OSMANLI-BİZANS UCUNDA İKİ SAVAŞÇI GRUP: GAZİLER VE AKRİTAİLER

Year 2018, Issue: 13, 210 - 226, 01.02.2018

Tunay Karakök

Abstract

Modern öncesi toplumlarda sınır savunması için iki temel askeri yöntem vardır. Birincisi, hazır birliklerin konuşlandığı kaleler veya duvarlar vasıtası ile yapılan savunmadır. İkincisi, sınır bölgelerinde toprak sahibi olan birlikler ile yapılan savunmadır. Bu topraklar genellikle merkezi yönetimler tarafından sınır savunulması ve diğer seferlere iştirak edilmesi karşılığında verilmektedir. İlk yönteme örnek olarak Roma ve Çin gibi güçlerin sınırlarında aldıkları tedbirler gösterilebilir. İkinci yöntem için, Bizans’ın doğu sınırında uyguladığı akritai yöntemi ile Türklerdeki uç beyliği yöntemi örnek gösterilebilir. Ortaçağ sınır bölgelerinde işsizlik ve ekonomik zorluklardan ötürü geçimini savaşlardan elde ettikleri ganimetler ile sağlayan savaşçı zümreler olmuştur. Hükümdarlar bu savaşçı grupları bazen ihtiyaç hâsıl olunca ücretli asker olarak, bazen de cezp ederek güçlerini arkalarına almaya çalışmışlardır. Osmanlı-Bizans ucunda bu savaşçı grupları gaza için mücadele eden gaziler oluştururken, Bizans tarafında ise akritai’ler oluşturmaktaydı.

Keywords

Osmanlı İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Uç, Gazi, Akritai

TWO FIGHTERS GROUPS AT THE OTTOMAN-BYZANTINE’S BORDERS: GHAZIS AND AKRITAS

Abstract

There are two basic ways to limit the military defense in the pre-modern society. First is the defense made through the castles and walls around which ready troops are deployed. Second is the defense made by the troops of landlords in the border region. This land is usually given in exchange for participating in the defense of the border and the other campaigns by the central government. As an example of the first method, measures taken by such nations as Rome and China in their borders can be shown. For the second method, which is implemented in the eastern border of the Byzantine, the name of which is Akritas method and the method known as the end principality in Turks can be shown. There has been clan’s fighters earning their livelihood with booties from wars because of unemployment and economic difficulties in the border region. Emperors tried to gain the power of these fighters when they need as mercenaries or sometines by attracting. These group of fighters were constituted by the veterans combating for gaza military campaign on behalf of Islam in Ottoman-Byzantine end whereas the Byzantine side was constituted by akritas.

