XIX. YÜZYIL ORTALARINDA UZUNKÖPRÜ (CİSR-İ ERGENE) KIRSALINDA SOSYAL VE EKONOMİK YAPI

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 101 - 120, 23.01.2023

Tuğba Haşılamacı

Öz

Tanzimat Fermanının ilan edilmesinin ardından Osmanlı Devleti'nin siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik yapısında köklü değişiklikler olmuştur. Bu değişiklikler arasında en önemlisi vergi kaynaklarının tespiti için yapılan sayımlardır. Bu sayımların sonucunda çalışmamızın ana kaynağını oluşturan "Temettuat Defterleri" ortaya çıkmıştır.
Bu çalışma 19. yüzyıl ortalarında Tanzimat'ın uygulandığı bölgelerden biri olan Uzunköprü (Cisr-i Ergene) Kazası'nın köylerindeki sosyal ve ekonomik hayatı ortaya koymayı amaçlamıştır. 1844 tarihli Uzunköprü Kazası Temettuat Defterleri temel alınarak kazanın demografik, idari, sosyal ve ekonomik yapısı ortaya konulmaya çalışılmış ve Tanzimat’ın ilk yıllarında ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanan tipik bir Trakya kasabası olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cisr-i Ergene (Uzunköprü), 19.yüzyıl, Tanzimat, Şehir Tarihi, Temettuât Defterleri, Sosyo-ekonomik Durum

Destekleyen Kurum

Kırklareli Üniversitesi

Teşekkür

Yüksek Lisans Tez Danışmanın Doç. Dr. Faruk DOĞAN'a katkıları için teşekkürü borç bilirim.

Kaynakça

• ARŞİV KAYNAKLARI BOA. ML. VRD. TMT. No. 5264, 5265, 5267, 5268, 5270, 5271, 5273, 5274, 5275, 5276, 5277, 5278, 5280, 5281, 5282, 5283, 5284, 5285, 5287, 5288, 5289, 5290, 5291, 5292, 5294, 5296, 5297, 5298, 5299, 5300, 5301, 5303, 5304, 5305, 5306, 5307, 5308, 5309, 5310, 5311, 5312, 5313, 5314, 16044
• ARAŞTIRMA-İNCELEME ESERLERİ
• Abdurrahman Hıbri ve Enîsü’l Müsâmirîn, haz. Sevim İlgüler, Edirne: Trakya Üniversitesi Matbaası, 2019.
• Ahmet Bâdî Efendi, Riyaz-ı Belde-i Edirne 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne'si, haz. Ratip Kazancıgil ve Raşit Gündoğdu, Edirne: Trakya Üniversitesi Yayını, 2014.
• AKÇIL N, Çiçek. “Uzunköprü”, DİA, C. 42, İstanbul, 2012.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet ve ÖZTÜRK, Said. Darende Temettuât Defterleri, C. I, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayını, 2002.
• ARSLAN, İsmail. "XIX. Yüzyıl Osmanlı Tarihinde Temettuât Defterleri'nin Yeri: İğdiç (Selimağa Köyü) Temettuât Defteri Örneği", Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.5, S.8, (2015).
• Âşıkpaşazade Ahmed Âşıkî, Tevârîh-i Âl-i Osman, Osmanlı Tarihleri, düz. Nihal Atsız Çiftçioğlu, İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
• BAĞMAN, Latif. Uzunköprü; Tarihi ve Belgeleri, Edirne: Ulusal Bellek Yayınları, 2005.
• BALKAS, İsmail Hakkı. Tarihte Ergene ve Uzunköprü, Edirne: Yeni Matbaa, 1958.
• BARKAN, Ömer Lütfi. Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi, İstanbul Türkiyat Mecmuası, X, 1951-1953.
• BARKAN, Ömer Lütfi. XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak İşçiliğinin Organizasyon Şekilleri: Ortakçı Kullar, İstanbul: Toplu Eserler 1, 1980.
• BÜKTEL Yılmaz, “İslâm’a ve Orduya Köprü: Uzunköprü”, Balkanlar ve İslâm-Balkanlarda İslâm Dini ve Kültürel Hayat-: Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı, 03-04 Ekim 2019, 2020, C. II, s. 461-478.
• ÇADIRCI, Musa. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• DEVELLİOĞLU, Ferit. "Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat", 29. Baskı, Aydın Kitapevi, Ankara, 2012.
• ER, Rahmi. “Risâle”, DİA, C. XXXV, İstanbul 2008.
• FAROQHİ, Suraiya. Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, çev. Neyyir Kalaycıoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1993.
• GÖYÜNÇ, Nejat. Hâne, "DİA", C. 15, İstanbul, 1997.
• HİNZ Walther, İslâmda Ölçü Sistemleri, çev. Acar Sevim, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990.
• Hoca Sadettin Efendi, Tacü’t Tevarih, haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1992.
• İNALCIK, Halil. “Adâletnâme”, DİA, C.I, İstanbul 1988.
• İNALCIK, Halil. Edirne'nin Fethi (1361), (Edirne'nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı), 2 Baskı, Ankara: TTK, 1993.
• İNALCIK, Halil. “II. Murad”, DİA, c. 31, İstanbul, 2006.
• İNALCIK, Halil. “Osmanlılarda Cizye”, DİA, C. 8, İstanbul, 1993.
• KAHRAMAN, Seyit A.. Günümüz Türkçesi ile Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 8.Kitap, İstanbul, YKY, 2011.
• KALLEK, Cengiz. Kile "DİA", C. 25, Ankara, 2002.
• KAYICI, Haluk. Sâlnâmelere Göre Sosyo-Ekonomik Yapısıyla Edirne Sancağı (1870-1903), (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2012.
• KESTELLİ, Raif Necdet. "Resimli Türkçe Kamus", Ankara: Türk Dil Kurumu, 2004.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat. "Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettu Defterleri", Belleten, C. LIX/225, Türk Tarih Kurumu Yayınları, (1995).
• MANSEL, Arif Müfit, Trakya’nın Kültür ve Tarihi, İstanbul: Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları, 1938.
• ÖZ, Mehmet. “Tahrir”, DİA, C.39, İstanbul 2010.
• ÖZCAN, Abdülkadir. “Çorbacı” DİA, C.8, İstanbul, 1993.
• ÖZGÜL, Vatan. "16. Yüzyıl Öncesinde Dimetoka, Kızıldeli ve Balabanlılar", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.53, (2010).
• ÖZTÜRK, Said. "Türkiye'de Temettuât Çalışmaları", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.1, S.1, (2003).
• PEREMECİ, Osman Nuri. Edirne Tarihi, İstanbul: Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları, 1939.
• SAMİ, Şemseddin. Kamus-i Türki, İstanbul: Alfa Basım Dağıtım, 1998.
• SOYCAN, İlke. "Uzunköprü Notları", Yöre Aylık Kültür Dergisi, S. 59, (2005).
• ŞAHİN, İlhan. “Şehir”, DİA, C.38, İstanbul, 2010.
• ŞİMŞEK, Mehmet. 19. Yüzyılda Cisr-i Ergene Kazasında Nüfus ve Sosyal Yapı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Tekirdağ, 2019.
• Şükrullah, Behçetü.l-Tevârih, Osmanlı Tarihleri, çev. Nihal Atsız Çiftçioğlu, İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
• YILMAZ, Hilal. XIX. Yüzyıl Ortalarında Uzunköprü Şehri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2014.
• YÜKSEL, F. Ahmet. Ve öte, "Uzunköprü (Cisr-i Ergene)", Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, S 7, (2011).