Kültür, Reklam ve Bayramlar: Televizyon Reklamlarında Kullanılan Ramazan Bayramı Öğelerinin Analizi

Year 2025, Issue: 14, 261 - 277, 27.06.2025

Ahmet Selman Seyhan , Levent Bulut

https://doi.org/10.56676/kiad.1659464

Abstract

Disiplinlerarası bir yapıya sahip olan kültür, iletişimsel bir aktarım sürecidir. Bu yönüyle kültür, kitle iletişim araçları vasıtasıyla nesilden nesile aktarılarak varlığını sürdürür. Bu araçlardan olan televizyon, icat edildiği ilk yıllardan itibaren toplumun gündelik yaşamına dâhil olmuştur. Özellikle görüntü ve sesin bir arada kullanılabilmesi, reklam verenler tarafından televizyonun öncelikli kitle iletişim araçlarından olmasını sağlamıştır. Reklamlar her ne kadar kapitalizm kapsamında tüketim kültürünün bir ürünü olarak görülse de toplumların kültürel değerlerini de bir araç olarak kullanarak aynı zamanda söz konusu unsurların nesilden nesile aktarımında rol üstlenmiştir. Bu kapsamda çalışmada, televizyon reklamlarının Ramazan Bayramı’na ait kültürel değerlerin nesilden nesile aktarımında sağladığı katkının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda verilerin analizi için Denzin ve Lincoln’ün (2003) nitel araştırmalar için önermiş olduğu 7 adımdan oluşan analiz süreci takip edilmiştir. Çalışmaya 2022 yılı Ramazan ayının son 7 günü ve Ramazan Bayramı’nın 3 günü olmak üzere toplam 10 gün Türkiye genelinde yayın yapan televizyon kanallarının reklam kuşakları dâhil edilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda televizyon reklamlarının kültürel değerlerin aktarımında çok az etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Televizyon Reklamı , Kültür , İletişim , Folklor , Ramazan Bayramı

Culture, Advertising and Feast: Analysis of Ramadan Feast Items Used in Television Advertisements

Abstract

Culture, which has an interdisciplinary structure, is a communicative transfer process. In this respect, culture continues to be transferred from generation to generation through mass media. Television, one of these tools, has been included in the daily life of society since the first years of its invention. Television has emerged as a primary mass media tool for advertisers, mainly due to its effective integration of visuals and sound. Although advertisements are seen as a product of consumption culture within the scope of capitalism, they also transmit these elements from generation to generation by using the cultural values of societies as a tool. In this context, the study aims to assess how television advertisements contribute to passing down the cultural values of the Ramadan Feast across generations. For this purpose, the analysis process, which consisted of 7 steps suggested by Denzin and Lincoln (2003) for qualitative research, was followed to analyze the data. The study examined advertisements on television channels operating throughout Turkey for 10 days, which included the final 7 days of Ramadan and the 3 days of the Ramadan Feast in 2022. The analysis revealed that television advertisements had little effect on transferring cultural values.

