TRABZON İLİ YOMRA İLÇESİ AĞIZLARI ÜZERİNE BAZI DİKKATLER

Year 2020, Volume: 6 Issue: 25, 665 - 674, 25.12.2020

Adiye Şimşek

Abstract

Her ağız bölgesini ve ağız özelliğini oluşturan tarihî bir çerçeve bulunmaktadır. Hiçbir ağız özelliği o tarihî çerçeveden bağımsız düşünülemez. Trabzon ilinin Yomra ilçesindeki ağız özelliklerinin oluşmasında sosyal ve coğrafî etkilerin yanında tarihî faktörler özellikle rol oynamıştır. Bu tarihî faktörlere bağlı olarak bölge ağızlarında önemli bir yeri olan Urum Türkçesinin etkisi göz ardı edilemez. Yomra ilçesi ağızları, bazı ses ve şekil bilgisi özellikleri yönünden Trabzon ili ağızlarından ayrılmaktadır. Ses kayıt cihazıyla elde ettiğimiz derlemeler ve yörenin konuşuru olan öğrencilerimizden aldığımız bilgiler bu farklılıkları destekler niteliktedir. Bu çalışmada, söz konusu farklılıkların neler olduğu örneklerle açıklanacak ve Yomra ilçesi ağızlarındaki Urum Türkçesi etkisine değinilecektir. Çalışmanın sonuna yöre ağzını örnekleyen metinler ile sık kullanılan sözcüklerin anlamları eklenecektir.

Keywords

Ağız, Yomra ilçesi, Urum Türkçesi, ses bilgisi

SOME CONSIDERATIONS ON THE YOMRA DISTRICT DIALECTS OF TRABZON PROVINCE

Abstract

There is a historical framework which forms every region of a dialect and characteristic of a dialect. Any characteristic of a dialect cannot be considered independently of the historical framework. In formation of characteristics of dialect in Yomra District of Trabzon Province, historical factors specially played a role besides social and geographical impacts. Based on these factors, Urum Turkish’s impact which has an important place in local dialects cannot be ignored. Dialects in District of Yomra are different from Trabzon Province Dialects in the aspect of some phonetic and morphological properties. The reviews we collected by a voice recorder and the data we obtained from the students who are the speakers of the area support these differences. In this study, it will be explained what are these differences with examples and Urum Turkish’s impact on Distinct of Yomra will be overviewed. Texts which exemplify the local dialects and meanings of frequent words will be attached to the end of the article.

References

• Hacaloğlu, R.A. (1992). Azeri Türkçesi Dil Kılavuzu - Güney Azeri Sahası Derleme Deneme Sözlüğü. Ankara.
• Altınkaynak, E. (2003/Güz). “Ukrayna’dan Hristiyan Türkler: Urumlar ve Onların Folklor Ürünlerinden Örnekler”, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 27, Güz, s. 141-154.
• Caferoğlu, A. (1994). Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar. Ankara: TDK Yayınları.
• Coşar, A. M. (2010). Trabzon Ağızlarında Bir Fiil Kullanımı. Dil Araştırmaları, Sayı 7, Güz, s. 75-85.
• Coşar, A. M. (2015). Bir Kimlik İşaretleyicisi Olarak Dil ve Trabzon Ağızlarında Arkaik Hususi-yetler. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1 / 1, s. 241-253.
• Çolakoğlu, B. K. (2013). Ağız Çalışmalarının Önemi ve Trabzon Ağzı Özelliklerinin Değerlendi-rilmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, Vol. 5, No. 3, s. 207-221.
• Demir, N. (2000). “Karadeniz Bölgesi Ağızlarında Kıpçak Türkçesi Özellikleri”, IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-I (24 Eylül-29 Eylül 2000) Ankara, 2007, 417- 424.
• Demir, N. (2001). Ordu İli ve Yöresi Ağızları(İnceleme-Metinler-Sözlük). Ankara: TDK Yayınları.
• Demir, N. (2006). Trabzon ve Yöresi Ağızları I-II-III. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Demirtaş, A. (2006). DEMİR, Necati. Trabzon Ve Yöresi Ağızları, Cilt I (Tarih-Etnik Yapı- Dil İncelemesi) - Cilt II (Metinler) - Cilt III (Sözlük), Gazi Kitabevi, Ankara, 1263 s. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 1/2, Fall, s.323-328.
• Ersöz, S. (2013). Ahıska’da İki Büyük Ağız Grubu: Terekeme ve Yerli Türk Ağzı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S 2/4, s. 105-115.
• Gökdağ, B. A. (2011). Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe ile Etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları, Sayı 31, Güz, s. 111-134.
• Gülsevin, G. (2002). Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri- Metinler- Sözlük). Ankara: TDK Yayınları.
• Günşen, A. (2000), Kırşehir ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
• Kalaycı, Ü. (2008, Yaz). Gürcistan’ın Tsalka (Parmaksız) Rayonundaki Urumların Yaşamı. Kara-deniz Araştırmaları, S 18, s. 93-106.
• Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları.
• Kasapoğlu Çengel, H. (2004). Ukrayna'daki Urum Türkleri Ve Folkloru. Millî Folklor, Yıl 16, Sayı 61, s. 58-67.
• Korkmaz, Z. (1994). Bartın ve Yöresi Ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• Öner, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi(Tatar, Kazak ve Kırgız Lehçeleri Karşılaştırmalı Grameri). Ankara: TDK Yayınları.
• Öründü, F. (2001). Trabzon ve Yöresi Ağızları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Poplavska, A. (2019). Urum Türkçesinde Fiil Çekimleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Poppe, N. (2016). Moğol Yazı Dilinin Grameri (Çeviren Günay Karaağaç). Ankara: TDK Yayınları.
• Serebrennikov, B. A.- Gadjıeva N. Z. (2011). Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı-Tarihi Grameri (Çevirenler Tevfik Hacıyev – Mustafa Öner). Ankara: TDK Yayınları.
• Şenel, M. ve Meskhidze M. (2010). Gürcistan’ın Cavakheti Bölgesi Ağzında Türkçe Söz Varlığı. Karadeniz Araştırmaları, 27, s. 217-241.
• Tekin, F. (2002). Trabzon ve Yöresi Ağızlarının Etnik Yapı İle İlişkisi. Trabzon ve Çevresi Uluslara-rası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, içinde (195-2002), Trabzon: Trabzon Bele-diyesi Yayınları.
• Uyanık, O. (2010). Urum Türkçesinin Türk Dili Sınıflandırmalarındaki Yeri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 27, s. 46 - 58.
• Uyğur, S. (2017). AHISKA–ARDAHAN–ARTVİN–BATUM–RİZE-TRABZON HATTINDA /+(a)y/ ~ /+a/ EKİ. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, C. 2, Sayı 2, Güz, s. 457- 473.
• Y.A. Peler, G. (2013, Kış). Kafkasya’ da Türk Lehçelerinin Fonksiyonları. Karadeniz Araştırmaları, S 36, s.163-188.