ŞEHİR MORFOLOJİSİ VE İKTİSADİ YAPI İLİŞKİLERİ: XIX.YÜZYIL KİLİS ŞEHRİ ÖRNEĞİ

Year 2013, Volume: 3 Issue: 6, 79 - 102, 17.04.2014

İlhan Oğuz Akdemir Ömer Faruk İncili

Abstract

Sanayi toplumu öncesi şehir özelliklerinin gözlemlenebildiği Kilis'in tarihi kent dokusunda, iktisadi yapının şekillendirdiği kent sistemi hala hissedilebilmektedir. Fiziki ve beşeri faktörlerin etkisiyle oluşan şehir, ticari fonksiyonların da yüklenmesiyle etki sahasını genişletir. Ticari fonksiyonların bulunduğu alan da şehirde bir takım düzenlemeler yapar. Şehrin cazibe merkezi, ticari merkezler olan bedesten ve çarşılar olup, sosyal tabakalaşmanın, idari, sağlık ve sosyo kültürel fonksiyon alanlarını kendine çeker. Böylece odak merkezlerin, çeşitli fonksiyon alanlarının adeta birbiriyle çakıştığı, sıkışık doku meydana gelir.
XIX. yüzyıl ticari alanların bazılarının hala ayakta kaldığı tarihi kent merkezinde, bu yapılar tespit edilip, XIX. Yüzyıl kent arazi kullanımı ortaya çıkartıldığında, şehrin merkezi noktasının ticari fonksiyon alanları olduğu rahatça gözlemlenir. Çalışmada XIX. Yüzyıl ticari yapıları belirlenip haritalara aktarılacak, daha sonra, XIX.yüzyıl iktisadi yapısının nasıl oluştuğu ve bu yapının da kent morfolojisini nasıl şekillendirdiği üzerinde durulacaktır. Çalışma diliminin XIX. Yüzyıl olmasının ayrı bir özelliği vardır. Nitekim XX. Yüzyılda yeni belirlenen sınırlarla birlikte Kilis-Halep bağlantısı kopmuş ve Kilis eski ticari fonksiyonunu kaybetmeye başlamıştır.

Keywords

Coğrafya, Tarihi Coğrafya, Kilis, Kentsel İktisadi Yapı, XIX.Yüzyıl.

References

• AKÇURA, T., 1971, Türkiye'de Şehirleşme ve Bazı Şehir Örnekleri, Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araştırmalar, İçinde E. Tümertekin, F. Mansur, P. Benedict, s.187-225, Çağlayan Matbaası, İstanbul.
• ALİAĞAOĞLU, A., UĞUR, A., 2010, Şehir Coğrafyası, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• BERGEN, L., 2010, “Medeniyetin Cüzü: Mahalle”, İdeal Kent, Kent Araştırmaları Dergisi, S.2, Ankara, s.140-168.
• DÜNDAR, A., 1999, Kilis'teki Osmanlı Devri Mimari Eserleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• GOOTMAN, J., 1976, Şehirsel Merkeziyetin Gelişmesi (Çev. N. Özgüç) İstanbul Üniv. Yay. No: 2087, Coğ. Enst. Yay. No: 80, İstanbul.
• GÖNEY, S., 1977, Şehir Coğrafyasi, İstanbul Üniv. Edeb. Fak. Yay. No: 2274 Coğ. Enst. Yay. No: 91, İstanbul.
• KANKAL, A., 2011, XVI. Yüzyılda Çankırı, Çankırı Belediyesi Kültür Yayınları, Çankırı.
• KARABORAN, H.H., 1989., “Şehir Coğrafyasi ve Şehirsel Fonksiyonlar”, Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, c. 3, s. 1, Elazığ.
• KARABORAN, H.H., 1990., “Merkezi Yer Olarak İslahiye ve Hassa” Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Der., c. IV, s. 2, Elazığ.
• KESİCİ, Ö., 1995, “Kilis'in Şehir Coğrafyası Özelliklerine Genel Bir Bakış”, Doğu Coğrafya Dergisi, s.1, Erzurum.
• KOÇ, Y., 2005, Osmanlı'da Kent İskanı ve Demografisi (XV.-XVIII. Yüzyıllar),Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi, C.3, S.6, İstanbul, s. 161-210
• KOMİSYON, 1998, Cumhuriyet'in 75. Yılında Kilis, Önder Matbaacılık, Ankara.
• KONYALI, İ. H., 1968, Abideleri ve Kitabeleri ile Kilis Tarihi, Fatih Matbaası, İstanbul.
• KUBAN, D., 1965, “Anadolu-Türk Şehri Tarihi Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, c. 7, s.53-73, Ankara.
• MARK, S., 2000, Darü'l – İslam, 21.Yüzyıl Yayınları, İstanbul.
• PIRENNE, H., 2000, Ortaçağ Kentleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ŞAHİNALP, M.S., GÜNAL, V., 2012, “Osmanlı Şehircilik Kültüründe Çarşı Sisteminin Lokasyon ve Çarşı İçi Kademelenme Yönünden Mekansal Analizi”, Millî Folklor, Yıl 24, Sayı 93, s:149-168.
• TİMURTAŞ, K., 1932, Kilis Tarihi, İstanbul.
• TOLUN-DENKER, B., 1976, Şehir İçi Arazi Kullanılışı, İstanbul Üniv. Edeb. Fak. Yay. No: 2054,Coğ. Enst. Yay No: 83, İstanbul.
• TUNÇDİLEK, N., 1986, Türkiye'de Yerleşmenin Evrimi, İÜ. Yayınları , İstanbul.