural heritage from the past to the present, reflect the ancestors' perspectives towards life, events and behaviors with their stereotypes and deep meanings. It is possible to come across proverbs, which are used in daily speaking, in literary works from pre-Islamic period to the present day, as well. In Ashik literature, it has been the subject of poems independently. These poems, which were created to give advice within the genre of epic, are called ‘The Epic of Atalar Sözü’. The tradition of narrating the epic of Atalar Sözü, the oldest and most successful example of which is available in Levnî in Ashik literature, continued increasingly in the 18th and 19th centuries. It is not a coincidence that these works increase in times of deterioration of the social structure. Because it should be taken natural for the lovers, who are the spokespersons of the society, to present ideal behavioral patterns to individuals through proverbs.In the study, twelve epics that were found to be written / said for the purpose of Atalar Sözü were examined and the proverbs and idioms contained in these epics were determined. It was concluded that poetry in which Sufi subjects stand out is weak in terms of proverbs and the Ashiks such as Levnî, Mir’âtî, Mevcî and Refikî were very successful and these poems were founded on the main redif of "demişler". The processing of proverbs in this type and form shows how successful Ashiks are in their art.
References
- Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Arslan, M. (2019) Turfetü’l- Emsâl Açıklamalı Atasözleri Sözlüğü, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Boratav, P. N. (1992). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda Atasözleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eyüboğlu, E. K. (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, İstanbul: Doğan Kardeş Mat-baacılık.
- Kaşgarlı Mahmut (2013). Divanü Lûgati’t-Türk I, Çev. Besim Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kızıldağ, H. (2020). “Atasözlerinin Salgın Hastalık ve Etkilerinden Koruma İşlevi: Covıd-19 Salgını ve Türk Atasözleri”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C.13, S. 31, s. 1025-1039.
- Tan, N. (2016). Yel Kayadan Ne Aparır?, Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
- Türk Atasözleri ve Deyimleri I-II (1993). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Yaren, Z. M. (2012). Darb-ı Meselname/Atasözleri Destanı, Ankara: Özel Matbaası.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Creative Arts and Writing |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 25, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020 Volume: 6 Issue: 25 |
