KIRGIZ TÜRKÇESİ İLE TÜRKİYE TÜRKÇESİ ARASINDAKİ KÖKTEŞ YALANCI EŞDEĞER SÖZCÜKLER

Year 2020, Volume: 6 Issue: 25, 259 - 292, 25.12.2020

Fatih Özek Neşe Yamanoğlu

Abstract

Türkçenin iki ayrı kolu olan Türkiye Türkçesi ile Kırgız Türkçesi arasında fonolojik, morfolojik, sentaktik ve semantik yönünden bazı farklılıkların olması doğaldır. Ancak bu farklılıklar iki lehçe/dil arasında aktarma faaliyetlerini zorlaştırmış ve yanlış anlamalara neden olmuştur. Bu yanlış anlamaların sonucunda da “yalancı eşdeğerlik” sorunu ortaya çıkmıştır. Çeviri veya aktarmalarda sık karşılaşılan sorunlardan biri olan yalancı eşdeğerlik, kaynak dil ve lehçe ile hedef dil ve lehçe arasındaki aynı kökenden gelen sözcük ve yapıların sesçe tam ya da kısmen benzeşmesi, ancak kavram alanlarının kısmen örtüşmesi veya hiç örtüşmemesi durumudur. Yalancı eşdeğerliğin esasını “aynı kökenden gelme” oluşturur. Bu sebeple çalışmada, Kırgız Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki kökteş yalancı eşdeğer sözcükler ele alınmış ve eş sesli yalancı eşdeğer sözcüklere yer verilmemiştir. Elde edilen sonuçlar, sözcük türlerine göre isim ve fiil, anlamca örtüşme durumuna göre yarı ve tam yalancı eşdeğer, ses değeri bakımından ise sesçe farklı ve aynı olanlar gibi alt başlıklarla incelenmiştir. Bu çalışmada her iki lehçenin/dilin yazı dilleri esas alınmaya çalışılmış ve sözcüklerin ağızlardaki kullanımı dikkate alınmamıştır. Ancak lehçelerin ağızlar dikkate alınarak sözvarlığı açısından karşılaştırılması ayrı bir araştırma konusu olmalıdır. Amacımız, lehçeler arası aktarmalarda sık karşılaşılan sorunlardan biri olan yalancı eşdeğerliğin doğru anlaşılmasını sağlamak ve yalancı eşdeğerlikten kaynaklanan sorunların giderilmesine katkıda bulunmaktır.

Keywords

Kökteş Yalancı Eşdeğer, Kırgız Türkçesi, Türkiye Türkçesi

COGNATE FALSE EQUIVALENT WORDS BETWEEN TURKEY TURKISH AND KYRGYZ TURKISH

Abstract

It is nature that there are some differences in terms of phonological, morphological, syntactic and semantic between Turkish and Kyrgyz Turkish, which are two separate arms of Turkish. However, these differences made the transfer activities between the two dialects / languages difficult and caused misunderstandings. As a result of these misunderstandings, the problem of “false equivalence” has emerged. False equivalence, which is one of the most common problems during translation or quotation, is complete or partial assimilation of originally same words and structures between source language (or dialect) and target language (or dialect) when conceptual fields partially match up each other or don’t math up at all. The main reason of false equivalence is paronyms. Because of this reason, cognate false equivalent words between Turkey Turkish and Kyrgyz Turkish are discussed in this study. The results are analysed with bottom booms such as noun and verb by the parts of speech, half false equivalent and false equivalent by meaningfully matching up, phonetically different ones and same ones. In this study, both dialects / languages were tried to be based on writing languages and the use of words in the mouth was not taken into account. But comparing dialects in terms of vocabulary, taking into account mouths, should be a separate research topic. Our aim is to ensure the correct understanding of false equivalence, which is one of the common problems in cross-dialect transfers, and to contribute to the elimination of problems arising from false equivalence.

References

• Akbaba, D. E. (2007). Nogay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değerler, Bilig, S.42, s.151-176.
• Buran, A. (2015). Türklük Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Dıykanbayeva, M. (2017). Kırgız Türkçesi ile Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eşdeğerler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. S. 6/4, 2017, s. 2256- 2271.
• Ersoy, F. (2007). Çuvaş Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde Yalancı Eş değerler. Türkbilig, S. 14, s. 60-68.
• İlkeR, A. (1999). Lehçeden Lehçeye Aktarma Üzerine Bazı Düşünceler, 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 1996, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 553-560.
• Kara, M. (2009). Lehçeler Arası Aktarmada Temel Sorunlar. Turkish Studies, S. 4, s. 1056-1082.
• Karadoğan, A. (2004). Türk Lehçeleri Arasında Yapı Eşdeğerliği ve Yalancı Eşdeğer Yapılar. V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004, Ankara: TDK Yayınları, s. 1591-1604.
• Özeren, M. (2014). Salar Türkçesi İle Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eşdeğer Sözcükler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. S. 3/2, s.111-127.
• Özkan, F. (1999). Bugünkü Türk Lehçelerindeki İletişimi Zorlaştıran Kelimeler. 3. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı 1996, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 883-889.
• Resulov, A. (1995). Akraba Diller ve Yalancı Eş Değerler Sorunu. Türk Dili, S. 524, s. 916-924.
• Sultanzade, V. (2010). Yalancı Eş Değerlerin Azizliği: Bahtiyar Vahapzade’nin Eserlerinin Tür-kiye Türkçesine Aktarımı Üzerine. Erdem Dergisi, Bahtiyar Vahapzade Özel Sayısı, S. 57, s.165-172.
• Şavk, Ü. Ç. (2007). Altayca’da Eş Sesli Sözcükler. IV. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, 24-29 Eylül 2000, Ankara: s.1653-1668.
• Uğurlu, M. (2004). Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig, S.29, s. 31-37.
• -------------- (2009). Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Benzer Kelimelerin Eşdeğerlik Sorunu. Türk Lehçeleri Arasındaki Aktarma Çalışmalarının Bugünkü Durumu ve Karşılaşılan Sorunlar Sempozyumu, Tebliğler ve Aktarım örnekleri, 31 Mart-5 Nisan 2009, İstanbul: s.82-97.
• -------------- (2012). Türk Lehçeleri Arasında Benzer Kelimelerin Eşdeğerlik Durumu. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 7/4, Fall 2012, s. 215-222.
• Yıldırım, H. (2005). Türkmen Türkçesindeki Aldatıcı Kelimeler. Gazi Üniversitesi, I. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 11-13 Mayıs 2005, Ankara: s.765-792.
• Yudahin, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü (Çev. Abdullah Taymas). Ankara: TDK Yayınları.
• Yusuf, B. (2007). Türkçe ve Özbekçede Yalancı Eş Değerler. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 2000, Ankara: s. 2083-2087.