EVLİYA ÇELEBİNİN SEYAHATNAMESİ’NDE “ÜSKÜDAR”

Year 2017, Issue: 11, 321 - 338, 01.10.2017

Mustafa Akkaya

Abstract

Üsküdar, İstanbul’un bilâd-ı selâsesinin Galata, Eyüp, Üsküdar bir parçasıdır. Roma, Bizans döneminden itibaren doğudan gelen saldırıların, tüccarların, göçlerin İstanbul’dan önce karşılandığı mekan olan Üsküdar bu özelliğini Osmanlı’da da devam ettirmiştir. Aynı zamanda Üsküdar, İstanbul’un, batının, Avrupa’nın doğuya açılan kapısıdır. Yerel tarih çalışmaları için vazgeçilmez bir kaynak olan Evliya Çelebi’nin yazdığı seyahatnamede, döneme tanıklık eden mekanlar hakkında bilgilere rastlamak mümkündür. Osmanlı tarihinde İstanbul’un önemli bir kadılığı olan Üsküdar da, Çelebi’nin Seyahatnamesinde birçok yerde bahsi geçen mekanlardan biridir. İstanbul’un doğuya açılan kapısı olması hasebiyle Üsküdar, Çelebinin doğu seyahatlerinin de başlangıç noktası, aynı zamanda ilk uğrak yeri olmuştur. Bu sebeple on ciltlik eserinin neredeyse tamamında Üsküdar hakkında müteferrik bilgiler yer almaktadır. Bu çalışmanın amacı XVII. yüzyıl Üsküdar’ını Çelebi’nin Seyahatnamesine göre tasvir etmektir. Bununla birlikte Çelebi’nin vermiş olduğu bilgiler, arşiv belgeleri ve diğer literatürle karşılaştırılmalı olarak sunulmuştur.

Keywords

Seyahatname, Üsküdar, Şehir Tarihi.

“USKUDAR” IN EVLIYA CELEBI’S BOOK OF TRAVELOGUES “SEYAHATNAME”

Abstract

Üsküdar is a part of the three towns of Istanbul bilâd-ı Selâse: Galata, Eyüp, Üsküdar . Üsküdar, which was the place where the attacks, the merchants and the immigration from the east had been confronted before Istanbul since the Byzantine period, showed this characteristics also in the Ottoman period. In addition, Uskudar is Istanbul's gateway to the east for Europe. In the Book of Travels “Seyahatname” of Evliya Çelebi, an indispensable source for local history studies, one can come up with information about the places witnessing the period. Üsküdar, an important city of management for Istanbul in Ottoman history, is one of the places mostly mentioned in Evliya Çelebi's Book of Travels. Due to the fact that Istanbul is the gateway to the east, Üsküdar was the starting point of Çelebi’s journeys to east and also the first stop. For this reason, almost all of his ten volumes include miscellaneous information about Uskudar. The purpose of this study is to describe XVII. century Üsküdar according to Çelebi's Book of Travels. Therefore, the information given by Çelebi is presented relatively with archive documents and other literature.

Keywords

Travelogue, Üsküdar, City History.

References

• Banoğlu, N. A. (2007). Tarihi ve Efsaneleriyle İstanbul Semtleri. Ed. Tahsin Yıldırım, İs- tanbul.
• Bruinessen, M. V. (2003). Evliya Çelebi Diyarbekir’de. Haz. Martin van Bruinessen- Hendrik Boeschoten. Çev. Tansel Güney, İstanbul: İletişim Yay.
• Dankoff, R. (1990). Evliya Çelebi in Bitlis. Leiden, New York: E. J. Brill.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi. c.1. Haz. Ahmed Cevdet, Dersaadet: İkdam Matbaası .
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi. c.2. Haz. Ahmed Cevdet, Dersaadet: İkdam Matbaası.
• Evliyâ Çelebi. (1999a). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. c. I. Haz. Zekeriya Kurşun-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (1999b). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. c. II. Haz. Zekeriya Kurşun-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (1999c). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. C. III. Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (2001a). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. C. IV. Haz. Yücel Dağlı- Seyit Ali Kahraman, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (2001b). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. C. V. Haz. Yücel Dağlı- Seyit Ali Kahraman-İbrahim Sezgin, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (2002). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. C. VI. Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (2003a). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. C. VII. Haz. Yücel Dağlı- Seyit Ali Kahraman- Robert Dankoff, İstanbul: YKY.
• Evliyâ Çelebi. (2003b). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. C. VIII. Haz. Seyit Ali Kahraman- Yücel Dağlı- Robert Dankoff, İstanbul: YKY .
• Konyalı, İ.H. (1976). Abideleri Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi. C.I, İstanbul.
• Mantran, R. (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında. İstanbul I: TTK Yay.
• Mantran, R. (1991). XVI. ve XVII. yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Eren Yay.
• Mazlum, D. (2007). “Kız Kulesi’nin Uzun Tarihinden Bir Kesit: 18. Yüzyılda Kule-İ Duhter” . METU JFA, 24 (1), s. 35-47.
• Okumuş, E. (2012). “Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Diyarbakır”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, ISSN: 1308-9633, Sayı: VII., s. 14-51.
• Öztürk, N. (1995). “Fetih Öncesi İstanbul Kuşatmaları”. İstanbul Armağanı Fetih ve Fatih, İstanbul.
• Tabakoğlu, A. (2007). “Osmanlı Dönemi’nde Üsküdar Köyleri”, V. Üsküdar Sempoz- yumu, İstanbul:1-5 Kasım.
• Texier, C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeoloji, I. Cilt, çev. Ali Suat, der. Kazım Yaşar Kopraman, Ankara.
• Üsküdar Şer’iyye Sicili Defter No: 107, 109, 138
• Yazıcı, T. (1993). “Üsküdar”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. XIII, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• http://www.istanbul.gov.tr, 03.01.2017.
• http://www.wikipedia.org/wiki/kızkulesi, 03.01.2017.
• http://www.kizkulesi.com.tr/Sayfa/kiz-kulesi/tarihce, 30.10.2017.