Keywords

Ottoman Empire, Byzantine Empire, Borderland, Ghazi, Akritas

References

• Ana Brıtanicca Ansiklopedisi, (2002), “Gazi Maddesi”, C.IX, İstanbul.
• Arnakis, G. (1961), “Byzantium’s Anatolian Provinces during the Reign of Michael Palaeolo- gus.” Actes du XIIe Congrès international d’études byzantines. II, Ohrid, ss.37-44
• Arslan, Ç., (2002), “Erken Osmanlı’nın Fetih ve Yerleşim Sisteminde Akıncı Beylerinin Stratejik Önemi”, Türkler, C.IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Âşık Paşa (2000), Garib-nâme, hzl. Kemal Yavuz, İstanbul TDK Yayınları.
• Barthold, V., (1990), Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Hzl.: Hakkı Dursun Yıldız, TTK Basıme- vi, Ankara.
• Bartusis, Mark C. (1992), The Late Byzantine Army, Arms and Society, 1204–1453. Philadelphia: University of Pennsylvania Pres.
• Canan, İ., (19949, “Cihad’ın Vacib Oluşu ve Cihada Teşvik Eden Hadisler”, Hadis Ansiklopedi- si, C.III, Akçağ Yayınevi, İstanbul.
• Cappel, A. J. (1991), “Akritai” Oxford Dictionary of Byzantium, vol. 1.
• Cassıdy, Nathan John (2004), A Translation and Historical Commentary of Book One and Book Two of the Historia of Geōrgios Pachymerēs. PHD (Basılmamış Doktora Tezi) Univer- sity of Western Australia.
• Ceran, A. Ş. (2002). “Dinî Telakkiler ve Millet Sistemi”, Yeni Türkiye, C.III.
• Charanıs, P. (1951), “On the Social Structure and Economic Organisation of the Byzantine Empi- re in the Thirteenth Century and Later.” Byzantinosloavica (12).
• Cumbur, Müjgan (1987), “Anadolu Gazileri ve Edebiyatımız”, Erdem, III.
• Dıetrıch, Rıchard C. (2005), “Digenes Akrites Destanında Hıristiyan-Müslüman Sınır Kültürü- nün Yansımaları.” Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Ankara.
• Emecen, M. F., (2002), “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu’ndan Fetret Dönemi’ne”, Türkler, C.IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Heywood, C.J., (1999), “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Problemi:Yeni Hipotez Hakkında Bazı Düşünceler, Osmanlı, C.I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• İbn Battûta (2004), İbn Battûta Seyâhatnamesi. çev. A. Sait Aykut. İstanbul, Yapı Kredi Yayınla- rı.
• İnalcık, H. (2005a), “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Problemi”, Doğu Batı Makaleler, Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
• İnalcık, Halil (2008), Osmanlı Beyliği’nin Kurucusu Osman Beg.” Belleten, 71, 261.
• İnalcık, Halil (2009), Devlet-i Aliyye. Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, İstanbul, Yapı Kredi Yay.
• İnalcık, Halil, (2002), “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu”, Türkler, C.IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Kafalı, M. (1996). “Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi”, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, S. 21.
• Kaplan, Mehmet (1985), Tip Tahlilleri-Türk Edebiyatında Tipler. İstanbul, Dergâh Yay.
• Kitapçı, Z. (1994a), Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılışı ve Türkler, Damla Ofset ve Matbaacılık, Konya.
• Köprülü, Fuad :(2006), “Alp”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 1.
• Köprülü, M.F. (1981), Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Kur’an-I Kerim, Tevbe Suresi, Ayet: 86, 88, 89.
• Kürkçüoğlu, E. (1999), “Kayılar’ın Anadolu’ya Gelişi”, Osmanlı, C.I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Neşri, Mehmed (1995), Neşri Tarihi: Kitab-ı Cihan-Nüma, C. II, Haz. Faik Reşit Unat ve M. A. Köymen. Ankara: TTK Yay.
• Özcan, A. (1991), “Gazi Maddesi”, DİA , C.XIII, s. 443.
• Pakalın, M.Z. (1993), “Gazi Maddesi”, Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, C.I, MEB Yayınevi, İstanbul, s. 651.
• Tekin, Ş. (1993a), “Türk Dünyası’nda Gaza ve Cihad Kavramları Üzerine Düşünceler”, Tarih ve Toplum Dergisi, 19(109), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tekin, Şinasi (1989), “XIV. Yüzyılda Yazılmış Gazilik Tarikası “Gaziliğin Yolları” Adlı Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Gaza / Cihad Kavramları Hakkında.” Journal of Turkish Studies, V.13.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı (1984), Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Ankara, TTK Yay.
• Vladimirtsov, B.Y. (1987), Moğolların İçtimai Teşkilatı, Moğol Göçebe Feodalizmi, çev. A. İnan, Ankara, TTK Yay.
• Vryonıs, S. (1971), The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of İslami- zation from the Eleventh through the Fifteenth Century. Berkeley: University of Cali- fornia Pres.
• Wıttek, P. (1999), Menteşe Beyliği. çev. O.Ş. Gökyay. Ankara: TTK Yay.
• Wıttek, P., (1985), Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu, Çev.: Fatmagül Berktay, Kaynak Yayın- ları, İstanbul, s. 46.