Keywords

Television Advertisement , Culture , Communication , Folklore , Ramadan Feast

References

• American Marketing Associattion. (2023). Advertising. 8 Temmuz 2023 tarihinde https://www.ama.org/topics/advertising/ adresinden alındı
• Arslan, E. (2014). Türkiye’de reklam sloganlarının gündelik dil pratikleri üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi: Ege Üniversitesi öğrencilerine yönelik bir araştırma. Marmara İletişim Dergisi, (21), 57-72. https://doi.org/10.17829/midr.20142110298
• Batı, U. (2012). Reklamın dili. Alfa Yayınları.
• Batu, M., & Tos, O. (2022). Türk dünyasında somut kültürel bir miras olarak nevruz kutlamaları. R. Gafarlı, & M. Ekici (Der.) içinde, 5. Uluslararası Dede Korkut Türk Kültürü, Tarihi ve Edebiyatı Kongresi Kongre Kitabı Cilt-2 (s. 366-374). Farabi Yayınevi.
• Buğra, M. G. (2006). Folklor-reklam ilişkisi bağlamında yerellik ve milliyetçilik öğelerinin kullanımı. Milli Folklor, (71), 53-55.
• Çağrıcı, M. (2009). Sıla-i rahim. TDV İslâm Ansiklopedisi. 9 Ağustos 2023 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/sila-i-rahim adresinden alındı
• Çakır, E. (2022). Sözlü tarih ve kültürel değişim: “Televizyona merhaba”. Milli Folklor, Kış (136), 79-93, https://doi.org/10.58242/millifolklor.1057508
• Çalışır, G., Ünal, A. M., & Aydoğan Kılıç, T. (2018). Dini bayram geleneklerinin kişilerarası iletişime yansımaları. Zeugma 1. Uluslararası Multidisipliner Çalışmalar Kongresi Kongre Kitabı (s. 204-216). İKSAD Yayınevi.
• Çetinkaya, Y. (1989). Kapitalizm manivelası reklamcılık. Kitap Dergisi, (32), 30-32.
• Davis, F. (1979). Yearning for yesterday: A sociology of nostalgia. The Free Press.
• Denzin, N. & Lincoln, Y. (2003). Introduction. N. Denzin, & Y. Lincoln (Ed.) içinde, The landscape of qualitative research, (s. 1-45). Sage.
• Dowling, G., & Kabanoff, B. (1996). Computer-aided content analysis: What do 240 advertising slogans have in common?. Marketing Letters, 7(1), 63-75.
• Elden, M. (2016). Reklam yazarlığı. İletişim Yayınları.
• Erdem, B. N. & Kaynar, A. (2022). “Sesimizi duyan var mı?”: İzmir depremi konulu televizyon haberlerinde çocukların temsili. Selçuk İletişim Dergisi, 15(2), 737-766. https://doi.org/10.18094/josc.1113783
• Erdoğan, İ., & Alemdar, K. (2010). Öteki kuram: Kitle iletişim kuram ve araştırmalarının tarihsel ve eleştirel bir değerlendirmesi. Erk Yayınları.
• Fiske, J. (2014). İletişim çalışmalarına giriş. (S. İrvan, Çev.). Pharmakon Kitap.
• Fulford, R. (2017). Kitle kültürü çağında hikayecilik. (E. Kardelen, Çev.). Kolektif Kitap.
• Ghandeharion, A., & Badrlou, L. (2018). Iranian advertisements: A postcolonial semiotic reading. Kasetsart Journal of Social Sciences, 39(2), 334-342. https://doi.org/10.1016/j.kjss.2018.05.008
• Gülüm, E. (2018). Dijital iletişim teknolojileri aracılı bir folklorik deneyim alanı olarak sanal ortam. Milli Folklor, Güz (119), 127-139.
• Güngör, N. (2016). İletişim: Kuramlar ve yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi.
• Köse, H., & Aydın, H. (2020). Medyatik popüler kültürde nostalji: Kültürel doyum üzerine bir inceleme. Folklor/Edebiyat, 4(26), 757-779. https://doi.org/10.22559/folklor.1343
• Lundby, K., & Ronning, H. (2014). Medya-kültür-iletişim: Medya kültürü aracılığyla modernliğin yorumlanışı. (N. Gürkan, Çev.). S. İrvan (Ed.) içinde, Medya kültür siyaset (s. 13-28). Pharmakon Yayınevi.
• Macklin, M. C. (1987). Preschoolers' understanding of the informational function of television advertising. Journal of Consumer Resereach, 2(14), 229-239. https://doi.org/10.1086/209108
• McQuail, D. (2010). McQuail's mass communication theory. Sage.
• Mengü, M. (2006). Reklam sloganları ve tüketici zihni. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (25), 109-121.
• Mooij, M. d. (2021). Global marketing and advertising: Understanding cultural paradoxes. Sage.
• Oğuz, M. Ö., Kösemek, M., Çiçekoğlu, N., & Yıldız, T. (2012). Türkiye'de 2011 yılında yaşayan Ramazan ve Kurban Bayramı geleneksel kutlamaları. Gazi Üniversitesi THBMER.
• Onat, H. (2022). Türkiye'de din anlayışında değişim süreci. Endülüs Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (2000). Bayramda gelenek farkı. Popüler Tarih, (7), 28-33.
• Solomon, M. R. (2004). Tüketici krallığının fethi, markalar diyarında pazarlama stratejileri. (S. Çetinkaya, Çev.). MediaCat.
• Sucu, İ. (2020). Reklam uygulamalarında kültürlerarası iletişimin ve kıyafet kullanımlarının etkisi. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 392-404.
• Taylor, R. E., Hoy, M., & Haley, E. (1996). How French advertising professionals develop creative strategy. Journal of Advertising, 25(1), 1-14. https://doi.org/10.1080/00913367.1996.10673492
• TDK. (t. y.). Güncel Türkçe sözlük. Eylül 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Topsümer, F., & Elden, M. (2015). Reklamcılık: Kavramlar, kararlar, kurumlar (14. Baskı). İletişim.
• Tönnies, F. (2019). Cemaat ve cemiyet. Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Türkeli, Ö. & Tosun, N. B. (2022). İkna bilgi modeli bağlamında üstbilişin reklamdan kaçınma üzerindeki etkisi. Selçuk İletişim Dergisi, 15(1), 422-449. https://doi.org/10.18094/josc.1018083
• Uca, A. (2007). Türk toplumunda Hıdırellez - I. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14(34), 113-138.
• Uribe, R. (2016). Separate and joint effects of advertising and placement. Journal of Business Research, 69(2), 459-465. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2015.06.052
• Ünsal, Y. (1984). Bilimsel reklam ve pazarlamadaki yeri. Tibi Reklam Yayınları.
• Yazdanparast, A., Naderi, I., Spears, N., & Fabrize, R. O. (2018). Advertising and pseudo-culture: An analysis of the changing portrayal of women in print advertisements. Journal of Macromarketing, 2(38), 185–205. https://doi.org/10.1177/0276146718762475
• Yıldız, H. N. (2022). Kültür ve reklam ilişkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 293-308. https://doi.org/10.33206/mjss.886628